Czym jest owsik ludzki?

Owsik ludzki to mały, biało-beżowy pasożyt o obłym kształcie. Samice są większe od samców, gdyż mają około 10 mm długości, a osobniki męskie tylko 5 mm. Średnica ciała oscyluje w granicach 0,5 mm [1].

Owsik ludzki – cykl życiowy

Owsik ludzki bytuje w świetle przewodu pokarmowego. Pasożytem możemy zarazić się drogą oralną. Po przejściu jaj przez odźwiernik żołądka wykluwają się w jelicie cienkim. Następnie larwy dwukrotnie linieją i kopulują, po czym przechodzą do jelita grubego. Po kopulacji samce bardzo szybko giną, natomiast samice żyją nawet do 100 dni i bytują w kanale odbytu [1].

Składanie jaj ma miejsce około 6 tygodni po zarażeniu się. Odbywa się to najczęściej w nocy podczas snu. Samice wychodzą przez odbyt i składają jaja w okolicach okołoodbytniczych. Powoduje to dyskomfort, swędzenie i pieczenie. Pierwszą reakcją dzieci jest zwykle drapanie się, a to z kolei powoduje przyklejenie jaj do rąk, czego efektem jest proste i szybkie rozsiewanie pasożyta [1].

Owsica — czynniki ryzyka. Jak można się zarazić?

Owsik ludzki najczęściej dotyka dzieci w wieku 4–11 lat, czyli w okresie przedszkolnym i szkolnym. Dorośli są narażeni mniej, jednak u nich owsica pojawia się w efekcie kontaktu z własnymi dziećmi [1].

Najczęstszą przyczyną choroby jest nieprzestrzeganie zasad higieny. Dzieci zarażają się między sobą poprzez bliskie kontakty podczas zabawy. Owsik ludzki składa jaja, które mogą przetrwać w środowisku zewnętrznym do 3 tygodni, dlatego nabycie owsicy jest możliwe również przez korzystanie ze wspólnej pościeli lub środków higienicznych. Oprócz międzyosobniczych zakażeń duże znaczenie odgrywa także autozakażenie poprzez obgryzanie paznokci albo oblizywanie czy ssanie palców. Co ciekawe owsik ludzki pasożytuje jedynie u ludzi i zwierzęta domowe nie są narażone na owsicę [1,2].

Owsik ludzki — objawy. Po czym poznać chorobę?

Mimo że owsik ludzki powoduje głównie swędzenie okolicy odbytniczej, to chorobie mogą towarzyszyć poważniejsze symptomy:

• zaburzenia snu ,
• dekoncentracja,
• owrzodzenie i zapalenie skóry w okolicach odbytu,
• okołoodbytnicze zapalenie mieszków włosowych,
• ropień kulszowo-odbytniczy,
• zapalenie sromu i pochwy,
• zapalenie wyrostka robaczkowego,
• ból brzucha,
• infekcje dróg moczowych [1,2].

Owsica — jak poprawnie zdiagnozować pasożyta?

Najprostszym sposobem na potwierdzenie obecności owsika ludzkiego będzie wizualna kontrola okolicy odbytu — najlepiej 2-3 godziny po zaśnięciu. W większości przypadków owsik ludzki powinien zostać zauważony gołym okiem. Pasożyta można zaobserwować również na bieliźnie, pościeli lub w kale [1,2].

Niekiedy owsik ludzki może nie być widoczny na pierwszy rzut oka, więc wtedy warto przeprowadzić test z użyciem taśmy klejącej. Wykonuje się go przez kolejne 3 dni: rano, przed wypróżnieniem oraz przed czynnościami higienicznymi. Test polega na tym, że kilkucentymetrowy kawałek taśmy klejącej naklejamy i dociskamy kilkukrotnie w okolicach odbytu chorego. Następnie należy przykleić taśmę na szkiełko mikroskopowe i zapakować je do szczelnego woreczka, a następnie przekazać do badania mikroskopowego [2].

Owsik ludzki – leczenie. Jakie leki można stosować na owsiki?

Tabela 1. Substancje czynne stosowane w leczeniu owsicy [1].

Najbezpieczniejszym i dostępnym bez recepty lekiem jest Pyrantel — Pyrantelum Medana (zawiesina) i Pyrantelum Polpharma (tabletki). Najskuteczniejszymi lekami mogą okazać się mebendazol oraz albendazol. Ze względu na swój mechanizm działania powodują zniszczenie form dorosłych i jaj owsika. Albendazol jest rzadziej polecany do leczenia owsika ludzkiego, ze względu na więcej działań niepożądanych. W tym wypadku mebendazol będzie lepszym wyborem, gdyż wchłania się zaledwie w 7% z przewodu pokarmowego, co znacznie redukuje częstotliwość występowania ewentualnych efektów ubocznych [1].

Potwierdzenie owsicy u jednej osoby z domu powinno wiązać się z rozpoczęciem leczenia u wszystkich domowników.

Kiedy zaczynają działać leki na owsiki?

Pyrantelum w słabym stopniu wchłania się w przewodzie pokarmowym i dość szybko jest usuwany z organizmu z kałem i moczem. A zatem trafia do jelit, gdzie bytują owsiki. Po dotarciu do miejsca bytowania owsików Pyrabtelum poraża mięśnie pasożytów. Lek zaczyna działać już po kilku godzinach. Porażone pasożyty nie są zdolne do poruszania się i są usuwane wraz z kałem. W zależności od częstotliwości wizyt w toalecie może to trwać do tygodnia.  Jednak lek ten działa tylko na dojrzałe postacie pasożytów jak i pasożyty we wczesnym stadium rozwoju. Pyrantelum nie działa na jaja, dlatego terapię należy powtórzyć po 14 dniach.

W przypadku leków Zentel oraz Vermox możemy spodziewać się rozpoczęcia działania leku tak samo jak w przypadku leku Pyrantelum. Skutki leczenie i ustąpienie objawów wywołanych obecnością owsików powinny być widoczne w ciągu tygodnia od rozpoczęcia leczenia.

Owsik ludzki — przeciwdziałanie. Jak uniknąć zakażenia?

Owsik ludzki zwykle nie powoduje poważnych konsekwencji, jednak może zmniejszyć komfort życia osoby zarażonej i domowników. Owsica łatwo rozprzestrzenia się, szczególnie jeśli nie przestrzegamy podstawowych zasad higieny. Dlatego częste mycie rąk i zmiana pościeli jest kluczowa. Jeżeli mamy stwierdzonego pasożyta, to zaleca się korzystanie z prysznica. Pozwoli to na efektywne spłukanie jaj, natomiast kąpiele w wannie mogą doprowadzić do nagromadzenia się ich na innych częściach ciała. Dodatkowo zaleca się:

• regularne obcinanie paznokci i dokładne mycie przestrzeni pod paznokciem,
• mycie szczoteczki przed użyciem,
• niekorzystanie ze wspólnej pościeli i ręczników,
• spanie w bieliźnie,
• pranie ubrań w wysokiej temperaturze,
• unikanie trzepania bielizną, ręcznikami oraz pościelą, gdyż powoduje to rozprzestrzenienie się jaj w otoczeniu [2,6].

Ostatnią i bardzo ważną rzeczą jest to, aby nie przyjmować leków prewencyjnie. Owsica to choroba pasożytnicza i farmakoterapia bez potwierdzonej obecności owsika ludzkiego jest zbędna. Nie ochroni nas przed zakażeniem się, a może spowodować wiele działań niepożądanych.