Czym jest zapalenie mieszków włosowych?

Odpowiedź na to pytanie warto zacząć od postawienia pytania, czym są mieszki włosowe. Są to wąskie kanały znajdujące na powierzchni skóry, z których wyrastają włosy. To właśnie do mieszków włosowych uchodzą przewody gruczołów łojowych produkujące łój, który tworzy tzw. płaszcz lipidowy. Chroni on skórę przed podrażnieniami i wnikaniem w głąb skóry szkodliwych substancji.

Kiedy dojdzie do uszkodzenia mieszka włosowego np. w przypadku depilacji czy używania niektórych kosmetyków, bakterie w łatwy sposób mogą się tam zacząć namnażać. Organizm człowieka zaczyna się przed tym bronić i dochodzi do powstania w tym miejscu stanu zapalnego. Jest ono najczęściej wywołane przez bakterie gronkowca. Na skórze obserwuje się powstawanie w tych miejscach grudek i krostek.

Zapalenie mieszków włosowych może mieć charakter powierzchowny lub głęboki. Nie powinno ignorować się powstawania wysypki np. po goleniu, bo nieleczona może doprowadzić do powstania czyraka lub figówki. Wrastające włoski i stan zapalny mogą okazać niemiłą dolegliwością, przeszkadzającą w normalnym funkcjonowaniu [1].

Jak wygląda zapalenie mieszków włosowych? Objawy

Zapalenie mieszków włosowych może wyglądać następująco:

• ma postać krostki na powierzchni mieszków włosowych lub zapalnego guzka otaczającego włos;
• zmiany mogą nawracać nawet po usunięciu włosa;
• na brodzie lub innych miejscach, gdzie mieszki włosowe położne są głęboko, może przyjąć charakter przewlekły tzw. figówki;
• duża zmiana, większa niż wiśnia, może oznaczać czyraka, czyli guzka zapalnego najczęściej występującego na twarzy, szyi, klatce piersiowej lub pośladkach (może mieć charakter nawrotowy);
• czyraki mogą występować w większej ilości i nazywane są wtedy czyrakami gromadnymi (może wystąpić gorączka i wyczerpanie) [1,2].

Jak diagnozuje się zapalenie mieszków włosowych?

Według artykułu opublikowanego w „American Family Physician” (2012), diagnoza zapalenia mieszków włosowych obejmuje następujące kroki:

1. Wywiad medyczny: Lekarz przeprowadza wywiad medyczny, w którym pyta o objawy, czas trwania, czynniki nasilające oraz dotychczasowe leczenie.
2. Badanie fizykalne: Lekarz dokładnie ocenia skórę, szukając charakterystycznych oznak zapalenia mieszków włosowych, takich jak zaczerwienienie, ból, obrzęk oraz obecność zaskórników lub grudek. Mogą także być prowadzone badania radiologiczne, takie jak ultrasonografia, w celu oceny głębokości infekcji w przypadkach poważniejszych zapaleń.
3. Testy laboratoryjne: W przypadkach, gdy podejrzewa się zakażenie bakteryjne, może być wykonane badanie mikrobiologiczne próbki skórnej lub kultura bakteryjna. Jeśli podejrzewane jest zakażenie grzybicze, próbki skórne mogą być badane pod mikroskopem lub wysłane do laboratorium w celu wykonania testów grzybiczych.

Diagnoza zapalenia mieszków włosowych może być trudna, ponieważ objawy mogą być związane z innymi chorobami skórnymi. Dlatego ważne jest skonsultowanie się z lekarzem dermatologiem, który może dokładnie ocenić objawy i wyniki badań, aby postawić poprawną diagnozę [8].

Skąd się bierze zapalenie mieszków włosowych? Przyczyny

Zapalenie mieszków włosowych może mieć następujące przyczyny:

• popromienne zapalenie, które jest spowodowane długotrwałym przebywaniem na słońcu (postać nie infekcyjna);
• używanie kortykosteroidów i kortykotropiny (postać trądzikową, nie infekcyjna);
• gronkowiec złocisty czy paciorkowiec ropny znajdującego się na skórze;
• na basenie, jacuzzi czy w spa można z kolei zarazić się pałeczką ropy błękitnej;
• rzadziej zapalenie mieszków włosowych powoduje wirus opryszczki czy dermatofity;
• zakażenia infekcyjne są najczęściej spowodowane obniżeniem odporności, dlatego, aby ich uniknąć, należy dbać o odpowiednią odporność organizmu;
• ryzyko zapalenia mieszków włosowych znacznie zwiększa golenie włosków, depilacja, pocieranie skóry przez odzież oraz stosowanie kosmetyków zawierających dużo barwników [1,2].

Jak wygląda leczenie zapalenia mieszków włosowych?

Jako że główną przyczyną zapalenia mieszka włosowego są bakterie, to w ich leczeniu stosuje się antybiotyki, zarówno stosowane miejscowo (zawierające m.in. mupirocynę, kwas fusydowy czy retapamulinę), jak i doustnie (tutaj wskazane jest wykonanie najpierw antybiogramu).

Dodatkowo skórę w miejscach zmienionych chorobowo należy dezynfekować i nakładać wilgotne kompresy rozgrzewające. Jednocześnie, nie wolno wyciskać lub nacinać grudek, bo grozi to dalszym rozprzestrzenianiem się zakażenia.

Najczęściej wystarczy zastosowanie miejscowo działających antybiotyków, a zapalenie mieszków włosowych dosyć szybko znika. W przypadku figówek mogą pozostać drobne blizny, a leczenie może trwać nawet kilka miesięcy [1,2].

Antybiotyk na zapalenie mieszków włosowych

Antybiotyki są podstawą leczenia zapalenia mieszków włosowych. W pierwszej kolejności lekarze zalecają stosowanie preparatów do aplikacji na zmiany skórne. W niektórych przypadkach wdrożony może być lek doustny. Wskazówką co do doboru leku jest antybiogram. Lekarz pobiera próbkę i przekazuje do laboratorium, gdzie prowadzone są badania pod kątem wrażliwości bakterii na antybiotyki. W ten sposób jesteśmy w stanie szybciej wyeliminować problem oraz ograniczyć ryzyko szczerzenia się antybiotykooporności wśród bakterii.

Czy warto stosować Tribiotic na zapalenie mieszków włosowych?

Tribiotic zawiera w składzie 3 antybiotyki: bacytracynę, neomycynę oraz polimyksynę. Wszystkie trzy substancje działają na szerokie spektrum bakterii zarówno GRAM-ujemnych jak i GRAM-dodatnich. Ze względu na to, że najczęstszą przyczyną zapalenia mieszków włosowych są bakterie jako lek pierwszego wyboru można zastosować dostępny bez recepty preparat Tribiotic.

Warto jednak pamiętać, że ciężko samodzielnie rozpoznać infekcyjną oraz nieinfekcyjną postać zapalenia, a stosowanie antybiotyków bez potrzeby powoduje wzrost ryzyka pojawienia się antybiotykooporności. Wobec tego zaleca się stosowanie preparatu Tribiotic jedynie do czasu wizyty lekarskiej.

Podczas stosowania leku obserwujemy swoje ciało. Jeśli po paru dniach stosowania Tribioticu stan skóry nie zmienia się, może to wskazywać na postać nieinfekcyjną.

Co na zapalenie mieszków włosowych, czyli który preparat warto wybrać?

W przypadku zapalenia mieszków włosowych można zastosować maści dostępne bez recepty, zawierające siarczan neomycyny, bacytracynę cynkową i siarczan polimyksyny B. Bacytracyna wykazuje aktywność przeciw bakteriom Gram(+), neomycyna przeciw Gram(-) (ma działanie bakteriobójcze), a polimyksyna B działa bakteriobójczo głównie na Gram(-).

Należy pamiętać, żeby nie używać ich bez konsultacji z lekarzem przez dłuższy czas, bo może spowodować to pojawienie się antybiotykoodporności. Jeżeli po kilku dniach stosowania tych preparatów nie nastąpi poprawa, należy udać się do dermatologa, który wypisze leki dostępne na receptę.

Maść na zapalenie mieszków włosowych

Maxibiotic maść 5 g tuba, produkt leczniczy

• 1 g maści zawiera 5 mg neomycyny siarczanu, 5000 j.m.  polimyksyny B siarczanu oraz 400 j.m. bacytracyny cynkowej;
• młodzież powyżej 12 lat i osoby dorosłe stosują niewielką ilość maści od 2 do 5 razy na dobę, jednak nie dłużej niż przez 7 dni;
• maść stosuje się na drobne rany, otarcia, zadrapania, ukąszenia, oparzenia; owrzodzenia skóry [3].

Maxibiotic maść 1 g 10 saszetek, produkt leczniczy

• 1 g masa zawiera 5 mg neomycyny siarczanu, 5000  j.m. polimyksyny B siarczanu oraz 400  j.m. bacytracyny cynkowej;
• saszetki stosuje się analogicznie jak preparat w tubce [3].

Polibiotic maść 15 g, produkt leczniczy

• 1 g maści zawiera 5 mg siarczanu neomycyny, 5000 j.m. siarczanu polimyksyny B, 400 j.m. bacytracyny cynkowej;
• osoby dorosłe i młodzież powyżej 12 lat stosuje się 2-5 razy na dobę smarując niewielką ilością maści, nie dłużej jednak niż przez tydzień;
• produkt leczniczy stosuje się w przypadku drobnych ran, otarć, zadrapań, ukąszeń, oparzeń czy owrzodzeń skóry [4].

Polibiotic maść w saszetkach 1g 10 szt, produkt leczniczy

• 1 g maści zawiera 5 mg neomycyny, 5000 j.m. polimyksyny B i 400 j.m. bacytracyny;
• zastosowanie preparatu jest takie same jak w przypadku Polibiotic w tubce [4].

Tribiotic maść 14 g, produkt leczniczy

• 1 g maści zawiera 400 j.m. bacytracyny cynkowej, 5 mg siarczanu neomycyny i 5000 j.m. polimyksyny B siarczanu;
• młodzież powyżej 12 lat i osoby dorosłe stosują niewielką ilość maści od 1 do 3 razy na dobę, jednak nie dłużej niż przez 7 dni;
• lek jest wskazany w przypadku zapobiegania rozwojowi zakażeń bakteryjnych w przypadku drobnych ran, zadrapań, oparzeń [5].

Tribiotic maść 1 g 10 saszetek, produkt leczniczy

• 1 g maści zawiera 10 mg bacytracyny cynkowa, 5 mg neomycyny siarczanu i 0,833 mg polimyksyny B siarczanu;
• zastosowanie analogiczne jak w przypadku Tribiotic maść w tubce [5].

Pomóc mogą również preparaty zawierające nadtlenek benzoilu. Jest to jednak ich zastosowanie poza wskazaniem, tzw off label i o tym powinien decydować lekarz.

Akneroxid 5 (5%) lub 10 (10%) żel 50 g

• 1 g żelu zawiera 50 mg lub 100 mg benzoilu nadtlenku;
• żel stosuje się raz lub dwa razy na dobę;
• produkt leczniczy jest stosowany w leczeniu trądziku pospolitego, szczególnie występującego na klatce piersiowej i plecach [6].

Benzacne 50 mg/g lub 100 mg/g żel 30 g, produkt leczniczy

• 1 g żelu zawiera 50 lub 100 mg benzoilu nadtlenku.
• osoby dorosłe i dzieci w wieku powyżej 12 lat stosują preparat raz lub dwa razy na dobę;
• lek jest stosowany w leczeniu różnych postaci trądziku pospolitego (Acne vulgaris) [7].

Czy można stosować clotrimazolum na zapalenie mieszków włosowych?

Clotrimazolum jest substancją czynną o działaniu przeciwgrzybiczym. Zapalenie mieszków włosowych wywołane jest zdecydowanie najczęściej przez bakterie. Z tego względu nie będzie on dobrym preparatem na tę dolegliwość.

Kiedy należy udać się do lekarza?

W większości przypadków objawy zapalenia mieszków włosowych, takie jak zaczerwienienie, ból lub wysypka, zwykle ustępują same w ciągu kilku dni. Jednak w przypadku, gdy infekcja się pogarsza, pojawiają się oznaki, takie jak gorączka, wydzielina z ran lub powiększenie węzłów chłonnych, warto udać się do lekarza. Lekarz może przepisać antybiotyki lub inne leki przeciwzapalne, które pomogą w zwalczeniu infekcji.

Jak zapobiec powstawaniu zapaleniu mieszków włosowych?

• podstawą jest odpowiednia higiena, regularne mycie się i zmiana ubrań, w szczególności bielizny;
• warto stosować jednocześnie mydła o działaniu dezynfekującym;
• polecane są również kremy zawierające mocznik, które będą działały nawilżająco na skórę;
• nie należy używać kosmetyków zawierających konserwanty, warto poszukać tych jak najbardziej naturalnych, niezawierających sztucznych barwników czy konserwantów;
• przed każdą depilacją lub goleniem powinno dezynfekować się maszynki czy depilatory, a po goleniu lub depilacji trzeba odpowiednio nawilżyć ciało za pomocą balsamu do ciała [1,2].

Jakie mogą być powikłania zapalenia mieszków włosowych?

Zapalenie mieszków włosowych może prowadzić do różnych powikłań, które mogą być związane z infekcją bakteryjną, grzybiczą lub wirusową.

Najczęstszymi powikłaniami zapalenia mieszków włosowych są:

1. Czyraki – mogą się rozwijać jako wynik zakażenia bakteryjnego mieszków włosowych.
2. Keloidy (nadmierna bliznowacenie) oraz bliznowce – mogą pojawić się po zapaleniu mieszków włosowych, szczególnie w przypadku powtarzających się zakażeń lub nieprawidłowego leczenia.
3. Przykurcze włosów – zapalenie mieszków włosowych może prowadzić do zaciągnięcia włosów wewnątrz skóry, co może skutkować powstawaniem przykurczów włosowych [9].

Podsumowanie

Zapalenie mieszków włosowych, pomimo że nie jest stanem zagrożenia życia, to może mieć przykre konsekwencje i przeszkadzać w normalnym funkcjonowaniu. Warto zadbać o odpowiednią higienę, w szczególności podczas depilacji (warto dezynfekować przyrządy do golenia czy depilacji), która jest najczęstszą przyczyną powstania zapalenia mieszków włosowych. Następnie warto zadbać o odpowiednie nawilżenie skóry.

Przy odpowiedniej profilaktyce nie powinno dojść do tej dolegliwości. Jeżeli już do niej dojdzie, to najlepiej udać się do lekarza, który przepisze antybiotyki do stosowania miejscowego, dostępne na receptę. Alternatywą są preparaty dostępne bez recepty opisane w tym artykule. W rzadkich przypadkach konieczne może być zastosowanie antybiotyków doustnych, również dostępnych na receptę.