Powysiłkowy skurcz oskrzeli. Co wiadomo o astmie wysiłkowej?

Główne objawy astmy powysiłkowej to duszność i kaszel, który pojawia się po aktywności fizycznej lub w jej trakcie. Choroba ta ujawnia się szczególnie mocno właśnie w chłodnych miesiącach, podczas aktywności na świeżym powietrzu. Czym jest powysiłkowy skurcz oskrzeli?

Co to jest astma wysiłkowa?

Jeśli na skutek intensywnego wysiłku fizycznego dochodzi do przejściowego i niekontrolowanego powysiłkowego skurczu oskrzeli, mówimy o astmie wysiłkowej. Ta nadreaktywność oskrzeli jest odwracalna i trwa zwykle do godziny od wysiłku, po czym samoistnie ustępuje. Do obkurczenia oskrzeli może dojść zarówno w trakcie wysiłku, jak i bezpośrednio po jego zakończeniu. W praktyce i piśmiennictwie zamiennie stosowane są pojęcia astmy wysiłkowej czy powysiłkowego skurczu oskrzeli. Szacuje się, że stan powysiłkowego skurczu oskrzeli może dotykać nawet 12-15% ludzkości. Astma wysiłkowa dotyka zarówno dzieci jak i dorosłych. Odsetek ten bywa często wyższy w różnych grupach społecznych i zawodowych. Na przykład w przypadku sportowców uprawiających sporty zimowe może przekraczać nawet 50%.

Co istotne astma wysiłkowa może być zarówno odrębną jednostką chorobową jak i jednym z objawów przewlekłej astmy. W praktyce oznacza to, że ten charakterystyczny skurcz oskrzeli po wysiłku może być jedyną dolegliwością u zdrowej osoby lub też po prostu wysiłek fizyczny może pobudzać napad astmy u astmatyka. Ponadto powysiłkowy skurcz oskrzeli może być jednym z początkowych objawów ogólnej nadreaktywności dolnych dróg oddechowych i z czasem duszności mogą pojawiać się tez po innych czynnikach drażniących. Dlatego też warto kontrolować tę dolegliwość, bo może ona prowadzić do pełnoobjawowej astmy [2].

Przyczyny

U chorych na astmę powysiłkową wzmożona aktywność fizyczna pobudza komórki zapalne i aktywuje zakończenia nerwowe do uwalniania cytokin i substancji prozapalnych. W następstwie działania tych substancji rozwija się reakcja zapalna i dochodzi do patologicznego skurczu oskrzeli.

W zależności od tego czy astma wysiłkowa jest odrębną jednostką chorobową, czy jednym z objawów przewlekłej astmy jej przyczyny mogą się nieco różnić. Wiele badań wskazuje na to, że nadreaktywność oskrzeli u astmatyków ma nieco inne podłoże niż ta występująca u osób aktywnych, które nie mają astmy. U astmatyków powysiłkowe skurcze oskrzeli są zwykle mocniejsze niż u osób bez stwierdzonej astmy. Niektóre badania wskazują, że przyczyną nadreaktywności oskrzeli u niektórych sportowców mogą być toczące się w płucach procesy uszkodzeń i naprawy nabłonka dróg oddechowych. Zakłada się, że w odpowiedzi na różne czynniki drażniące, które dostają się do płuc w trakcie treningu na chłodzie (zimne, suche powietrze, zanieczyszczenia etc.), mogą powstawać mikrouszkodzenia. W efekcie, czego do nabłonka mogą napływać niektóre komórki układu immunologicznego i powodować reakcje alergiczne związane ze stanem zapalnym [2].

Astma wysiłkowa: objawy

Typowe objawy astmy wysiłkowej to duszność, kaszel oraz świsty i ucisk w klatce piersiowej. Dodatkowo chory może mieć poczucie, że jego oddech jest spłycony i niepełny. Najczęściej objawy są intensywniejsze jesienią i zimą, lub występują tylko wtedy. Rzadziej występujące symptomy, które mogą też towarzyszyć powysiłkowemu skurczowi oskrzeli to zawroty głowy, ból w nadbrzuszu czy też skurcze mięśni.

Objawy rozkładają się w czasie w charakterystyczny sposób. Na początku wysiłku drogi oddechowe rozszerzają się i po jakimś czasie następuje ich gwałtowny skurcz. Wtedy pojawiają się wszystkie typowe objawy związane ze skurczem oskrzeli. Po około 30 min od zaprzestania aktywności fizycznej drogi oddechowe ponownie się rozszerzają, a objawy ustępują [1].

Masz problem z oddychaniem po wysiłku – co dalej?

Dokładną terapię i postępowanie ustala lekarz prowadzący, po ustaleniu ostatecznej diagnozy. Postępowanie zależy od intensywności objawów i tego jak często i przy jak dużym wysiłku się ujawniają. W niektórych przypadkach pomocne może okazać się leczenie ciągłe. W innych zalecane są pojedyncze prewencyjne dawki leków przeciwalergicznych lub rozszerzających oskrzela przed planowanym intensywnym wysiłkiem. Jeśli zostanie zdiagnozowana pełnoobjawowa astma, to wymaga ona stałego leczenia i kontroli specjalisty (więcej na ten temat przeczytasz także: Astma oskrzelowa — objawy i leczenie).

Powysiłkowy skurcz oskrzeli: jak go uniknąć?

Oto parę praktycznych wskazówek jak zmniejszyć szanse wystąpienia skurczu oskrzeli po wysiłku.

Na mniej więcej godzinę przed planowaną aktywnością należy zaplanować krótkie i intensywne rozgrzewki. Jeśli aktywność fizyczna będzie przebiegać na chłodnym powietrzu, pamiętaj, aby oddychać przez nos. W ten sposób do płuc trafi lepiej ogrzane i nawilżone powietrze, niż kiedy oddychasz przez usta. Dobrym nawykiem jest też stopniowe zmniejszanie intensywności treningu niż nagłe go zakańczanie oraz planowanie kilkuminutowego odpoczynku po zakończonym wysiłku.

Jeśli masz skłonności do powysiłkowego skurczu oskrzeli unikaj intensywnych ćwiczeń na zimnym powietrzu i w czasie, kiedy jest podwyższony poziom zawieszonych w powietrzu pyłów. Dobrym nawykiem jest śledzenie alertów smogowych. W dni kiedy powietrze jest słabszej jakości, należy wybierać aktywność w domu [2].