XL, SL, SR… — co oznaczają akronimy na opakowaniach leków?

Jakie informacje znajdziesz na opakowaniu leku?

Podstawowym źródłem wiedzy na temat leku jest ulotka, jednak kilka niezbędnych informacji pacjent znajdzie już na jego opakowaniu. Kształt szaty graficznej opakowania leku zależy od inwencji pracownika firmy farmaceutycznej. Grafik musi uwzględnić w projekcie nazwę handlową (coraz częściej z akronimem) oraz wszystkie informacje dotyczące leku, które są wymagane w ustawie.

Istnieją 2 rodzaje opakowań:

Opakowanie zewnętrzne, które zawiera opakowanie bezpośrednie (np. kartonik na blistry),
Opakowanie bezpośrednie, które ma bezpośrednią styczność z produktem leczniczym (np. blister z tabletkami).

Zakupiony w aptece lek, który nie posiada opakowania zewnętrznego (np. syrop w butelce), zawiera niezbędne informacje na opakowaniu bezpośrednim w formie etykiety.

Zgodnie z ustawą opakowanie leku zawiera:

nazwę produktu leczniczego (niektóre w systemie Braille’a),
nazwę powszechnie stosowaną substancji czynnych,
moc produktu leczniczego,
postać farmaceutyczną (np. tabletki dojelitowe, maść),
przeznaczenie (np. dla niemowląt, dorosłych),
wielkość opakowania (np. ilość tabletek, objętość syropu),
zawartość substancji czynnej w przeliczeniu na jedną dawkę,
wykaz substancji pomocniczych,
sposób stosowania,
ostrzeżenia dotyczące sposobu przechowywania,
kategorię dostępności,
termin ważności,
specjalne środki ostrożności dotyczące utylizacji,
nazwę i adres podmiotu odpowiedzialnego,
numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu,
numer serii,
instrukcję użycia dla leków OTC,
kod kreskowy EAN UCC, kod 2D [1].

Powyższe informacje są istotne dla osoby przyjmującej lek. Z tego powodu nie dzielimy do sprzedaży opakowań bezpośrednich leków. Nie powinno się również dzielić opakowań zewnętrznych, jednak w tym przypadku ustawa przewiduje kilka ustępstw. Pracownik apteki może wydać “na listki”: antybiotyk, lek psychotropowy, leki z kategorii Rpw, a także ampułki i produkty do podania pozajelitowego. Partia leku z podzielonego opakowania musi być wydana w odpowiednio opisanym opakowaniu własnym apteki [2]. Zasada ta nie dotyczy suplementów diety, które nie są lekami (czytaj także: Suplement diety czy lek?).

Informacje zawarte na opakowaniach suplementów diety są regulowane przez inne akt prawne [3].

Czym są akronimy?

Akronimy na opakowaniach leku utworzone są z pierwszych liter wyrazów, które opisują różne informacje dotyczące leku. Skrótowce z nazw handlowych leków nie są usystematyzowane ani uregulowane prawnie. Istnieje dowolność w ich stosowaniu. Dlatego też ta sama informacja może być oznaczona różnymi akronimami [4,5]. Możemy spotkać się z sytuacją, kiedy nawet odpowiedniki (czytaj także: Leki oryginalne, zamienniki, odpowiedniki) mogą być opatrzone innymi akronimami [6,7] lub nie zawierać ich w ogóle [8,9] (sprawdź swój lek: Wyszukiwanie tańszych zamienników). Warto zapoznać się ze znaczeniem skrótów, aby wiedzieć, na które zwracać szczególną uwagę.

Akronimy oznaczające substancję czynną

W języku potocznym branży medycznej bardzo często używa się akronimów substancji czynnych. Skrótowce zostały wykorzystane przez firmy farmaceutyczne do utworzenia nazw handlowych. Oto kilka przykładów:

ASA — kwas acetylosalicylowy (Neopyrin ASA) [16],
APAP — Acetyl-P–AminoPhenol, czyli paracetamol (APAP, APAP NOC) [15],

C — witamina C (Aspirin C, Polopiryna C) [17],

HCT — hydrochlorotiazyd (Lisoprol HCT, Nebilet HCT) [18],

ACC – N-ACetyloCysteina (ACC Optima) [24].

Duo, combo, complex, combi — to skróty, które wskazują, że lek jest preparatem złożonym, czyli zawiera minimum dwie substancje czynne (np. Poltram Combo, Polopiryna Complex, Calperos Duo, Ezehron Duo, Xaloptic Combi, Ramizek Combi). Akronim Duo może oznaczać również postać o modyfikowanym uwalnianiu (Diclac 75 Duo) opisaną w dalszej części tekstu [13].

Akronimy oznaczające miejsce rozpadu

Miejsce rozpadu leku to miejsce, w którym zaczyna uwalniać się substancja czynna. Akronim tego rodzaju będzie sugerował drogę i formę podania leku. Oznaczenie miejsca rozpadu w nazwie handlowej może być bardzo pomocne w szybkim wyborze leku dla pacjenta o specjalnych potrzebach (dzieci, pacjent z dysfagią). Poniżej znajdziesz przykłady skrótowców.

Tabletki, które ulegają rozpadowi w jamie ustnej:

Q-Tab (ang. quick tablet) — Elicea Q-Tab, Mirzaten Q-Tab,

SWIFT — Apra Swift, Mozarin, Zolafren Swift,

Instant — Imodium instant,

ODT (ang. orally disintegrating tablet) — Depralin ODT, Betaserc ODT.

Wyjątki!

SL (ang. sublingual) — akronim oznacza tabletki, które umieszcza się pod językiem, gdzie ulegają rozpuszczeniu (Xanax SL) [19], jednak nie zawsze. Przykładowo Dexak SL jest granulatem, z którego przygotowujemy roztwór doustny.

ORO (ang. orodispersible) — tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej (Remirta ORO) [20]. Skrót “ORO” spotkamy także na opakowaniu leku w postaci proszku do rozpuszczania (Sideral ORO) [21] oraz na opakowaniu tabletek musujących do protez (KIN ORO).

Liofilizat doustny

Liofilizat to małe krążki, które ulegają bardzo szybkiemu rozpuszczeniu na języku:

MELT — Minirin melt [23],

RPD — Maxalt RPD.

Tabletki do sporządzania zawiesiny doustnej:

Dis (ang. dissolve) — Amotaks Dis,

Quicktab — Amoksiklav Quicktab (również jako tabletki rozpadające się w jamie ustnej) [24].

Tabletka dojelitowa

Tego typu tabletkę przyjmujemy doustnie. Sformułowanie “dojelitowa” oznacza, że lek ulega rozpadowi dopiero w jelicie cienkim. Tabletki dojelitowe powlekane są specjalną substancją odporną na działanie soku żołądkowego. Ta postać leku jest korzystna dla osób np. z chorobą wrzodową, ponieważ substancja czynna nie będzie podrażniać żołądka [11]. Przykłady leków, które występują w postaci tabletek dojelitowych bez akronimu na opakowaniach: IPP, Dulcobis, Nolpaza, Acard.

EC (ang. enteric coated) — Aspirin EC, Anapran EC

EN (ang. enteric) — Sulfasalazin EN

Wszystkie formy doustne powinny być odpowiednio przechowywane, ponieważ pod wpływem wilgoci mogą zmieniać swój kształt oraz tracić właściwości lecznicze. Tego typu leki najlepiej wyjąć z oryginalnego opakowania tuż przed zażyciem [12]. Jeżeli stosujesz tygodniowe lub dzienne kasetki na leki, zapytaj farmaceutę, czy jest to właściwy sposób przechowywania dla twoich leków.

Akronimy oznaczające sposób uwalniania leku

Opóźnione uwalnianie

Dotyczy głównie tzw. tabletek dojelitowych (opis i przykłady w poprzednim akapicie).

Przedłużone uwalnianie

Substancja czynna jest uwalniana przez bardzo długi czas w odpowiedniej dawce. Dzięki tej właściwości istnieje możliwość zmniejszenia intensywności działań niepożądanych oraz częstotliwości dawkowania np. do jednej tabletki dziennie. Formy leków o przedłużonym uwalnianiu uzyskuje się poprzez spowolnienie wchłaniania leku z przewodu pokarmowego, zahamowanie wydalania leku lub spowolnienie jego metabolizmu [10]. Akronimy, które oznaczają przedłużone uwalnianie to:

SR (ang. slow release) — spowolnione-przedłużone uwalnianie (Diuresin SR, Rawel SR, Tertensif SR, Xanax SR),

MR (ang. modificated release) — modyfikowane uwalnianie (Preductal MR, Setal MR, Diaprel MR),

ER (ang. extended release) — przedłużone uwalnianie (Velaxin ER, Effectin ER),

XL (ang. extended liberation) — przedłużone uwalnianie (Cardura XL),

XR (ang. extended release) — przedłużone uwalnianie (Uprox XR, Glucophage XR, Trittico XR),

Retard — spowolnione uwalnianie (Dicloberl Retard),

LA (ang. long acting) — lek długo działający (Zoladex LA, Xanderla LA),

HBS (ang. hydrodynamically balanced system) — kapsułki flotacyjne, utrzymujące się na powierzchni treści żołądkowej, z których substancja czynna jest powoli uwalniana (Madopar HBS) [9],

Modutab — modyfikowane uwalnianie (Requib Modutab),

PROLONGATUM — tabletki o przedłużonym uwalnianiu (Kalipoz Prolongatum),

LONG — przedłużone uwalnianie (Effox long, Ipres long, Euphyllin long),

Bi, Duo — oznacza modyfikowane uwalnianie, które polega na zastosowaniu warstwy szybko i wolno uwalniającej lek z tabletki (Bi-Profenid, Diclac 75 Duo) [13].

Kontrolowane uwalnianie

Leki z tą właściwością charakteryzuje uwalnianie substancji czynnej z określoną szybkością przez określony czas. Opisana powyżej postać leku to tzw. system terapeutyczny. Poniższe skrótowce użyte w nazwie leku oznaczają postać o kontrolowanym uwalnianiu.

CR (ang. controlled release) — kontrolowane uwalnianie (Tegretol CR, Trittico CR),

ZOK, ZK (ang. zero order kinetics) — leki o kinetyce zerowego rzędu, czyli uwalniają substancję w takiej samej ilości przez cały czas działania (Betaloc ZOK, Metocard ZK) [4],

OCAS (ang. oral controlled absorption system) — leki występujące w takiej formie, która zapewnia równomierne i powolne rozpuszczanie substancji (Omnic Ocas) [14].

Szybkie uwalnianie

Produkty lecznicze, które charakteryzują się szybkim czasem wchłaniania. Do tej grupy zaliczymy tabletki, które ulegają rozpadowi w jamie ustnej (opisane powyżej.

Akronimy oznaczające firmę farmaceutyczną

Część akronimów nie ma nic wspólnego z właściwościami leku. GSK (Glakso Smith Kline), PPH (Polpharma), TZF (Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne), VP (Valeant Polska), TEVA, Takeda, Sanofi, Accord, to najczęstsze skrótowce oznaczające firmę produkującą dany produkt leczniczy (sprawdź firmę: Rejestry wytwórców, importerów i dystrybutorów). Dzięki takim oznaczeniom możemy rozróżnić leki generyczne, produkowane przez różne firmy (np. Levetiracetam Accord i Levetiracetam Teva). Lek generyczny to inaczej lek odtwórczy lub odpowiednik, który ze względu na ten sam skład jakościowy i ilościowy substancji czynnych oraz wysoce podobną biorównoważność powinien dawać ten sam efekt co lek oryginalny (czytaj także: Leki oryginalne, zmienniki, odpowiedniki – o co w tym chodzi?).

Zwroty sugerujące moc działania

Zwroty i skrótowce typu MAX, FORTE, EXTRA nie są w żaden sposób usystematyzowane. Zazwyczaj oznaczają one wyższą dawkę w stosunku do uprzednio zarejestrowanego produktu leczniczego pod tą samą nazwą handlową lub zawartość dodatkowej substancji czynnej (Xenna Extra, Ibuprom Max, No-spa Forte).