Czym są meningokoki?

Meningokoki to bakterie, a dokładniej dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (Neisseria meningitidis). Przenoszone są przez człowieka — chorego, bądź bezobjawowego nosiciela drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt.

Wyróżniamy różne typy serologiczne meningokoków, które zróżnicowano na podstawie budowy osłonki polisacharydowej. Wśród nich do najniebezpieczniejszych, które wywołują zachorowania na całym świecie, należą: A, B, C, W, Y.  Największą zapadalność w Polsce powoduje serotyp B (szczególnie u dzieci do 1 roku życia), a także C. Ponad 75% przypadków zakażeń notuje się u dzieci poniżej 5. roku życia, co wynika z niedojrzałości ich układu immunologicznego. U osób zdrowych — tzw. nosicieli, meningokoki występują w jamie nosowo-gardłowej i nie wywołują żadnych objawów choroby [1,3].

Jak objawia się zakażenie meningokokami?

Inwazyjna choroba meningokokowa (IChM) to najniebezpieczniejsze schorzenie, jakie wywołują te bakterie. Obejmuje ona zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i sepsę. Choroba ta, szczególnie u małych dzieci w bardzo krótkim czasie może prowadzić do zgonu lub trwałej niepełnosprawności.

Objawy, które powinny zaniepokoić rodzica to:

• gorączka,
• ból głowy,
• sztywność karku,
• osutka (wysypka), która nie blednie podczas nacisku,
• zaburzenia świadomości,
• drgawki.

U niemowląt klasyczne objawy mogą być nieobecne, bądź trudne do rozpoznania. Dziecko staje się ospałe i wiotkie, nie jest zainteresowane zabawą i otaczającymi go przedmiotami. Niestety początkowe symptomy są mało charakterystyczne i mogą zostać pomylone z często występującą w wieku dziecięcym niegroźną infekcją.

Każde dziecko z podejrzeniem Inwazyjnej Choroby Meningokokowej, powinno natychmiast znaleźć się pod specjalistyczną opieką w szpitalu [1].

Jak uniknąć zarażenia meningokokami?

Aby uniknąć zakażenia meningokokami, warto podjąć następujące środki ostrożności:

1. Szczepienia: Dostępne są szczepienia przeciwko różnym rodzajom meningokoków. Szczepienia są zalecane dla osób w grupach ryzyka, takich jak dzieci, młodzież, studenci, podróżujący do obszarów endemicznych oraz osoby z osłabionym układem odpornościowym.
2. Higiena rąk: Regularne mycie rąk wodą i mydłem jest skutecznym środkiem zapobiegawczym przed wieloma infekcjami, w tym zakażeniem meningokokami. Unikaj dotykania twarzy brudnymi rękoma, zwłaszcza nosa i oczu.
3. Unikaj kontaktu z osobami chorymi: Jeśli w twoim otoczeniu pojawi się osoba z potwierdzonym zakażeniem meningokokami, unikaj bliskiego kontaktu z nią, zwłaszcza wymiany śliny czy wydzielin nosa i gardła.
4. Unikaj dużych zgromadzeń: Jeśli w twoim regionie występuje epidemia meningokoków, staraj się unikać dużych zgromadzeń i tłumów ludzi, aby zmniejszyć ryzyko ekspozycji.
5. Edukacja: Dowiedz się więcej o objawach zakażenia meningokokami i zwracaj uwagę na wszelkie niepokojące symptomy. Szybka diagnoza i leczenie mogą być kluczowe w przypadku tej choroby.

Szczepienie przeciwko meningokokom – najważniejsze informacje

W Polsce dostępne są następujące szczepionki przeciwko meningokokom typu:

• B (Bexero — najczęściej stosowana, od 2. miesiąca życia, Trumenba – od 10. roku życia),
• C (Meningitec, NeisVac-C),
• A, C, W, Y (Nimenrix).

Typ B

Ilość dawek szczepionki, jaką należy przyjąć, aby ukończyć cykl szczepień, jest zależna od wieku, w którym po raz pierwszy zostanie podana szczepionka.

Według kalendarza szczepień pierwszą dawkę można podać dziecku już po ukończeniu 2. miesiąca życia. Im szybciej, tym lepiej, ponieważ dziecko znacznie wcześniej uzyska odporność [2,5].

Typ C

Meningokoki typu C to drugi najczęściej występujący serotyp. W ostatnich latach coraz częstsze stają się także inwazyjne zakażenia typem W135. Dlatego korzystne jest szczepienie preparatem 4-składnikowym (Nimenrix), który powoduje szeroki zakres ochrony.

Schemat szczepienia — tak samo jak w przypadku preparatu na meningokoki typu B zależy od wieku, w którym podano pierwszą dawkę szczepionki.

Szczepionki nie zawierają żywych patogenów, dlatego też nie ma przeciwwskazań, aby podać je przy okazji wizyty w związku z obowiązkowym szczepieniem.

Szczepienia przeciwko meningokokom zaleca się także dla osób dorosłych, które znajdują się w grupach ryzyka wystąpienia Inwazyjnej Choroby Meningokokowej m.in.: personel medyczny, pracownicy żłobków i przedszkoli oraz osoby z immunosupresją [3,4].

Kiedy szczepić na meningokoki?

W Polsce szczepienia przeciwko meningokokom są częścią krajowego programu szczepień ochronnych.  Oto ogólne wytyczne dotyczące szczepień przeciwko meningokokom dla dzieci w Polsce:

1. Szczepienie przeciwko meningokokom typu C (MCV-C): Szczepienie to jest obowiązkowe w Polsce i jest podawane dzieciom w wieku od 12 do 15 miesięcy jako część krajowego kalendarza szczepień. Kolejna dawka jest podawana w wieku 15-18 miesięcy.
2. Dla starszych dzieci: Dla starszych dzieci, które nie zostały zaszczepione w wieku niemowlęcym, istnieje możliwość podjęcia szczepienia przeciwko meningokokom typu C do 18. roku życia. Szczepienia te są dostępne za darmo w ramach programu szczepień ochronnych.
3. Szczepienia przeciwko innym typom: W Polsce są także szczepienia przeciwko innym typom meningokoków, takim jak W i Y, w szczególnych sytuacjach, na przykład w odpowiedzi na wybuch zachorowań.

Warto zaznaczyć, że harmonogramy szczepień mogą się zmieniać w zależności od decyzji Ministerstwa Zdrowia i lokalnych władz zdrowia publicznego. Dlatego zawsze warto skonsultować się z pediatrą lub lekarzem rodzinnym, aby uzyskać najnowsze informacje dotyczące szczepień przeciwko meningokokom dla dzieci i dostosować harmonogram szczepień do indywidualnych potrzeb. Szczepienia przeciwko meningokokom są ważnym środkiem ochrony przed poważnymi chorobami wywoływanymi przez te bakterie.

Ile kosztuje szczepienie na meningokoki?

Koszt jednej dawki szczepienia na meningokoki typu B to wydatek ok. 350 zł. W przypadku szczepionki przeciwko serotypom: A, C, W, Y — ok. 200 zł za dawkę. W celu ukończenia cyklu szczepień, w zależności od wieku w każdym przypadku należy podać zazwyczaj 3 lub 4 dawki. Niestety nie jest dostępna szczepionka, która zapewniłaby jednocześnie ochronę przeciwko wszystkim groźnym serotypom.

Jednak pomimo dosyć dużego wydatku, warto rozważyć korzyści, jakie płyną z zaszczepienia dziecka na meningokoki.

Czy szczepionka na meningokoki jest skuteczna?

Tak, szczepionki przeciwko meningokokom są skuteczne i stanowią ważny środek zapobiegawczy w ochronie przed zakażeniem meningokokami.

Skuteczność szczepionek może się różnić w zależności od typu szczepionki i konkretnej odmiany meningokoków, na którą jest skierowana. Jednak w większości przypadków szczepionki przeciwko meningokokom są skuteczne w zapobieganiu zakażeniom i pomagają zmniejszyć ryzyko wystąpienia ciężkich chorób, takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy posocznica.

Czy szczepionka przeciwko meningokokom jest bezpieczna?

Szczepionki przeciwko meningokokom są ogólnie uważane za bezpieczne i dobrze tolerowane. Jednak, jak w przypadku każdej szczepionki, mogą wystąpić pewne skutki uboczne. Najczęstsze skutki uboczne to:

1. Ból lub zaczerwienienie w miejscu zastrzyku.
2. Gorączka.
3. Osłabienie.
4. Bóle mięśni i stawów.
5. Zmęczenie.
6. Dreszcze.
7. Wysypka skórna.

W większości przypadków te skutki uboczne są łagodne i przemijające. Jednak należy pamiętać, że każda osoba może reagować inaczej na szczepionkę, dlatego ważne jest informowanie lekarza o jakichkolwiek niepokojących objawach po szczepieniu.

Podsumowanie

Szczepienia przeciwko meningokokom stanowią kluczowy środek ochrony przed potencjalnie poważnymi chorobami, takimi jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i posocznica. W Polsce szczepienia przeciwko meningokokom jest zalecana dla dzieci w wieku niemowlęcym. Dla starszych dzieci istnieje również możliwość zaszczepienia. Szczepienia te pomagają zmniejszyć ryzyko zakażenia i przyczyniają się do ochrony zdrowia społeczeństwa. Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem i przestrzegać zaleceń dotyczących harmonogramu szczepień, aby zapewnić ochronę przed meningokokami.