Ból brzucha jest jedną z najczęstszych dolegliwości, z jakimi zgłaszają się pacjenci do apteki. Ból brzucha może mieć kilka przyczyn i różnić się stopniem nasilenia. Pacjenci mogą go także różnie odbierać. Może być pulsujący, ciągły, skurczowy, występować z przerwami. Można go złagodzić domowymi sposobami lub preparatami z aptecznej półki, ale także zdarza się, że trzeba skierować pacjenta do lekarza.

Poniżej znajdą się informacje jak rozróżnić ból brzucha i jakie preparaty w danej sytuacji mogą pomóc w zmniejszeniu bólu.

Ból brzucha związany z infekcją

Infekcje wirusowe są najczęstszymi przyczynami bólu brzucha. Dotykają zarówno dzieci, jak i dorosłych. Przenoszą się drogą pokarmową i potrafią ponownie zaatakować organizm. Najczęściej wywołują je Rotawirusy. Infekcja może przebiegać z podwyższoną lub bardzo wysoką temperaturą ciała, dreszczami, rozbiciem i osłabieniem. Oprócz skurczowego i napadowego bólu nadbrzusza może wystąpić biegunka, a także wymioty. Chory nie ma apetytu, odczuwa nudności.

Co stosować na ból brzucha w wyniku infekcji?

Na ból brzucha sprawdzi się drotaweryna, substancja o działaniu rozkurczowym. Jest zarejestrowana od szóstego roku życia. Oprócz stanów spastycznych żołądka i jelit jest z powodzeniem stosowana w skurczach dróg żółciowych i pomocniczo w chorobie wrzodowej i dwunastnicy.

Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku biegunki może nasilić jej przebieg.

U starszych osób stosujących leki przeciwnadciśnieniowe, a także u pacjentów z niskim skurczowym ciśnieniem tętniczym może nasilić jego spadek.

Bezpiecznymi lekami w infekcjach wirusowych przewodu pokarmowego są probiotyki. Regulują one prawidłowy wzrost i rozwój pożądanej flory bakteryjnej jelit i przyczyniają się do wyrównania ich pracy. Pozytywny wpływ na jelita mają zarówno szczepy bytujące w jelicie cienkim (lactobacillus), jak i te żyjące w jelicie grubym (Bifidobacterium).

Bardzo dobre wyniki leczenia infekcji rotawirusowej i innych schorzeń (zakażenie Clostridium difficile, które też objawia się silną biegunką i bólami brzucha) ma szczep drożdży Saccharomyces boulardi. Może być on równocześnie stosowany z przepisanym przez lekarza antybiotykiem, gdyż jest odporny na jego działanie. Reguluje pracę jelit, gdyż stwarza niekorzystne dla wirusów i bakterii środowisko w jelitach, prowadząc do zahamowania namnażania się patogenów.

Ból brzucha wywołany stresem lub zespół jelita drażliwego

Stres i napięcie, szybkość życia i nadmiar obowiązków nie sprzyja dobremu funkcjonowaniu naszego przewodu pokarmowego. Nieregularne posiłki, niezdrowa dieta sprawiają, że odczuwamy dyskomfort i ból brzucha.

W tych przypadkach najlepsza jest profilaktyka. Przeznaczenie odpowiedniej pory na posiłki z dbałością o ich jakość będzie kluczowe. Jeśli odczuwamy dolegliwośc,i warto zastosować probiotyki. Przy wyborze odpowiedniego medykamentu należy zwrócić uwagę na jego właściwe przechowywanie (niektóre wymagają przechowywania w lodówce w temperaturze od 2 do 8 stopni Celsjusza), a także na właściwe dawkowanie.

Jakie są sposoby na ból brzucha wywołany stresem?

Pomocny okazać się może preparat zawierający maślan sodu. Wpływa on bowiem na prawidłowy wzrost i funkcjonowanie żywych kultur probiotycznych. Często jest zalecany w przypadku zespołu jelita drażliwego.

W przypadku stanów skurczowych żołądka i jelit pomocna może okazać się trimebutyna, dostępna obecnie bez recepty.

Stosując trimebutynę należy pamiętać o możliwości zwiększenia działania  antycholinergicznego, co może mieć znaczenie u osób w podeszłym wieku. Objawem nasilenia efektów przeciwcholinergicznych mogą być zawroty głowy, nasilenie zaparć, zaostrzenie jaskry czy zatrzymanie oddawania moczu. Niezwykle niebezpieczne mogą być upadki u starszych osób.

Trimebutyna blokuje również hamujący wpływ nerwu błędnego na przewodnictwo w mięśniu sercowym. Objawić się to może przyspieszeniem akcji serca, niebezpiecznym dla pacjentów z zaburzeniem rytmu serca czy nadciśnieniem tętniczym.

Ból brzucha związany z zaburzeniem wydzielania kwasu solnego przez komórki żołądka

Występuje najczęściej w chorobach błony śluzowej żołądka, gdzie dochodzi do powstania nadżerki, która jest podrażniona i nie może się wygoić pod wpływem wydzielania kwasu solnego.

Jakie leki stosować?

Lekami stosowanymi w chorobie wrzodowej żołądka i jelit, a także w refluksie są inhibitory pompy protonowej. Działają one poprzez hamowanie działania pompy protonowej zlokalizowanej na komórkach błony śluzowej żołądka, prowadząc do zahamowania wydzielania kwasu solnego.

Bez konsultacji lekarskiej leki te mogą być stosowane przez 14 dni, czyli najczęściej do wygojenia się nadżerki i zmniejszenia odczuwania bólu. Jeśli objawy się utrzymują, należy skierować pacjenta do lekarza. Jest to bardzo ważne, ponieważ ciągłe hamowanie wydzielania kwasu solnego jest niekorzystne, może prowadzić bowiem do wzrostu niekorzystnych patogenów, a także zmniejszać objawy bólowe w przypadku choroby nowotworowej żołądka.

Leki z grupy IPP osłabiają ochronne działanie błony śluzowej żołądka i kwasu solnego, dlatego ważne jest ich stosowanie jedynie w uzasadnionych przypadkach.

Do najczęściej stosowanych, dostępnych bez recepty należą: omeprazol i pantoprazol. Pantoprazol jest częściej polecany w przypadku pacjentów stosujących leki kardiologiczne, nie wchodzi on w interakcje z lekami przeciwpłytkowymi czy przeciwzakrzepowymi.

Inhibitory pompy protonowej może polecić farmaceuta w przypadku silnej zgagi czy refluksu, a także w przypadku bólu brzucha związanego z infekcją żołądkowo-jelitową.

Leki te należy przyjmować na czczo minimum pół godziny przed posiłkiem, raz na dobę. Mogą one zmniejszać stężenie magnezu i witaminy B12 w organizmie, należy o tym pamiętać jedynie podczas długotrwałego stosowania, zleconego przez lekarza.

Ból brzucha związany z długotrwałym stosowaniem leków przeciwzapalnych

Jest to bardzo niebezpieczny objaw wymagający interwencji lekarza. Ból brzucha pojawiający się podczas lub po stosowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, a także krwawienie z przewodu pokarmowego świadczy o uszkodzeniu błony śluzowej żołądka, a nawet perforacji, przerwaniu jego ciągłości.

Jest to najczęstsza przyczyna hospitalizacji, szczególnie niebezpieczna dla pacjentów w podeszłym wieku.  Objawy u tych pacjentów są z reguły mniej nasilone, a konsekwencje bardzo poważne, włączając anemię i stan zagrożenia życia. Szczególnie narażeni są pacjenci leczeni przeciwzakrzepowo, bo krwawienie może być masywne i trudne do opanowania.

Pacjent z podejrzeniem uszkodzenia błony śluzowej powinien zostać poinformowany o zaprzestaniu stosowania leków przeciwbólowych z grupy NLPZ i skierowany do lekarza.

Łagodne dolegliwości bólowe wynikające z niestrawności

Po zjedzeniu obfitego i ciężkostrawnego posiłku mogą pojawić się objawy dyspeptyczne. Częściej występują u osób po wycięciu woreczka żółciowego niż u osób zdrowych. Charakteryzują się uczuciem pełności, wzdęciami, zaparciami i odbijaniem.

Co pomaga na ból brzucha wywołany niestrawnością i wzdęciami?

Środkami z aptecznej półki, które mogą nam pomóc w tej sytuacji, są zioła takie jak: rozmaryn, karczoch, mięta, melisa, ostropest, dziurawiec. Występują one w formie tabletek ziołowych, herbat do zaparzania, kropli, a także wyciągów płynnych.

Mięta i melisa zwiększają wydzielanie soków trawiennych, które pomagają strawić posiłek. Karczoch ma działanie obniżające poziom cholesterolu i również ułatwia trawienie.

Dziurawiec zwiększa wydzielanie enzymów trawiennych i wspiera funkcje wątroby.

W problemach z niestrawnością pomocny może być także simtetikon. Jest substancją, która dobrze się sprawdza przy wzdęciach i nadmiarze gazów w jelitach. Rozbija pęcherzyki gazu i zmniejsza uczucie pełności i wzdęć. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego, dlatego też jest lekiem bezpiecznym.

Stosuje się go również w postaci kropli u niemowląt, cierpiących na bóle brzuszka wywołane kolką.

W tym miejscu należy wspomnieć również o laktazie, czyli enzymie trawiącym laktozę. W przypadku nietolerancji laktozy zarówno u dorosłych, jak i przy niewystarczającej aktywności naturalnej laktazy u niemowląt podawanie preparatu laktazy do posiłków mlecznych jest uzasadnione.

Należy pamiętać, żeby niemowlętom podawać preparat po konsultacji z lekarzem i odstawiać go stopniowo najpóźniej po 3-4 miesiącach od pierwszego zastosowania.

Organizm przyzwyczajony do podaży laktazy może zmniejszać jej endogenne wytwarzanie.

Leki przeciwbakteryjne i antybiotyki stosowane w infekcjach układu pokarmowego

Czasami, gdy przyczyną bólu brzucha jest infekcja, konieczne jest sięgnięcie po tabletki z antybiotykiem. Zleca je lekarz w wyniku przedłużających się objawów dyspeptycznych i biegunki.

Jednym z antybiotyków jest ryfaksymina. Zalecana jest w zakażeniu bakteryjnym jelit, przebiegającym bez gorączki, gdy liczba luźnych stolców nie przekracza 8 na dobę i brak jest biegunek krwawych.

Również stosuje się ją u pacjentów w biegunce podróżnych, a także u dorosłych pacjentów z encefalopatią wątrobową i w niepowikłanej uchyłkowej chorobie jelita grubego.

Należy zachować ostrożność, stosując lek u pacjentów przyjmujących leki przeciwzakrzepowe, gdyż obserwuje się wahania wartości wskaźnika INR.

Metronidazol ma szerokie zastosowanie w lecznictwie. Stosuje się go jako profilaktykę operacyjną i pooperacyjną, a także w leczeniu skojarzonym z innymi lekami wrzodu trawiennego.

Metronidazol wchodzi w interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi (warfaryną i acenokumarolem) nasilając ich działanie.

Łączne stosowanie z fenytoiną i fenobarbitalem z kolei sprawia, że metronidazol działa słabiej.

Pacjenci stosujący terfenadynę lub stemizol powinni zachować ostrożność, bowiem metronidazol z tymi lekami może powodować wydłużenie odstępu QT w zapisie EKG i przyczynić się do zaburzenia rytmu serca.

Podsumowanie

Przyczyny i objawy bólu brzucha są bardzo różne. Mogą to być typowe objawy dyspeptyczne wynikające z mniej efektywnego trawienia, poprzez kolki jelitowe czy objawy bólowe i krwawienia wynikające z uszkodzenia przewodu pokarmowego. Dlatego tak ważna jest diagnoza i zastosowane leczenie.

Każdy niepokojący objaw warto skonsultować z farmaceutą, który gdy zajdzie taka potrzeba skieruje pacjenta do lekarza.

W aptece jest duży wybór preparatów na objawy bólu brzucha zarówno w kwestii substancji działających, jak i odpowiedniej postaci leku.