Wzdęcia — co to za dolegliwość?

Wzdęcia to dosyć częsty problem, który występuje w różnych grupach wiekowych. Pacjenci cierpiący na tę dolegliwość skarżą się na uczucie pełności w żołądku, natomiast inni doświadczają wypełnienia oraz “przelewania” się treści pokarmowej. Wzdęcia związane są z nadmiernym nagromadzeniem się gazów w przewodzie pokarmowym, jednak nie zawsze powoduje to wydęcie brzucha czy nadmierne wiatry. Często sposobem na szybką redukcję wzdęć jest simetikon, ale czy zawsze warto go przyjmować [1-2]?

Wzdęty brzuch — przyczyny. Dlaczego powstają wzdęcia?

Zaburzenia mikrobioty jelit

Przewód pokarmowy człowieka skolonizowany jest przez około 500 różnych odmian bakterii. Z tego powodu rola niektórych z nich nadal jest nieznana nauce. Ogólnie mikrobiotę jelit dzieli się na tę związaną ze światłem jelita oraz z warstwą śluzową [1]. Istnieją badania porównujące skład bakterii w stolcach ludzi cierpiących na wzdęcia przy Zespole Jelita Drażliwego (IBS). Stwierdzono tam wyraźną niekorzystną zmianę w przypadku ludzi z IBS. Efektem jest zwiększone stężenie kwasów organicznych w jelitach (np. propionowego lub octowego), które odpowiadają za wzdęcia, bóle w nadbrzuszu czy ogólny dyskomfort  [1].

Zaburzona perystaltyka jelit

W okresie postu w przewodzie pokarmowym człowieka znajduje się około 100 ml gazów. Po zjedzeniu posiłku ilość ta znacznie wzrasta, jednak według badań to nie zwiększona objętość gazów jest bezpośrednią przyczyną wzdęć. U pacjentów, którzy cierpią na wzdęcia, stwierdza się dodatkowo zaburzoną motorykę jelit, co utrudnia i opóźnia wydalanie gazów. Te dwie przyczyny stanowią podstawę wzdęć i pojawiania się bólu w okolicach brzucha [1].

Nietolerancje pokarmowe

Kolejną przyczyną wzdęć mogą być nietolerancje pokarmowe. Nietolerancja laktozy będzie powodować objawy takie jak: bóle w nadbrzuszu, nadmierne gazy i wzdęcia. Przyczyną jest niedobór lub brak enzymu laktaza, który przekształca laktozę znajdującą się w produktach mlecznych. W efekcie dochodzi do przekształcania laktozy przez bakterie okrężnicy, co generuje między innymi nadmierne ilości gazów [1-2].

Pacjenci cierpiący na IBS powinni również ograniczać spożycie błonnika, gdyż jego nadmierna ilość w diecie może zaostrzać problemy żołądkowe [1].

Dieta

Problematyczne są również produkty bogate w FODMAP, czyli szybko fermentujące, ale słabo wchłanialne oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole. Dieta bogata w FODMAP prowadzi do nadprodukcji wodoru w jelitach i zwiększenia napływu płynu do nich, co powoduje, m.in. wzdęcia i zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego. Produkty bogate w FODMAP, to np.:

• Warzywa takie jak por, cukinia, cebula, brukselka, kapusta, szparagi, zielony groszek.
• Owoce, np.: jabłka, gruszki, mango, brzoskwinie.
• Miód.
• Jogurt, mleko, ser i ogólnie nabiał.
• Mąka lub ryż.

Pamiętajmy także o tym, że nie zawsze trzeba całkowicie eliminować z diety powyższe produkty, a jedynie ograniczyć ich ilość [1-2].

Jakie leki na wzdęcia i gazy będą najlepsze?

Leczenie wzdęć jest skomplikowane podobnie jak ich pochodzenie. Podstawą jest poznanie przyczyny, bo w niektórych przypadkach farmakoterapia może być nieefektywna, a bardziej pomoże zmiana diety lub nawyków żywieniowych. W aptekach dostępnym preparatem na wzdęcia jest simetikon, który występuje w postaci kropli doustnych lub kapsułek. Znajdziemy go w poniższych lekach.

Tabela 1. Przykładowe leki z simetikonem na wzdęcia.

Zastanawiając się nad wyborem Ulgix czy Espumisan, warto zwrócić uwagę na dawkę simetikonu w jednej kapsułce i sposób dawkowania.

Simetikon – co to za substancja?

Simetikon to związek powierzchniowo czynny, który zmniejsza napięcie powierzchniowe pęcherzyków gazu w przewodzie pokarmowych. W rezultacie prowadzi to do ich pękania i wchłaniania się poprzez ścianę jelita lub usuwania na zewnątrz za pomocą ruchów perystaltycznych jelit (tzw. wiatry). Simetikon jest bezpiecznym środkiem, gdyż nie ulega wchłanianiu do organizmu. Warto pamiętać, że simetikon jedynie rozbija nagromadzone pęcherzyki gazów, natomiast nie zmniejsza ich produkcji [3-4].

Kto powinien stosować simetikon?

Simetikon w formie kropli doustnych może być stosowany już od 1. miesiąca życia. Kapsułki zalecane są natomiast od 6. roku życia. Na rynku nie preparatów z simetikonem na wzdęcia w formie tabletek. [3].

Według Charakterystyki Produktu Leczniczego simetikon stosuje się:

• Do objawowego leczenia dolegliwości żołądkowo-jelitowych związanych z gromadzeniem się gazów.
• Podczas wzmożonego powstawania gazów w okresie pooperacyjnym.
• Pomocniczo w badaniach diagnostycznych, np. USG jamy brzusznej, gastroskopia, badania radiologiczne [3].

Jak stosować leki na wzdęcia i gazy z simetikonem?

Dawkowanie simetikonu obrazują poniższe tabele.

Tabela 2. Dawkowanie simetikonu w formie kropli doustnych [3].

Tabela 3. Dawkowanie simetikonu w formie kapsułek [3].

Tabela 4. Dawkowanie simetikonu  przed badaniami diagnostycznymi przewodu pokarmowego [3].

Czy simetikon to szybki sposób na wzdęcia?

Biorąc pod uwagę mechanizm działania simetikonu, lek pozwala na rozbijanie nagromadzonych pęcherzyków gazu, które są przyczyną wzdęć. Jednak pamiętajmy o tym, że działa on objawowo – nie leczy przyczyny wzdęć! W przypadku wzdęć spowodowanych popularnie określaną niestrawnością simetikon zmniejsza objawy i redukuje wzdęcia oraz gazy. Jednak jeśli wspomniane objawy pojawiają się u chorych na IBS, to simetikon niestety nie jest już tak efektywny [1].

Ciekawe jest również zastosowanie simetikonu w terapii łączonej z węglem aktywnym w przypadku leczenia wzdęć spowodowanych niestrawnością. Przeprowadzono badanie, w którym potwierdzono skuteczność takiego leczenia. Terapia trwała 3 miesiące. Niestety w Polsce nie ma takiego jednodawkowego preparatu [5]. Simetikon zastosowano również w połączeniu z loperamidem podczas leczenia ostrej biegunki, której towarzyszyły wzdęcia i ból brzucha. W takim przypadku redukcja wzdęć była bardziej efektywna podczas leczenia preparatem łączonym niż w momencie stosowania leków oddzielnie [6].

Simetikon i nietolerancje pokarmowe

Niestety simetikon nie będzie zawsze efektywny w kolce dziecięcej. Często jest ona efektem nietolerancji laktozy, dlatego w takim przypadku lepiej zastosować albo dietę eliminacyjną, albo preparaty z laktazą, np. Delicol. Podobnie sytuacja wygląda podczas wzdęć spowodowanych nietolerancją innych składników pokarmowych. Objawowo simetikon może zmniejszyć wzdęcia, jednak lepiej znaleźć przyczynę problemu i ją wyeliminować.

Simetikon i badania diagnostyczne

Jeśli chodzi o stosowanie simetikonu przed badaniami diagnostycznymi, to jak najbardziej jest to zalecane. Jedyna wątpliwa kwestia pojawia się w przypadku kolonoskopii. Niektórzy twierdzą, że warto zastosować simetikon w połączeniu z preparatami makrogolowymi, gdyż polepszy to stopień oczyszczenia jelit i zwiększy szansę na wykrycie, np. polipa. Z drugiej strony badania pokazują, że zasadne jest to w przypadku przygotowania do kolonoskopii preparatami jednodawkowymi, a nie wielodawkowymi. Aktualnie do oczyszczenia jelit używa się makrogoli stosowanych w więcej niż jednej dawce, np. Citrafleet, Moviprep czy Fortrans. W przypadku kolonoskopii najlepiej realizować zalecenia lekarza przeprowadzającego badanie [7-8].

Jakie są domowe sposoby na wzdęcia?

Oto kilka domowych sposobów na wzdęcia:

1. Jedz powoli i dokładnie przeżuwaj jedzenie, aby uniknąć połykania powietrza, które może prowadzić do wzdęć.
2. Unikaj pokarmów, które są znane z powodowania wzdęć, takich jak fasola, soczewica, kapusta, brokuły i cebula.
3. Unikaj napojów gazowanych, które mogą powodować gromadzenie się gazu w żołądku.
4. Wypróbuj działające zioła, takie jak mięta pieprzowa, koper włoski, rumianek i imbir, które pomagają w łagodzeniu wzdęć.
5. Pij dużo wody, aby zapobiec zaparciom, które mogą prowadzić do wzdęć.
6. Regularnie uprawiaj aktywność fizyczną, która pomoże przemieszczać gaz przez układ trawienny.
7. Stosuj ciepłe okłady na brzuch, które mogą pomóc złagodzić wzdęcia.
8. Unikaj żucia gumy , ponieważ to może powodować połykanie powietrza.
9. Wypróbuj naturalne suplementy, takie jak węgiel aktywowany, który pomaga w absorpcji gazu i redukcji wzdęć.
10. Unikaj spożywania dużych posiłków wieczorem, ponieważ to może wpływać na trawienie i przyczyniać się do wzdęć.

Pamiętaj, że jeśli wzdęcia są uporczywe, nasilone lub towarzyszą im ciężkie objawy, powinieneś skonsultować się z lekarzem.

Kiedy zgłosić się do lekarza ze wzdęciami?

Zgłoszenie się do lekarza z powodu wzdęć zależy od indywidualnych objawów pacjenta. Zwykle nie ma potrzeby natychmiastowej wizyty. Jednak zaleca się skonsultowanie się z lekarzem, jeśli występują następujące sytuacje:

1. Wzdęcia są uporczywe i nasilone.
2. Wzdęcia mają towarzyszące objawy, takie jak silny ból brzucha, utrata apetytu, utrata masy ciała, nudności, wymioty, biegunka lub zaparcia.
3. W przypadku zmiany częstotliwości lub charakteru wypróżnień.
4. Istnieje podejrzenie, że wzdęcia są spowodowane poważnymi stanami zdrowotnymi, takimi jak nietolerancja laktozy, choroba trzewna, zespół jelita drażliwego, choroba zapalna jelit, czy guz jelitowy.