Niemal 90% całkowitej zawartości potasu w naszym organizmie znajduje się w przestrzeni wewnątrzkomórkowej, głównie w mięśniach, wątrobie i erytrocytach. Pozostała część, czyli zaledwie 10%, przypada na przestrzeń zewnątrzkomórkową oraz kości. Potas odpowiedzialny jest za utrzymanie prawidłowej równowagi wodnej oraz kwasowo-zasadowej, a także uczestniczy w prawidłowym przewodzeniu impulsów nerwowych. Jest on jednym z tych pierwiastków, po który pacjenci sięgają najczęściej. Tymczasem rynek obfituje w różnego rodzaju preparaty, co sprawia, że stojąc przed apteczną półką, niewiadomo jaki lek z potasem wybrać [1].

Niedobór potasu — przyczyny. Co wypłukuje potas?

Kilka czynników może wpływać na utratę potasu z organizmu:

1. Nadmierne pocenie się: Intensywna aktywność fizyczna, wysokie temperatury lub korzystanie z sauny może powodować nadmierne pocenie się i tym samym prowadzić do utraty potasu.
2. Leki moczopędne: Niektóre leki, takie jak leki moczopędne, znane również jako „tabletki na wodę”, mogą zwiększać wydalanie potasu w moczu.
3. Biegunka i wymioty: Te stany mogą powodować znaczną utratę potasu ze względu na zaburzenia równowagi płynów i elektrolitów.
4. Określone schorzenia zdrowotne: Niektóre choroby, takie jak choroby nerek lub zaburzenia układu pokarmowego, mogą wpływać na zdolność organizmu do zatrzymywania potasu.
5. Nadmierne spożycie alkoholu: Alkohol może zakłócać równowagę potasu w organizmie i zwiększać wydalanie potasu z moczem [10].

Jakie są objawy niedoboru potasu?

Hipokaliemia, czyli niedobór potasu, najczęściej objawia się zaburzeniami rytmu serca, osłabieniem siły mięśniowej, parestezjami (najczęściej pod postacią mrowienia lub drętwienia) czy nadpobudliwością mięśniową. Objawy te ustępują od razu po wyrównaniu stężenia potasu we krwi [2].

Kiedy należy brać potas? Wskazania do stosowania

Potas można stosować w celach leczniczych bądź profilaktycznych. Wskazaniami do stosowania są następujące sytuacje:

• leczniczo w stanach niedoboru potasu, wywołanego m.in. biegunkami infekcyjnymi lub stosowaniem leków przeczyszczających;
• leczniczo w przedawkowaniu glikozydów naparstnicy — leków pobudzających pracę serca;
• profilaktycznie w przypadku terapii glikozydami naparstnicy;
• profilaktycznie w trakcie leczenia kortykosteroidami, lekami moczopędnymi (zwłaszcza tiazydowymi), gdyż związki te „wypłukują” potas z organizmu [3].

Czy warto suplementować potas?

Średnia zawartość potasu w diecie zapewnia zaledwie 70% zalecanego spożycia. Oznacza to, że jemy za mało produktów bogatych w ten pierwiastek. Suplementacja potasu może okazać się niezwykle pomocna, zwłaszcza w przypadku osób starszych oraz osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze. Co więcej, korzyści ze stosowania preparatów z potasem mogą odczuć także pacjenci chorujący na inne choroby sercowo-naczyniowe, zwłaszcza z zaburzeniami rytmu serca. Niemniej warto podkreślić, że pierwszym krokiem do wyrównania stężenia potasu w organizmie powinno być zwiększenie jego podaży w diecie. Pokarmami bogatymi w ten pierwiastek są m.in. suszone morele, biała fasola, koncentrat pomidorowy, pestki dyni, natka pietruszki, gorzka czekolada czy ziemniaki. [1,2].

Kilka faktów na temat potasu

Fakt 1

Potas jest najważniejszym elektrolitem w ludzkim organizmie.  Zdecydowanie potas razem z sodem pełni fundamentalną rolę w organizmie człowieka. Kontroluje pracę mięśni, w tym także mięśnia sercowego. W związku z tym jego niedobór lub nadmiar może mieć poważne konsekwencje dla życia człowieka. Bierze udział w wytwarzaniu różnicy potencjału elektrycznego błon komórkowych, co pozwala komórkom na przeżycie. Dodatkowo pełni rolę aktywatora dla enzymów.

Fakt 2

Potas działa ochronnie na serce. Badania dowiodły, że potas ma wpływ na funkcje śródbłonka naczyniowego. Dzięki temu powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego. Ponadto wysokie stężenie tego pierwiastka ma działanie antyagregacyjne. Podczas występowania zawału serca dochodzi do gwałtownego spadku potasu i migotania komór. Można wnioskować, że utrzymywanie prawidłowego stężenia pierwiastka w organizmie działa prewencyjnie przeciw zawałom serca.

Fakt 3

Stres może spowodować niedobór potasu. Podczas reakcji stresowej nasz organizm zaczyna wydzielać wysoką ilość aldosteronu. Jest to hormon odpowiedzialny między innymi za regulację ilości sodu i potasu wydalanych przez nerki. Powoduje zatrzymywanie sodu i zwiększone usuwanie z moczem potasu. W związku z tym zwiększone jego stężenie w ludzkim organizmie może prowadzić do wystąpienia hipokaliemii.

Fakt 4

Potas NIE występuje głównie w bananach. Mimo że potas kojarzy nam się głównie z bananami, jest obecny w bardzo wielu produktach żywnościowych. Największą zawartością cechują się:

• ryby,
• przetwory mięsne i rybne (konserwy),
• kasze, otręby,
• grzyby,
• owoce: banany, grejpfruty, maliny, agrest, melony, porzeczki,
• warzywa: kapustne, strączkowe, pomidory, rzepa, cukinia, czosnek, szczypiorek

Fakt 5

NIE każdy jest zagrożony ryzykiem niedoboru. Przy zachowaniu zbilansowanej diety i braku schorzeń niedobór potasu nie jest aż tak groźny jak podają reklamy suplementów diety. Najbardziej narażone są osoby odwodnione z różnych przyczyn. Dlatego zawsze w przypadku wymiotów czy biegunek należy zwrócić uwagę, aby zaopatrzyć się w rozpuszczalne w wodzie elektrolity, które uzupełnią nasze niedobory. W leczeniu nadciśnienia stosuje się leki moczopędne, które powodują nadmierne wypłukiwanie się tego pierwiastka. W celu zapobiegania występowania hipokaliemii lekarze dołączają do leczenia potas.

Fakt 6

Wysoka podaż soli w diecie ma wpływ na gospodarkę potasu. Sól, jaką spożywamy w trakcie posiłków, zawiera sód, który ma olbrzymi wpływ na gospodarkę potasu w naszym organizmie. Główną drogą wydalania obu pierwiastków są nerki. Niestety nie mamy wysokich zdolności hamowania procesu wypłukiwania elektrolitów. W związku z tym wraz z nadmiernym usuwaniem sodu potas także jest wydalany z naszego organizmu.

Fakt 7

Zarówno niedobór jak i nadmiar potasu są groźne dla zdrowia człowieka. Pierwiastek ten reguluje pracę serca. Dzięki tej funkcji zaburzenie jego gospodarki w ludzkim organizmie jest niezwykle groźne. Hipokaliemia (niedobór potasu) powoduje zaburzenia rytmu serca i może prowadzić do wystąpienia migotania komór. Hiperkaliemia, czyli nadmiar pierwiastka jest tak samo groźny. Także powoduje zmiany rytmu serca, co może skutkować wystąpieniem asystolii [2,3].

Jakie tabletki z potasem wybrać?

Gdy pacjent ma wskazania do uzupełnienia poziomu potasu, warto, aby wybrał lek, a nie suplement diety. O wyższości leków nad suplementami napisano i powiedziano już wiele, niemniej warto to również podkreślić w tym miejscu — lek jest zawsze gwarantem bezpieczeństwa i jakości. Suplementy nie są poddawane żadnym testom ani badaniom, a deklarowana na opakowaniu zawartość substancji czynnej może daleko odbiegać od rzeczywistości.

Poniżej znajduje się lista dostępnych obecnie na rynku leków z potasem.

Potas na receptę — leki:

• Kalipoz prolongatum: 1 tabletka zawiera 750 mg soli jodku potasu, co odpowiada 391 mg jonów potasu [4];
• Kaldyum: 1 kapsułka zawiera 600 mg soli jodku potasu, co odpowiada 315 mg jonów potasu [5];
• Kalium syrop: 10 ml syropu zawiera 1,5 g soli jodku potasu, co odpowiada 782 mg jonów potasu [6];
• Kalium Effervescens, granulki musujące: 1 saszetka zawiera 782 mg jonów potasu w postaci cytrynianu i wodorowęglanu potasu [7].

Kapsułki i tabletki z potasem bez recepty — leki:

Z kolei wśród preparatów dostępnych bez recepty nie występuje żaden produkt z potasem o statusie leku. Dostępne są wyłącznie złożone leki z potasem, które zawierają dodatkowo magnez. Są to:

• Asparaginian Magnokal: jedna tabletka zawiera 250 mg magnezu wodoroasparaginianu czterowodnego i 250 mg potasu wodoroasparaginianu półwodnego, co odpowiada 17 mg jonów magnezu i 54 mg jonów potasu [8].
• Aspargin: jedna tabletka zawiera 250 mg magnezu wodoroasparaginianu, co odpowiada 17 mg jonów magnezu oraz 250 mg potasu wodoroasparaginianu, co odpowiada 54 mg jonów potasu [9].

Suplementy diety: kapsułki i tabletki z potasem

Tabletki i kapsułki dostępne bez recepty zawierające tylko potas są zarejestrowane jako suplementy diety. Oto lista najpopularniejszych preparatów:

• Potazek: jedna kapsułka zawiera 610 mg chlorku potasu, co odpowiada 320 mg jonów potasu. Cechą wyróżniającą ten suplement są kapsułki o zmodyfikowanym uwalnianiu.
• Katelin + SR: jedna kapsułka zawiera 610 mg chlorku potasu, co odpowiada 315 mg jonów potasu. Suplement występuje w postaci kapsułek o modyfikowanym uwalnianiu.
• Olimp Potas: jedna tabletka zawiera 208 mg cytrynianu potasu, co odpowiada 150 mg jonów potasu.
• Naturell Potas Organiczny: jedna tabletka zawiera 500 mg glukonianu potasu, co odpowiada 80 mg jonów potasu.

Rozpoczęcie suplementacji potasem powinno być poprzedzone konsultacją z lekarzem. Przyjmowanie go na własną rękę może okazać się niebezpieczne, gdyż nadmiar potasu może prowadzić m.in. do zaburzeń przewodnictwa w sercu, zaburzeń oddechu, czy spadku ciśnienia krwi [1].

O czym pamiętać stosując potas?

Potas jest niewątpliwie bardzo ważnym minerałem dla zdrowia organizmu. Jednak warto pamiętać, że nadmiar potasu może być niebezpieczny dla zdrowia i prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak problemy z sercem czy wywoływanie zaburzeń rytmu serca. Dlatego zawsze należy skonsultować z lekarzem, przed zastosowaniem suplementów potasu, zwłaszcza jeśli pacjent przyjmuje inne leki lub choruje na jakieś schorzenia zdrowotne. W przypadku suplementacji potasu lekarz może pomóc w określeniu odpowiedniej dawki, która jest bezpieczna dla zdrowia pacjenta i nie spowoduje ryzyka nadmiernej podaży tego minerału.