Na czym polega zespół serotoninowy?

Zespół serotoninowy — jak sama nazwa wskazuje, stanowi gamę różnego rodzaju symptomów. Bardzo charakterystyczna jest tzw. triada objawów, wśród których można wymienić:

• zaburzenia wegetatywne (gorączka, przyspieszenie akcji serca, wzrost ciśnienia tętniczego, rozszerzenie źrenic, biegunka, nudności i wymioty);
• zmianę stanu psychicznego (nadmierne pobudzenie, niepokój);
• dolegliwości nerwowo-mięśniowe (mimowolne skurcze, napięcie mięśniowe).

Wiele informacji na temat stanu zdrowia pacjenta mogą dostarczyć również badania laboratoryjne. W przypadku zespołu serotoninowego obserwuje się leukocytozę (podwyższoną ilość białych krwinek) oraz wzrost stężenia kinazy kreatynowej (CPK) wskazującego na uszkodzenie komórek mięśniowych. W ciężkim stanie może dojść do podniesienia poziomu aminotransferaz (prób wątrobowych) i rozwoju zasadowicy metabolicznej. Zaawansowany zespół serotoninowy jest realnym zagrożeniem dla życia pacjenta [1,2].

Jakie są przyczyny zespołu serotoninergicznego?

Do wykształcenia zespołu serotoninowego dochodzi zwykle z kilku powodów. Jednym z nich jest nieświadome lub świadome przedawkowanie leków zwiększających stężenie serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym. Drugą przyczynę stanowi polifarmakoterapia oraz tzw. interakcje farmakodynamiczne, czyli np. jednoczesne zażywanie leków wykazujących ten sam lub podobny mechanizm działania, wiążący się z nasileniem przekaźnictwa serotoninergicznego. 

Innym powodem są interakcje farmakokinetyczne powiązane z oddziaływaniem na specyficzne izoenzymy, które mają niebagatelny wpływ na proces przekształcania leków w ustroju (interakcje leków przeciwdepresyjnych z różnych grup – np. SSRI: fluoksetyna (np. Seronil), sertralina (np. Zoloft), paroksetyna (np. ParoGen) z SNRI: wenlafaksyną (np. Faxolet ER) lub duloksetyną (Dulsevia) [2].

Przedawkowanie antydepresantów, czyli skąd się bierze nadmiar serotoniny?

W literaturze można znaleźć szereg przypadków pacjentów, u których doszło do wykształcenia zespołu serotoninowego. Wszystkie te osoby łączy wspólny mianownik — zażywanie leków podwyższających stężenie serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym. Ryzyko wystąpienia dolegliwości zwiększa się w momencie przyjmowania środków z kilku różnych grup, np. selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (m.in. Bioxetin, Citabax, Citronil, Mozarin) wraz z trazodonem (Trittico) lub inhibitorami monoaminooksydazy (Segan, Aurorix) [1].

Wysoki poziom serotoniny — co jeszcze może go wywołać?

Jednak jak wynika z opracowań naukowych, zespół serotoninowy może wystąpić również podczas łącznego przyjmowania leków przeciwbólowych (np. Tramal) oraz środków przeciwwymiotnych (np. Metoclopramidum, Setronon) [2]. Co ciekawe, znany jest przypadek pacjentki leczonej fluoksetyną i trazodonem (leki przeciwdepresyjne), która z powodu infekcji dróg oddechowych przyjmowała preparat Gripex Max. Już po kilku godzinach wystąpiły u niej pierwsze objawy zatrucia serotoniną, a mianowicie: silny ból głowy, gorączka, zlewne poty, wymioty oraz biegunka. Przyczyną takiego stanu było niebezpieczne połączenie leków przeciwdepresyjnych z działającym przeciwkaszlowo dekstrometorfanem (który również zwiększa stężenie serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym) [3,4].

Wśród leków nasilających przekaźnictwo serotoninergiczne można wyróżnić również: trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (np. amitryptylina: Alventa, Faxolet, duloksetyna: Depratal), leki przeciwdrgawkowe (np. kwas walproinowy: Convulex, kwas walproinowy i walproinian sodu: Depakine Chrono), a także leki przeciwmigrenowe (alkaloidy sporyszu, np. ergotamina: Ergotaminum Filofarm oraz tryptany, np. sumatryptan: Cinie, almotryptan: Almozen, zolmitryptan: Zolmiles) [2].

Zespół serotoninowy — co robić?

Podczas przyjmowania wymienionych substancji leczniczych warto zachować szczególną ostrożność. W przypadku podejrzenia zatrucia należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, który podejmie decyzję odnośnie dalszego przebiegu terapii.