Czy należy się bać ugryzienia pająka?

W Polsce większość pająków jest niegroźna. Dodatkowo pająki dosyć rzadko posuwają się do gryzienia człowieka, robią to jedynie w sytuacji, kiedy same czują się zagrożone. Co więcej, wiele pająków występujących nie tylko w Polsce, ale na całym świecie, ma problem z przebiciem skóry człowieka, ze względu na zbyt słabe szczękoczułki. Część z nich potrafi jednak przebić skórę i wprowadzić pod nią jad i enzymy trawienne, które nie są groźne dla dorosłego człowieka i powodują najczęściej lekki ból i opuchliznę.

Jednak dla alergików, osób z obniżoną odpornością, dzieci czy seniorów ugryzienie pająka może być groźniejsze. Z występujących w Polsce pająków ugryzienie przez sieciarza jaskiniowego daje podobne objawy jak ukąszenie przez szerszenia (silny ból), przez tygrzyka paskowanego powoduje zaczerwienienie, ból i obrzęk (podobne do użądlenia osy), a krzyżaka ogrodowego przypomina ukąszenie komara. Bardziej dotkliwe może być ugryzienie przez kolczaka zbrojnego, które może wywołać objawy grypopodobne (bóle głowy, osłabienie, dreszcze, gorączka), które może się utrzymywać nawet do 2 tygodni [1,2].

Zdecydowanie groźniejsze może być ugryzienie przez pająka niewystępującego normalnie w Polsce np. sławnej czarnej wdowy czy tarantuli. Ocenia się, że zaledwie ok. 3% gatunków pająków posiada groźny dla człowieka jad. Może on mieć działanie neurotoksyczne, wywołujące nawet paraliż, cytotoksyczne czy hemolityczne. W skrajnych przypadkach brak antidotum na jad takiego pająka może się skończyć rozwinięciem sepsy, a nawet śmiercią człowieka [3].

Jak wygląda ugryzienie pająka?

Ślad pozostawiony po ugryzieniu przez pająka jest dosyć charakterystyczny. Rumień po ukąszeniu pająka charakteryzuje się dwoma małymi kropkami oddalonymi od siebie o ok. 1-2 mm. Skóra wokół tych kropek jest opuchnięta i zaczerwieniona. Najczęściej to miejsce jest bolesne i swędzące. U alergików ponadto może mocno spuchnąć.

Najczęściej występujące objawy po ugryzieniu pająka to:

• ból o różnej intensywności;
• świąd i zaczerwienienie w miejscu ugryzienia;
• obrzęk;
• reakcję alergiczne, w tym nawet wstrząs anafilaktyczny;
• rzadziej zdarzają się wymioty, dreszcze, osłabienie, stan zapalny, bóle głowy (po ugryzieniu przez np. kolczaka zbrojnego);
• ugryzienie przez pająka z krajów tropikalnych może skończyć się bólem mięśni, gorączką, dużym obrzękiem, bólem brzucha czy martwicą tkanek [1,2].

Objawy ugryzienia pająka zdecydowanie najczęściej ustępują samoistnie w przeciągu dwóch tygodni. Jednak w przypadku egzotycznych pająków należy szybko wprowadzić leczenie, chociażby podając antytoksynę, żeby nie dopuścić np. do martwicy tkanek [2,3].

Co na ugryzienie pająka?

W większości przypadków wystarczy zdezynfekować miejsce ukłucia np. preparatem z octenidyną, takim jak Octenisept czy spirytusem salicylowym. Oprócz tego można zastosować żel lub maść o działaniu przeciwhistaminowym i przeciwświadowym np. Fenistil. Zastosowanie takiego preparatu zdecydowanie zmniejszy zaczerwienienie i złagodzi świąd.

Bardzo rzadko zdarza się,  że rana nie goi się w sposób prawidłowy lub występuje w niej ropa. Należy wtedy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza, ponieważ mogło dojść do nadkażenia bakteryjnego i konieczny może być antybiotyk. Jeżeli występują problemy z oddychaniem lub napady kaszlu mogące świadczyć o wstrząsie anafilaktycznym, należy niezwłocznie wezwać karetkę pogotowia [1,3].

Zupełnie inaczej wygląda pomoc w przypadku ugryzienia przez jadowitego, tropikalnego pająka. Wymagane jest natychmiastowe podanie antytoksyny czy surowicy. Aby lekarze wiedzieli jaką odtrutkę podać najlepiej złapać, zrobić zdjęcie lub zidentyfikować w inny sposób pająka. Żeby opóźnić wchłanianie się jadu, osobę ugryzioną przez należy ułożyć na ziemi, ponieważ w takiej pozycji krążenie krwi jest wolniejsze. Należy również dać takiej osobie coś ciepłego do picia.

Jeżeli  nie ma możliwości natychmiastowej pomocy medycznej dla takiego pacjenta (w ciągu maksymalnie 2 godzin), można nałożyć opaskę uciskową na kończynę, jeżeli to tam doszło do ukąszenia. Opaskę zakłada się powyżej miejsca ukąszenia.

Gdy kończyna puchnie, a pacjent nie otrzymał pomocy medycznej, można lekko naciąć miejsce po ugryzieniu, rozchylić i spróbować odessać jad np. za pomocą rozgrzanego naczynia o niewielkiej średnicy. Praktykuje się również wykonanie profilaktycznego szczepienia przeciwko tężcowi. Jeżeli chodzi o samą ranę, to należy zdezynfekować ją i posmarować żelem lub maścią przeciwhistaminową [2,3].

Podsumowanie

Wiele osób panicznie boi się ugryzienia przez pająka. W pewnej mierze ten strach został spotęgowany przez popkulturę,  gdzie występowały wielkie pająki mutanty lub przypadki, gdzie podrzucane pająki miały na celu, poprzez ugryzienie, zamordować ofiarę. W rzeczywistości pająki, a w szczególności te występujące w Polsce, są niegroźne.

Ich ugryzienie daje podobne objawy jak pokąsanie przez meszki czy komary. O ile występują przypadki dosyć silnych reakcji alergicznych ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie, to większość przypadków kończy się lekkim bólem i zaczerwienieniem skóry. Problemem może być wyjazd w tropiki, gdzie pająki są zdecydowanie groźniejsze. W przypadku ugryzienia przez jadowitego pająka nie należy tracić zimnej krwi. Podanie antidotum z reguły załatwia sprawę. Trzeba tylko wiedzieć, przez jaki rodzaj pająka zostało się ugryzionym i niezwłocznie udać się po profesjonalną pomoc medyczną.