Bez czarny znany jest pod łacińską nazwą Sambucus nigra. W Polsce występuje pospolicie i jest wykorzystywany jako roślina lecznicza, kosmetyczna, ozdobna i jadalna. Jego owoce i kwiaty należą do jednych z najcenniejszych surowców zielarskich. Owoce zawierają, m.in. garbniki, pektyny, glikozydy antocyjanowe, kwasy owocowe, witaminy czy minerały. Sok z owoców czarnego bzu wykazuje właściwości: moczopędne, napotne, przeciwbólowe czy przeczyszczające [1].

Czy czarny bez jest bezpieczny?

W surowych owocach czarnego bzu zawarte są pewne składniki, takie jak sambunigryna, których spożycie może spowodować zatrucie pokarmowe. W preparatach dostępnych w aptekach znajdują się: napary, soki z kwiatów lub owoców, które poddawane są obróbce termicznej. Taki sposób ich przyrządzania powoduje, że takie preparaty są bezpieczne. Są one pozbawione szkodliwych substancji, a jednocześnie zapewniają szereg korzystnych właściwości, np. przeciwgorączkowych, wykrztuśne, przeciwbólowe [2,3].

Jakie są przeciwwskazania do stosowania czarnego bzu?

Pomimo wielu właściwości prozdrowotnych czarnego bzu posiada on także przeciwskazania. Nie wszyscy mogą przyjmować syropy z czarnego bzu.

Lista przeciwwskazań dla syropów i innych przetworów z czarnego bzu:

• Nie powinno się go stosować na surowo — zawiera sambunigrynę (rozkłada się ona podczas obróbki termicznej). Sambunigryna powoduje zawroty głowy, nudności, i wymioty;
• Osoby uczulone na ten surowiec nie powinny stosować produktów zawierających czarny bez;
• Preparatów z czarnym bzem nie powinny stosować kobiety w ciąży;
• Nie należy stosować preparatów zawierających czarny bez na dwa tygodnie przed planowaną operacją;
• Pacjenci cierpiący na choroby autoimmunologiczne nie powinni stosować preparatów z czarnym bzem, ponieważ może on nasilić objawy choroby [1,3].

Jakie są skutki uboczne czarnego bzu?

Syrop z czarnego bzu może wywołać następujące działania niepożądane:

• reakcje alergiczne, np. katar, kichanie, duszności;
• zaburzenia ze strony układu pokarmowego, np. biegunki i bóle brzucha;
• wymioty (mogą być spowodowane spożyciem zbyt dużej ilości surowca) [2,3].

Jakie właściwości lecznicze ma czarny bez?

Dzięki szerokiej gamie właściwości syropów z czarnego bzu są one często stosowane w trakcie przeziębienia. Dzięki działaniu przeciwgorączkowemu, napotnemu, wykrztuśnemu oraz przeciwbólowemu pomaga łagodzić objawy przeziębienia i grypy. Właściwości przeciwwirusowe soków z czarnego bzu sprawiają, że preparaty z czarnym bzem nie tylko łagodzą objawy ale pomagają też likwidować przyczynę infekcji.

Na uwagę zasługują także właściwości moczopędne ekstraktów z czarnego bzu. Poprzez moczopędne działanie regulują również pracę nerek i oczyszczają organizm.

Dane literaturowe przedstawiają także działanie przeciwnowotworowe oraz obniżające poziom cukru we krwi [2,3].

Czy syropy z czarnego bzu wzmacniają odporność?

Badania naukowe, razem z tradycją stosowania, wskazują, że czarny bez jest pomocny w leczeniu infekcji oraz wzmacnianiu odporności. Często jest wykorzystywany jako środek profilaktyczny w okresie jesienno-zimowym, kiedy występuje zwiększona szansa złapania infekcji. Należy pamiętać, że nie może on zastąpić terapii zleconej przez lekarza.  [1,4].

W jakich postaciach występuje czarny bez?

Bez czarny występuje w takich postaciach, jak:

• sok — najczęściej spotykana forma, można go dodawać do herbaty lub rozcieńczać z wodą;
• syrop — jest bardziej stężony od soku;
• tabletki lub kapsułki — jako dodatek do tabletek lub kapsułek witaminowych;
• herbatki — mogą być stosowane do: picia, inhalacji lub płukania gardła.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze preparatu z czarnym bzem?

Przy wyborze preparatu warto dokładnie przyjrzeć się jego składowi. W niektórych przypadkach wykorzystywany jest sok, a innym razem ekstrakt z soku. Kiedy chcemy zastosować jakiś produkt, zawierający czarny bez powinniśmy sprawdzić, czy pochodzące z niego ekstrakty są standaryzowane. Ekstrakty standaryzowane posiadają określoną ilość danej substancji czynnej, która wykazuje określoną aktywność terapeutyczną. W przypadku czarnego bzu standaryzowane są najczęściej na antocyjany lub polifenole. Nie wszystkie preparaty zawierają standaryzowane ekstrakty, wówczas trudno określić, ile składników czynnych jest zawartych w danym produkcie.

Jaki preparat z czarnym bzem wybrać? Syrop czy kapsułki?

Standaryzowane ekstrakty:

Blu Kid syrop powyżej 3 roku życia 150 ml, suplement diety

• 1 ml syropu zawiera 297 mg soku z owoców czarnego bzu, 66,66 mg podwójnie standaryzowanego ekstraktu z owoców czarnego bzu na 4,1 mg polifenoli i 2,46 mg antocyjanów, 8 mg witaminy C, 1,8 mg bioflanoidów cytrusowych i 0,15 mg cynku;
• dzieci od 3 do 12 roku życia stosują 2 łyżeczki 3 razy dziennie;
• preparat nie zawiera syropu glukozowego oraz ma podwójnie standaryzowany ekstrakt- duży plus [5].

Blu Junior syrop powyżej dla dzieci od 12 roku życia i dorosłych 150 ml, suplement diety

• 1 ml syropu zawiera 166,6 mg soku z owoców aronii, 125 mg soku z owoców czarnego bzu, 66,66 mg podwójnie standaryzowanego ekstraktu z owoców czarnego bzu na 4,1 mg polifenoli i 2,46 mg antocyjanów, 5 mg ekstraktu z kwiatu lipy, 8 mg witaminy C, 1,8 mg bioflanoidów cytrusowych i 0,3 mg cynku;
• dzieci powyżej 12 roku życia i dorośli stosują 2 łyżeczki 3 razy dziennie;
• preparat nie zawiera syropu glukozowego oraz ma podwójnie standaryzowany ekstrakt- duży plus [6].

Sambucol Baby 12 saszetek, suplement diety

• 1 saszetka zawiera 12,2 mg standaryzowanego ekstraktu z owoców bzu czarnego (w tym 1,98 mg polifenoli i 1,52 mg antocyjanów), 32,5 mg witaminy C i 5 μg witaminy D;
• dzieci powyżej 6 miesiąca życia stosują 1 saszetka dziennie, pomiędzy 3 a 12 rokiem życia 1 saszetkę 2 razy dziennie, a powyżej 12. roku życia i dorośli stosują 1 saszetka 3 razy dziennie [7].

 Sambucol Extra Strong, 30 kapsułek, suplement diety

• 1 kapsułka zawiera 127 mg standaryzowanego ekstraktu z owoców bzu czarnego (w tym 32 mg polifenoli i 8 mg antocyjanów), 200 mg witaminy C i 6 mg cynku;
• dorośli stosują 2 kapsułki dziennie [7].

Zatogrip Baby 1+ syrop 120 ml, suplement diety

• 1 ml syropu zawiera 400 mg owoców czarnego bzu standaryzowany na 2 mg polifenoli, 9,6 mg ekstraktu z owoców aceroli standaryzowany na 2,4 mg witaminy C, 3 mg ekstraktu z korzenia pelargonii afrykańskiej, 0,3 mg cynku, 1 μg witaminy D;
• dzieci powyżej 1 roku życia stosują łyżeczkę dwa razy dziennie;
• niestety zawiera syrop glukozowy [8].

Zatogrip Kids 3+ syrop 120 ml, suplement diety

• 1 ml syropu zawiera 400 mg owoców czarnego bzu standaryzowany na 2 mg polifenoli, 9,6 mg ekstraktu z owoców aceroli standaryzowany na 2,4 mg witaminy C  5 mg ekstraktu z kwiatu czarnego bzu, 3 mg ekstraktu z korzenia pelargonii afrykańskiej, 3 mg ekstraktu z ziela werbeny, 2 mg ekstraktu z kwiatu dziewanny, 1 mg cynku, 1 μg witaminy D;
• dzieci powyżej 3 roku życia stosują łyżeczkę dwa razy dziennie;
• niestety zawiera syrop glukozowy [8].

Zatogrip Kids 6+ syrop 120 ml, suplement diety

• 1 ml syropu zawiera 400 mg owoców czarnego bzu standaryzowany na 2 mg polifenoli, 9,6 mg, 20 mg porostu islandzkiego, 5 mg ekstraktu z  korzenia pierwiosnka lekarskiego,  5 mg ekstraktu z kwiatu czarnego bzu, 3 mg ekstraktu z korzenia pelargonii afrykańskiej, 3 mg ekstraktu z ziela werbeny, 2 mg ekstraktu z kwiatu dziewanny, 1 mg cynku, 1 μg witaminy D;
• dzieci powyżej 6 roku życia stosują łyżeczkę dwa razy dziennie,
• niestety zawiera syrop glukozowy [8].

Ekstrakty bez standaryzacji:

Sambucol Kids syrop 120 ml, suplement diety

• 1 ml syropu zawiera 190 mg soku z owoców bzu czarnego i 6,5 mg witaminy C;
• dzieci od 3 do 6 roku życia stosują 1 łyżeczka dziennie, dzieci powyżej 6 roku życia 2 łyżeczki dziennie, a dorośli 4 łyżeczki dziennie;
• zawiera syrop glukozowy, co jest minusem preparatu, obok braku standaryzacji [7].

Sambucol Junior syrop 120 ml, suplement diety

• 1 ml syropu zawiera 380 mg soku z owoców bzu czarnego, 11 mg witaminy C oraz 0,26 mg cynku;
• dzieci powyżej 6 roku życia 2 łyżeczki dziennie, dorośli 4 łyżeczki dziennie;
• zawiera syrop glukozowy, co jest minusem preparatu, obok braku standaryzacji [7].

Sambucol Immuno Forte syrop 120 ml, suplement diety

• 1 ml syropu zawiera 380 mg soku z owoców bzu czarnego, 11 mg witaminy C oraz 0,26 mg cynku;
• dzieci powyżej 12 roku życia 2 łyżeczki dziennie, dorośli 4 łyżeczki dziennie;
• zawiera syrop glukozowy, co jest minusem preparatu, obok braku standaryzacji;
• co ciekawe, preparat ma dokładnie taki sam skład jak Sambucol Junior [7].

Sambucol Oryginal Formula syrop 120 ml, suplement diety

• 1 ml syropu zawiera 380 mg;
• dzieci powyżej 12 roku życia i dorośli 4 łyżeczki dziennie;
• zawiera syrop glukozowy, co jest minusem preparatu, obok braku standaryzacji [7]i.

Sambucol Extra Strong syrop 120 ml, suplement diety

• 1 ml syropu zawiera 380 mg, 8,33 μg witaminy A, 14,53 mg witaminy C,  600 j.m. witaminy D, 0,14 mg witaminy B6, 20 μg kwasu foliowego,  1,5 mg cynku, 0,1 mg miedzi i 10 μg selenu;
• dorośli 3 łyżeczki dziennie;
• zawiera syrop glukozowy, co jest minusem preparatu, obok braku standaryzacji;
• na plus napewno dodatek witamin i minerałów [7].

Sanostol Immuno płyn 150 ml, suplement diety

• 1 ml płynu zawiera 8 mg wyciągu z owocu bzu czarnego, 12 mg standaryzowanego wyciągu z owoców dzikiej róży (4 mg witaminy C) i 0,3 mg cynku;
• dzieci powyżej 3 roku życia 1-2 razy dziennie łyżeczkę.

Zatogrip Forte 12+ 15 tabletek, suplement diety

• 1 tabletka zawiera 150 mg ekstraktu z korzenia imbiru, 60 mg ekstraktu z ziela werbeny pospolitej, 60 mg ekstrakt z kwiatu dziewanny, 50 mg ekstraktu z korzenia pelargonii, 50 mg ekstraktu z pierwiosnka lekarskiego, 50 mg ekstraktu z kwiatu czarnego bzu, 10 mg cynku oraz 15 µg witaminy D;
• dzieci powyżej 12 roku życia i dorośli stosują 1 tabletkę dziennie [8].