Jak wygląda żywokost?

Żywokost lekarski (łac. Symphytum officinale) należy do rodziny ogórecznikowatych i jest rośliną pospolicie występującą na terenie Polski. Można go spotkać praktycznie w całej Europie oraz w Azji i Ameryce Północnej. Jest to bylina osiągająca od 30 do nawet 150 cm wysokości. Roślina ma prostą, kanciastą i wzniesioną łodygę oraz lancetowate, zielone i duże liście. Gęste, szorstkie włoski pokrywają zarówno łodygę,  jak i spód liści. Roślina ma kwiaty o barwie fioletowej, różowej lub białej (rzadsza odmiana). Korzeń żywokostu ma czarną barwę, prosty kształt, biały przekrój i osiąga do 30 cm długości.

Żywokost lekarski kwitnienie późną wiosnę, a dokładniej na przełomie maja i czerwca. Najczęściej żywokost można spotkać w przydrożnych rowach, na obrzeżach lasów, w okolicach rzek, zbiorników wodnych i  na innych wilgotnych terenach. Jego nazwa pochodzi od tego, że był tradycyjnie wykorzystywany w leczeniu urazów kości. Jako surowiec farmaceutyczny wykorzystuje się dwu- lub trzyletni korzeń, zdecydowanie rzadziej ziele [1,2].

Czy żywokost jest bezpieczny?

Żywokost lekarski zawiera alkaloidy pirolizydynowe, które są substancjami toksycznymi dla człowieka. Uszkadzają wątrobę, wywołując zespół niedrożności zatokowej wątroby (SOS). Dodatkowo związki te mają potencjalne działanie rakotwórcze, dlatego nie wolno stosować żywokostu lekarskiego doustnie, a jedynie zewnętrznie, na skórę. Preparaty zewnętrzne są bezpieczne ze względu na odpowiedni proces technologiczny i normy produkcyjne preparatów zawierających żywokost lekarski. Z kolei suszony korzeń lub ziele może służyć tylko i wyłącznie do sporządzania naparów czy odwarów stosowanych następnie do sporządzania okładów na skórę. W takich przypadkach użycia żywokostu można uznać za bezpieczne [1,2].

Kiedy nie powinno stosować się żywokostu lekarskiego?

Żywokost jest na ogół bezpieczny, jednak trzeba zwrócić uwagę na następujące aspekty:

• można go stosować tylko zewnętrznie, na nieuszkodzoną skórę;
• nie należy go stosować dłużej niż przez 6 tygodni w ciągu roku;
• nie powinny stosować go kobiety w ciąży i karmiące piersią;
• nie należy go stosować również u dzieci poniżej 3 roku życia (nie dotyczy kosmetyków, gdzie producent określił inaczej) [2].

Jak działa żywokost lekarski? Właściwości lecznicze

Żywokost lekarski, oprócz szkodliwych alkaloidów pirolizydynowych, zawiera cały szereg cennych substancji o właściwościach leczniczych. Korzeń zawiera duże ilości śluzów, ale również alantoinę, garbniki, fruktany, polifenole, asparaginę, krzem, aminokwasy, beta-sitosterol czy olejki eteryczne. Dzięki tym składnikom żywokost lekarski przyspiesza gojenie ran czy przeciwdziała stanom zapalnym mięśni i stawów.

Ze względu na dużą zawartość alantoiny, świetnie sprawdza się w przypadku otarć naskórka, lekkich oparzeń lub odmrożeń, niedużych ran czy blizn. Znacznie skraca czas regeneracji i gojenia się naskórka, jednocześnie go wygładzając i zmiękczając. Z kolei dzięki zawartości kwasów fenolowych o działaniu przeciwzapalnym, przeciwobrzękowym i przeciwbólowym, sprawdzi się w szeregu urazów mięśniowych czy nawet złamań kostnych.

Żywokost lekarski będzie pomocy m.in. w przypadku:

• otarć naskórka;
• zwichnięć i schorzeń stawów;
• stłuczeń i złamań;
• stanów zapalnych ścięgien;
• bóli mięśniowych czy kręgosłupa;
• reumatoidalnym zapaleniu stawów;
• urazów kolana, w tym zwyrodnieniu stawu kolanowego (gonartroza);
• rwy kulszowej;
• żylaków kończyn dolnych oraz odbytu [1,2].

Żywokost na stawy, na kolano i na ganglion — jak zrobić okłady z żywokostu?

Okłady z żywokostu przyspieszają regenerację naskórka i są stosowane w leczeniu siniaków, stłuczeń czy złamań kości. Są również stosowane jako uzupełnienie terapii choroby zwyrodnieniowej stawów, ostrogi piętowej czy reumatoidalnym zapaleniu stawów. Jak przygotować taki okład? Surowiec w postaci sproszkowanego korzenia należy podgrzać w niewielkiej ilości wody i pozostawić do wystudzenia. Zmiękniety korzeń można zmiksować w blenderze wraz z roztworem a powstała papka może posłużyć do nałożenia na skórę razem z bandażem. Okłady można również zrobić z własnoręcznie przygotowanej lub gotowej maści. Należy jednak uważać, ponieważ taki okład mocno brudzi, więc najlepiej założyć gorsze ubranie [3].

Żywokostowa maść — jak zrobić?

Do zrobienia maści na każde 100 g pociętego i wysuszonego korzenia żywokostu lekarskiego potrzebne będą: 1 szklanka oleju rycynowego, 40 g wosku pszczelego, 20 kropli olejku lawendowego i 50 ml oliwy z oliwek. Najpierw, przez ok. 2 tygodnie, maceruje się korzeń żywokostu w oliwie z oliwek. Następnie należy odcedzić oliwę i dodać roztopiony wosk pszczeli oraz oleje. Zanim ostygnie, maść należy rozlać do słoiczków lub innych opakowań. Po ostygnięciu jest gotowa do użycia. Tym sposobem otrzymuje się naturalną maść z żywokostu [3].

Przegląd preparatów: maść żywokostowa — która najlepsza?

Flos zioła do kąpieli, korzeń żywokostu 50 g, produkt kosmetyczny

• zawiera 100% korzenia żywokostu;
• całą zawartość torebki (50 g) zalać 1,5 l wody i gotować powoli pod przykryciem przez ok. 10 minut, następnie pozostawić na 30 minut pod przykryciem, przecedzić i wlać do wanny z wodą.
• należy kąpać się przez ok. 20 minut w temperaturze 37°C.
• korzeń żywokostu można stosować w leczeniu otarć, zwichnięć, złamań, w przypadku urazów kolana czy bolących stawów [4].

Gorvita maść żywokostowa 130 ml, produkt kosmetyczny

• preparat zawiera Unguentum Symphytum Officinale, czyli maść żywokostową;
• maść stosuje się zewnętrznie kilka razy dziennie lub w zależności od potrzeb;
• preparat przyspiesza regenerację naskórka, zmniejsza opuchliznę, nawilża i odżywia skórę [5].

Maść żywokostowa (Farm-Vix) 150 ml, produkt kosmetyczny

• zawiera Petrolatum Symphytum Officinale i Harpagophytum Procumbers Extrakt;
• maść można wcierać 2-3 razy dziennie;
• stosuje się ją do masażu, po wysiłku fizycznym w celu pielęgnacji skóry, relaksu oraz podczas rehabilitacji, szczególnie po złamaniach [6].

Urazo Terapia, krem z żywokostem 75 g, produkt kosmetyczny

• preparat zawiera m.in. wyciąg z żywokostu, mentol i kamforę;
• żel można wcierać wykonując masaż 3 razy dziennie do pierwszych oznak wchłonięcia;
• produkt jest przeznaczony do pielęgnacji i masażu miejsc po złamaniach kości, w trakcie rehabilitacji pourazowej i podczas rekonwalescencji [7].

W aptece można spotkać preparaty zawierające żywokost lekarski głównie jako kosmetyki. Są one zalecane do pielęgnacji i regeneracji, szczególnie po urazach, takich jak złamania czy stłuczenia. Nie wszystkie preparaty występują w postaci standardowej maści z żywokostu. Są również żele, czy surowiec, z którego można samodzielnie wykonać okłady lub maść. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, która z nich jest najlepsza. Żele i maści różnią się konsystencją, w zależności od własnych preferencji należy wybrać odpowiednią dla siebie postać farmaceutyczną. Należy jednak pamiętać,  że niezależnie od wyboru, są one stosowane pomocniczo w przypadku leczenia urazów.

Czy warto stosować żywokost?

Żywokost lekarski, pomimo że został troszeczkę zapomniany i stracił na znaczeniu, nadal można spotkać w aptece. Wykazuje szereg korzystnych działań terapeutycznych, ale ze względu na toksyczne alkaloidy pirolizydynowe, nie może być stosowany doustnie, dlatego najczęściej jest wykorzystywany w leczeniu urazów, szczególnie po złamaniach. Maści z żywokostu doskonale sprawdzają się w regeneracji i pielegnacji. Może warto dać tej roślinie drugą szansę.