Selvita/Ryvu

Ryvu Therapeutics założono w 2007 roku w Krakowie, początkowo pod nazwą Selvita. W październiku 2019 r. część firmy prowadzącą działalność usługową wydzielono. Zaczęła ona funkcjonować jako nowy podmiot, ale pod starą nazwą — Selvita S.A. Obecne Ryvu Therapeutics zatrudnia ok. 150 osób i posiada w swoim portfolio 2 projekty w trakcie badań klinicznych (jeden sprzedany włoskiej firmie Menarini) oraz kilka projektów w fazie przedklinicznej [1,2].

SEL24 — początek

Selvita pozyskała w 2008 roku od Fundacji Rozwoju Diagnostyki i Terapii w Warszawie prawa do protoplasty cząsteczki SEL24. Przed zakupem projekt był rozwijany pod kierownictwem prof. Zygmunta Kazimierczuka z pomocą włoskich profesorów, m.in. Flavio Meggio czy Lorenzo Pina z Uniwersytetu w Padwie. Jak się później okaże, Włochy jeszcze kilkukrotnie będą przewijać się w różnych etapach rozwoju cząsteczki. SEL24 jest pierwszym w swojej klasie dualnym inhibitorem kinaz PIM/FLT3, potencjalnym lekiem stosowanym w ostrej białaczce szpikowej (AML) [2,3].

Ostra białaczka szpikowa

Ostra białaczka szpikowa jest grupą chorób spowodowanych przez nowotworowy rozrost wczesnych komórek prekursorowych krwi w szpiku kostnym. Kluczowe w rozwoju choroby są zaburzenia genetyczne zakłócające dojrzewanie i apoptozę wczesnych prekursorów mieliopezy. Zaburzenie krwiotworzenia powoduje niewydolność szpiku i niedobór krwinek czerwonych, płytek krwi, leukocytów. Może to powodować zaburzenia mikrokrążenia i zatrucie organizmu produktami rozpadu komórek blastycznych. Leczenie oparto na chemioterapii, w niektórych przypadkach można zastosować przeszczep szpiku. Jednakże leczenie w dalszym ciągu jest trudne, długotrwałe i z nadzieją poszukiwane są nowe leki i metody terapii [4,5].

Co cząsteczka SEL24 ma wspólnego z coca-colą?

Rozwój projektu i ostateczne powstanie cząsteczki SEL24 rodziło się w bólach. Kilku doświadczonych chemików próbowało zsyntetyzować opracowaną cząsteczkę, ale udawało się uzyskać tylko jej pochodną. Przez kilka miesięcy nie udawało się zsyntetyzować pożądanej cząsteczki. Dlatego naukowcy pracujący w Selvicie zdecydowali się przeprowadzić syntezę ostatniej szansy, opartą na procedurze z XIX wieku! Ostatecznie w 2012 roku, stosując reakcję w czystym kwasie fosforowym (rozcieńczony znajduje się w napoju coca-cola), udało się po kilkugodzinnym ogrzewaniu otrzymać pożądany produkt z kilku procentową wydajnością. Następnie po żmudnym oczyszczaniu otrzymano około 1 mg związku, który posłużył do pierwszych obiecujących badań. Aby wykazać ogrom pracy przy projekcie, trzeba sobie uzmysłowić, że do znalezienia tego związku w całym projekcie opracowano ponad 1300 związków, z których ponad 780 zsyntetyzowano. Jedyne kilkadziesiąt z nich zostało przebadanych in vivo na zwierzętach, a tylko jeden z nich został podany człowiekowi [2,3,6].

Pierwszą polska cząsteczka dopuszczona do badań klinicznych przez FDA

W wyniku wytężonej pracy ponad stu naukowców oraz pracowników administracyjnych w 2017 roku cząsteczka trafiła do pierwszego pacjenta cierpiącego na AML (ostra białaczka szpikowa). Jednakże, aby cząsteczka mogła być dopuszczona do badań klinicznych, najpierw w marcu 2015 r. rozpoczęły się badania IND-enabling studies. Jest to badanie pozwalające na wyznaczenie dawki bezpiecznej do badania klinicznego na ludziach. Badanie na szczurach i psach przeprowadzono przez włoski oddział firmy Aptuit mieszczący się w Weronie. FDA (Food and Drug Administration) wydało zgodę na przeprowadzenie badań klinicznych dla SEL24 w sierpniu 2015 r. [3,6].

Start badań klinicznych i sprzedaż cząsteczki SEL24

W marcu 2017 r. SEL24 został pierwszy raz podany pacjentowi w ramach badania I/II fazy klinicznej w USA. Jest to najprawdopodobniej pierwsza cząsteczka, którą opracowano w polskim laboratorium i podano pacjentowi w Stanach Zjednoczonych w ramach badań klinicznych. Kilka dni po tym wydarzeniu Selvita podpisała kontrakt z Berlin-Chemie Menarini, spółką należąca do włoskiej firmy Menarini, o przejęcie odpowiedzialności za dalszy rozwój cząsteczki. Selvita otrzymała w zamian płatność wstępną oraz możliwość dalszego zarobku wraz z rozwojem substancji [3,6].

Przebieg badań klinicznych

W marcu 2020 r. Menarini poinformowało o zakończeniu pierwszej fazy badań klinicznych SEL24/MEN1703. Cząsteczka uzyskała zadowalający profil bezpieczeństwa w badaniu I fazy (czytaj także: Jak powstaje lek? Badania nad nowym lekiem). Ustalono również dawkę, która można podawać w drugiej fazie badań klinicznych. Kolejną ważną datą jest wrzesień 2020 r., kiedy to podano SEL24/MEN1703 pierwszemu pacjentowi w Europie w ramach badań klinicznych II fazy [2,6].

Jak powstaje lek? Badania nad nowym lekiem