Zapalenie rogówki to bakteryjna, wirusowa, grzybicza lub pierwotniakowa infekcja [1]. Objawia się zaczerwienieniem, bólem gałki ocznej, opuchnięciem powiek oraz światłowstrętem. Niezdiagnozowana i nieleczona może prowadzić do poważnych konsekwencji, z utratą ostrości wzroku i nieodwracalnymi bliznami, które wpływają na pole widzenia.

Jak zapobiegać zapaleniu rogówki? 

Infekcje rogówki powstają najczęściej w wyniku jej uszkodzenia. Warto zabezpieczać się w okulary ochronne, podczas prac, których wykonywanie sprzyja uszkodzeniom gałki ocznej. Mogą także wystąpić po przedłużonym stosowaniu kropli sterydowych.

Osoby noszące soczewki kontaktowe powinny przestrzegać ważnych zasad, co oznacza regularną wymianę płynu dezynfekującego, sterylizację pojemników do przechowywania soczewek i utrzymywania bezwzględnej higieny podczas ich zakładania i zdejmowania. Zawsze powinny być wyjmowane przed snem. Długie noszenie soczewek i nieregularna ich wymiana sprzyja zapaleniu spojówek i rogówki.  Częściej wówczas zdarzają się również jej mikrouszkodzenia.

Zapalenie rogówki może być również wywołane przez alergeny, które przy uszkodzonej i cienkiej rogówce wnikają głębiej i uszkadzają strukturę oka.

Niekiedy spadek odporności sprzyja zapaleniu rogówki, mechanizmy obronne organizmu są zachwiane i drobnoustroje wnikają do wnętrza gałki ocznej.

Ponadto niewystarczająca ilość filmu łzowego może również sprzyjać zapaleniom.

Jak rozpoznać zapalenie rogówki?

Najważniejsze to właściwa diagnoza. Zapalenie rogówki może przebiegać podobnie do zapalenia spojówek [1,3]. W obu przypadkach występuje zaczerwienienie gałki ocznej, jednakże w przypadku zapalenia rogówki występuje ono również dookoła tęczówki Może występować wydzielina ropna (w przypadku zapalenia spojówek) lub wodnista (zapalenie rogówki). Charakterystycznym objawem odróżniającym obie choroby jest ból (niekiedy bardzo silny) i światłowstręt, które raczej nie występują przy zapaleniu spojówek.

Zapalenie rogówki jest chorobą wymagającą wizyty u lekarza. Nieleczone może prowadzić nawet do utraty wzroku, a późno rozpoczęte leczenie sprzyja powstawaniu blizn, które przyczyniają się do osłabienia ostrości wzroku.

Gdy podejrzewamy zapalenie rogówki, skierujmy pacjenta do lekarza.

Jak leczyć zapalenie rogówki?

Do leczenia dostępne są leki z przepisu lekarza. W zależności od rodzaju zakażenia stosuje się leki przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe lub przeciwgrzybicze. W przypadku zapalenia rogówki spowodowanego zespołem suchego oka pomocne będą krople długotrwale nawilżające i kojące (np. zawierające kwas hialuronowy i jego pochodne, ektoinę i dexpantenol).

Leki przeciwbakteryjne

Leki przeciwbakteryjne najczęściej stosowane w zapaleniu rogówki to krople lub maści oczne zawierające:

• cyprofloksacynę
• ofloksacynę
• moksyfloksacynę
• tobramycynę
• neomycynę
• gentamycynę
• amikacynę

Substancje te hamują namnażanie się bakterii oraz działają bakteriobójczo.

Należy je stosować zgodnie z zaleceniem lekarza. W przypadku ofloksacyny zaleca się aplikację kropli najczęściej od 3 do 4 razy na dobę w odstępach około 5-6-godzinnych.

Jeśli lekarz zalecił również maść, należy stosować ją zawsze jako ostatnią. Jeśli zalecana jest raz na dobę, zwykle podaje się ją wieczorem do worka spojówkowego, wyciskając zawartość tuby wielkości mniej więcej ziarnka grochu.

W przypadku cyprofloksacyny stosowanej we wrzodziejącym zapaleniu rogówki dawkowanie rozpoczyna się nawet od 2 kropli podawanych co 15 minut, a następnie co 30 minut, wydłużając odpowiednio odstęp między dawkami w ciągu doby. Wrzodziejące zapalenie rogówki może wymagać leczenia dłuższego niż 14 dni. O długości terapii decyduje oczywiście lekarz.

Przy stosowaniu antybiotyków do gałki ocznej należy pamiętać, że podczas aplikowania kropli mogą one dostać się do jamy nosowo-gardłowej i przyczyniać się do powstawania oporności niektórych szczepów bakterii na dany antybiotyk.

Miejscowe podawanie leków ocznych zawierających substancje czynne  jak antybiotyki czy sterydy niesie ze sobą ryzyko wchłonięcia leku do krążenia ogólnego i tym samym działania ogólnoustrojowego. Jeśli pacjent dodatkowo stosuje leki ogólne o działaniu przeciwbakteryjnym, czy przeciwzapalnym (sterydy) ryzyko to jest większe.

W przypadku ofloksacyny i cyprofloksacyny, które należą do grupy chinolonów, istnieje ryzyko wystąpienia zapalenia ścięgien lub nawet ich zerwanie. U pacjentów borykających się z chorobami mięśni i stawów, a także przyjmujących doustne antybiotyki takie ryzyko znacznie wzrasta.

Leki przeciwwirusowe

Znacznie rzadziej przyczyną zapalenia rogówki są wirusy. Na te patogeny antybiotyki nie działają, skuteczne będą leki hamujące namnażanie się wirusów. Najczęściej stosowany jest acyklowir i gancyklowir. Acyklowir zaburza syntezę wirusowego DNA [2].

Wirusowe zapalenie rogówki może być wywołane przez trzy wirusy: Herpes Simplex Virus (wirus opryszczki), adenowirusy oraz VZV (Varicella Zoster -półpasiec oczny).

Czas trwania infekcji to zwykle dwa-trzy tygodnie, objawy we wszystkich trzech zakażeniach są podobne, jedynie w półpaścu ocznym występują obrzęk i zaczerwienienie powiek [1,2].

Istotna jest izolacja chorego, ponieważ wirusowe zapalenie rogówki jest chorobą wysoce zakaźną. Oprócz leków miejscowych, w przypadku półpaśca, lekarz może zlecić ogólnoustrojowe leczenie przeciwwirusowe (acyklowir), a także leki sterydowe i przeciwbólowe. Jeśli dojdzie do nadkażenia bakteryjnego, lekarz może zalecić antybiotyk.

Nie można bagatelizować wirusowego zapalenia rogówki, ponieważ prowadzić może to do poważnych następstw – rozległego wrzodziejącego zapalenia, a także zapalenia nerwu trójdzielnego.

Bywa również tak, że choroba często nie wymaga podawania leków i samoistnie ustępuje.

Leki przeciwgrzybicze

Grzybicze zapalenie rogówki najczęściej wywołane jest grzybami nitkowatymi z rodzaju Fusarium oraz Candida [4]. Choroba jest następstwem wnikania do rogówki patogenów przez uszkodzoną strukturę (uraz mechaniczny, niewłaściwe noszenie soczewek kontaktowych, zabieg operacyjny).

Pacjenci leczeni immunosupresyjnie są z reguły bardziej narażeni na ciężkie objawy grzybiczego zapalenia rogówki.

Obecnie w Polsce nie są dostępne gotowe preparaty kropli czy maści ocznych zawierających związki przeciwgrzybicze. Odpowiednie leki sporządza się z przepisu lekarza w aptekach szpitalnych bądź otwartych z recepturą oczną.

Do leczenia wykorzystuje się roztwór amfoterycyny B oraz worykonazolu (przygotowywany z płynu dożylnego) w odpowiednich dawkach.

Worykonazol jest substancją o większym bezpieczeństwie i skuteczności od amfoterycyny B [4]. Do leczenia wykorzystuje się również flukonazol i clotrimazol (clotrimazol w formie 1% maści – preparat Aristen).

Co warto stosować na zapalenie rogówki?

W leczeniu zapalenia rogówki bardzo istotne jest właściwe rozpoznanie. Gdy farmaceuta podejrzewa zapalenie rogówki u pacjenta, bezwzględnie powinien skierować go do lekarza.  Różnicowanie zapalenia spojówek od zapalenia rogówki może być problematyczne, więc należy zachować szczególną ostrożność w dobieraniu leków bez recepty (tylko w przypadku niepowikłanego zapalenia spojówek).

Na rynku jest obecnie cała gama leków na receptę skutecznych w leczeniu tego schorzenia. Informacje przekazywane pacjentowi przy wydawaniu tych leków powinny zawierać sposób dawkowania, informację o nieprzerywaniu terapii na własną rękę oraz możliwych działaniach niepożądanych. Pomoże to pacjentowi we właściwym prowadzeniu terapii i jej sukcesie.