Udar cieplny jest wynikiem braku możliwości utrzymania prawidłowej ciepłoty ciała. Może wynikać z nadmiernego wytwarzania ciepła bądź z jego zmniejszonego oddawania do otoczenia. Nadmierna ciepłota powoduje uszkodzenie (denaturację) białek, a komórki ulegają „programowanej śmierci”, czyli apoptozie. Udar cieplny to nagły stan, bezpośrednio zagrażający życiu [1].

Udar cieplny — jakie są jego objawy?

Część symptomów udaru cieplnego jest niespecyficzna i nietrudno pomylić je ze zwykłym gorszym samopoczuciem w wyniku trwającego upału. Należą do nich:

• wzmożone pragnienie;
• brak apetytu;
• osłabienie.

Jednak im dłużej nasz organizm jest narażony na działanie wysokiej temperatury, tym większe prawdopodobieństwo rozwinięcia się ciężkich symptomów, zagrażających życiu i zdrowiu. Specyficzne objawy udaru cieplnego to:

• temperatura ciała powyżej 40˚C;
• bóle i zawroty głowy;
• nudności, biegunka;
• dezorientacja i rozdrażnienie;
• bolesne kurcze łydek;
• szybki i płytki oddech;
• przyspieszone bicie serca;
• sucha, gorąca i zaczerwieniona skóra.

W skrajnych przypadkach udar cieplny może doprowadzić do utraty przytomności, drgawek, śpiączki, a nawet śmierci [2,3] (Czytaj także: Udar. Czy wiesz jak się objawia i jak udzielić pomocy?).

Kto powinien szczególnie uważać?

Osoby starsze oraz dzieci — to właśnie oni są najbardziej narażeni na udar cieplny. Podeszły wiek związany jest z zaburzonymi naturalnymi procesami fizjologicznymi, w tym mechanizmami termoregulacyjnymi, które z kolei u młodszych pacjentów nie są jeszcze w pełni wykształcone. Niemniej, udar cieplny może wystąpić u każdego z nas, niezależnie od wieku.

Szczególną ostrożność w trakcie upałów powinny zachować również te osoby, które przyjmują leki wpływające na proces chłodzenia organizmu (Czytaj także: Nadciśnienie tętnicze – charakterystyka i diagnoza). Należą do nich:

• leki moczopędne (np. Furosemidum, Hydrochlorotiazidum, Indapen SR, Spironol);
• beta-blokery (np. Beto, Betaloc, Metocard, Propranolol WZF);
• neuroleptyki (np. Amizepin, Finlensin, Neurotop);
• cholinolityki (np. Atrodil, Berodual).

Co więcej, ryzyko wystąpienia udaru jest znacznie większe u osób spożywających alkohol, palących papierosy, u osób otyłych i cierpiących na choroby serca [2].

Co zrobić w przypadku wystąpienia objawów?

Im szybciej zauważymy objawy udaru cieplnego, tym lepiej. Zdrowie poszkodowanej osoby w dużej mierze zależy od wczesnego rozpoznania i szybkiego działania. W pierwszej kolejności osobę z podejrzeniem udaru cieplnego należy przenieść w chłodniejsze miejsce i w miarę możliwości ochłodzić jej ciało, np. robiąc chłodne (nielodowate) okłady. Jeśli poszkodowana osoba nie straciła przytomności, należy jej podawać wodę do picia. Jeśli podjęte działanie nie przynoszą rezultatów, należy skontaktować się z pogotowiem, gdyż udar cieplny to stan zagrażający życiu [1,2].

Udar cieplny — jakie może mieć konsekwencje?

Udar cieplny może nieść ze sobą naprawdę groźne powikłania. W momencie, gdy temperatura naszego ciała przekracza 41˚C, w organizmie może dojść do:

• trwałego uszkodzenia niektórych narządów, w tym mózgu, nerek i serca;
• zaburzeń hematologicznych np. pod postacią niedokrwistości;
• śmierci — w skrajnych przypadkach [1,2].

Jak uchronić się przed udarem cieplnym?

W trakcie trwania upałów wszyscy powinniśmy przestrzegać kilku zasad, aby ograniczyć ryzyko rozwoju udaru cieplnego. Oto one:

1. Unikaj intensywnego wysiłku fizycznego w upalne dni — zaplanuj aktywność fizyczną na wczesny ranek bądź późny wieczór, ewentualnie rozważ klimatyzowaną salę ćwiczeń lub siłownię (Czytaj także: Leki na alergię, a aktywność fizyczna).
2. Pij odpowiednio dużo wody. Jeśli nie lubisz samej wody — dodaj do niej plasterek cytryny, pokrojone truskawki lub inne owoce. W upalne dni nasz organizm potrzebuje znacznie więcej wody niż w normalnych warunkach. Ze względu na wzmożone pocenie, tracimy duże ilości płynów, a odwodnienie to istotny czynnik sprzyjający udarom cieplnym.
3. Pamiętaj o odpowiednim ubiorze. Zalecane są lekkie i przewiewne ubrania, najlepiej z naturalnych materiałów. Wszelkie poliestrowe bluzki i sukienki uniemożliwiają swobodną cyrkulację powietrza — pocimy się w nich znacznie intensywniej, przez co narażamy się na odwodnienie. Nie zapomnij o nakryciu głowy i stosuj filtry przeciwsłoneczne.
4. W trakcie urlopu czy wypoczynku na plaży nie dopuszczaj do zaśnięcia na słońcu. Jeśli zauważysz, że ktokolwiek w twoim otoczeniu zasnął w pełnym słońcu, natychmiast zareaguj.
5. W trakcie trwania upałów unikaj napojów alkoholowych.
6. Nigdy nie zostawiaj w rozgrzanym samochodzie osoby starszej lub dziecka. Są oni szczególnie narażeni na udar cieplny, a ze względu na swoje ograniczenia mogą nie być w stanie samodzielne zareagować na pierwsze objawy [1,2].