Jakie funkcje pełni witamina B12?

Witamina B12 pełni bardzo istotną rolę w ludzkim organizmie. Wpływa na poprawną pracę układu nerwowego, ochraniając komórki nerwowe. Bierze udział w przekształceniu homocysteiny w metioninę, która jest niezbędna w syntezie DNA, RNA, hormonów, białek i tłuszczy w naszym organizmie. Kolejną kluczową funkcją kobalaminy jest produkcja czerwonych krwinek, dzięki którym do każdej komórki w naszym ciele dostarczany jest tlen [1-3].

Źródła witaminy B12 w pożywieniu

Witamina B12 naturalnie występuje w produktach spożywczych. Największą zawartość znajdziemy w rybach, mięsie, mleku oraz jajkach. Niestety żadna roślina nie wytwarza kobalaminy. Dlatego osoby zagrożone deficytem to głównie weganie. Z myślą o tych osobach do mleka sojowego i płatków owsianych dodaje się witaminę B12 — jest to przykład żywności funkcjonalnej [2,3].

Skutki deficytu i nadmiaru

Deficyt witaminy B12 powoduje anemię megaloblastyczną. Taki typ niedokrwistości powstaje w wyniku zbyt niskiej podaży kobalaminy w żywności lub upośledzonego wchłaniania z jelit (anemia złośliwa).

Niedobór kobalaminy może objawiać się zaburzeniami neurologicznymi, takimi jak: problemy z utrzymaniem równowagi, stany depresyjne czy zaniki pamięci. Jest to związane z uszkodzeniem osłonek mielinowych, które otaczają włókna nerwowe w mózgu i rdzeniu kręgowym.

Zbyt wysokie spożycie witaminy B12 na ogół nie jest szkodliwe. Jej nadmiar zostaje wydalony przez nerki z organizmu. Jednak gdy stan nadwyżki trwa zbyt długo, może dojść do zaburzenia pracy nerek [3-4].

Dawkowanie i suplementacja 

Zapotrzebowanie na witaminę B12 jest różne dla osób w różnym wieku i stanie zdrowia. Poniżej znajduje się tabela dziennego zalecanego spożycia witaminy dla osób zdrowych.

Tabela nr 1. Opracowana na podstawie Norm Żywienia dla populacji Polski 2020 [3].

W lekach i suplementach diety najczęściej można spotkać witaminę B12 w postaci cyjanokobalaminy. Jest to łatwiej przyswajalna forma kobalaminy. W organizmie przekształca się do swojej klasycznej postaci [2,5]. Jednak następuje to w ograniczonym stopniu, w związku z tym dawki w suplementach diety są przeważnie wyższe niż normy zawarte w tabelach [6]. W aptekach, w zależności od preparatu można spotkać w różne dawki:

• 700 μg — Olimp B12 MAX
• 500 μg — Olimp B12 Forte
• 250 μg — Molekin B12
• 100 μg — DiaB12
• 10 μg — Witamina B12 Polfa Łódź, MAX VitaB12
• 5 μg — Vegevit B12

Należy pamiętać, żeby dostosować odpowiedni preparat do indywidualnego zapotrzebowania.

Grupy ryzyka

Weganie — witamina B12 nie występuje w roślinach. W związku z tym weganie, opierający swoją dietę wyłącznie o rośliny, powinni zadbać o dodatkową suplementację. Niektóre źródła podają, że algi są bogate w kobalaminę. Jest to mylne stwierdzenie, ponieważ występuje tam jej analog, który nie spełnia tych samych funkcji w ludzkim organizmie. Dawkę, jaką należy podawać to 250-300 μg.

Osoby starsze — w podeszłym wieku funkcjonowanie układu pokarmowego nieco się zmienia. Może dochodzić do zmniejszenia wydzielania soku żołądkowego oraz atrofii kosmków jelitowych. Te zmiany prowadzą do ograniczenia wchłaniania witaminy B12. Odpowiednia dawka dzienna suplementu diety to 250-500 μg (zobacz też: Witamina D3. Obowiązkowa witamina dla seniorów?).

Kobiety w ciąży i karmiące — w tych okresach organizm kobiety jest poddany na niedobory witaminowe (czytaj także: Suplementy dla kobiet w ciąży. Czy należy je przyjmować?). W związku z tym warto suplementować witaminę B12 w dawce 100 μg (500 μg dla kobiet niespożywających produktów zwierzęcych). [1,3,7]

Osoby zażywające leki — niektóre leki mogą ograniczać wchłanianie kobalaminy, tym samym powodować jej deficyt. Należy zachować szczególna ostrożność przy zażywaniu następujących leków:

• Inhibitory pompy protonowej, np.: Polprazol, Nolpaza, IPP.
• Chloramphenicol.
• Antagoniści receptora H2: Famogast.
• Metformina: Formetic, Glucophage, Metformax, Siofor [3,8-9].

Niedobór witaminy B12 wywołany przyjmowaniem metforminy

Metformina jest lekiem pierwszego rzutu w leczeniu cukrzycy typu II. Badania dowodzą, że obniża ona całkowity poziom witaminy B12 w ludzkim organizmie. Mechanizm tego zjawiska nie jest do końca poznany. Jednak najbardziej możliwą hipotezą jest ograniczenie wchłaniania kobalaminy poprzez oddziaływanie metforminy na kanały zależne od wapnia znajdujące się w jelicie krętym. Kanały te biorą udział w procesie wchłaniania kobalaminy z jelit. Dla pacjentów przyjmujących metforminę suplementacja witaminy B12 jest koniecznością. Należy mieć na uwadze fakt, że długi niedobór tej witaminy może skutkować nieodwracalnymi zmianami w mózgu [9-10].