Ospa wietrzna — droga przenoszenia i objawy

Ospa wietrzna jest jedną z najbardziej zaraźliwych chorób zakaźnych. Wywołuje ją wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV). Przenosi się on poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą, drogą kropelkową, a także przez łożysko. Zakazić można się też poprzez kontakt z przedmiotami zanieczyszczonymi wydzieliną z górnych dróg oddechowych osoby chorej. 

Czas, który upływa od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów, jest stosunkowo długi, wynosi średnio 14-16 dni. Choroba bardzo rzadko przebiega bezobjawowo. Do najczęstszych objawów występujących podczas przebiegu ospy należą:

• Swędząca wysypka o charakterze grudkowo-pęcherzykowym (najczęściej występuje na tułowiu, kończynach, twarzy, skórze głowy). W początkowym stadium pojawia się zaczerwienienie, następnie pęcherz, na którym tworzy się strup; odpada on samoistnie po 1-2 tygodniach. Nasilenie wysypki bywa różne, może pojawić się od kilku do kilkuset wykwitów na skórze.
• Ból głowy;
• Bóle mięśniowe;
• Gorączka;
• Uczucie rozbicia, złe samopoczucie;
• Powiększone węzły chłonne [1].

Powikłania ospy wietrznej

Dużo ciężej chorobę przechodzą osoby dorosłe oraz młodzież w porównaniu do dzieci. Zakażenie ospą wietrzną jest także niebezpieczne dla kobiet ciąży, ok. 2% takich przypadków, kończy się urodzeniem dziecka z trwałymi uszkodzeniami narządowymi.

Do  powikłań, które mogą wystąpić w wyniku zakażenia wirusem VZV należą:

• Zakażenia bakteryjne skóry;
• Powstanie blizn (szczególnie kiedy pęcherzyki są rozdrapywane);
• Zapalenie płuc (głównie u dorosłych);
• Zaburzenia funkcjonowania Ośrodkowego Układu Nerwowego (w tym zapalenie mózgu i móżdżku);
• Zapalenie mięśnia serca, nerek, nerwu wzrokowego, stawów (występują rzadko) [1].

Nie należy również zapominać, że po przechorowaniu ospy wirus VZV pozostaje w organizmie w formie utajonej. W przypadku reaktywacji może doprowadzić do powstania półpaśca. Często po przebyciu ospy wietrznej obserwuje się również spadek odporności pacjenta [1].

Szczepionka przeciwko ospie wietrznej — dla kogo jest zalecana?

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej zaleca się wszystkim dzieciom oraz dorosłym, którzy jeszcze nie chorowali na ospę i nigdy wcześniej nie byli zaszczepieni.

Na rynku aptecznym dostępne są 2 preparaty, zawierające żywy, atenuowany szczep wirusa VZV (Varilrix, Varivax, obydwie zawierają ten sam szczep wirusa, OKA). Ich skuteczność wynosi ponad 95%. Szczepionkę podaje się podskórnie.

Preparaty zarejestrowane są od 9. miesiąca życia, jednak optymalny czas podania przypada po 12. miesiącu. W celu ukończenia cyklu szczepień i nabycia trwałej odporności należy podać 2 dawki szczepionki. Minimalny odstęp pomiędzy dawkami musi wynosić min. 6 tygodni (najlepiej 3 miesiące) [1,2,4].

Czytaj także: Nieobowiązkowe szczepienia — na co warto dodatkowo zaszczepić swoje dziecko?.

Kto nie powinien się szczepić?

Istnieją jednak, grupy osób, dla których szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest przeciwwskazane, należą do nich: 

• Kobiety w ciąży (po szczepieniu należy odczekać min. 1 miesiąc przed zajściem w ciążę),
• Osoby uczulone na neomycynę (ze względu na śladowe zawartości tego antybiotyku w szczepionce),
• Osoby z ciężkimi i ostrymi chorobami gorączkowymi (np. choroba COVID-19),
• Pacjenci leczeni salicylanami (np. kwas acetylosalicylowy), szczepienie jest możliwe 6 tygodni po zakończeniu takiego leczenia, ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Reya,
• Pacjenci, u których wystąpiły w przeszłości ciężkie odczyny anafilaktyczne po szczepieniu,
• Osoby z obniżoną odpornością humoralną i komórkową,
• Pacjenci  z chłoniakami i innymi nowotworami z zajęciem szpiku i układu chłonnego [2].

Kto może zaszczepić się bezpłatnie?

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej w niektórych grupach jest całkowicie refundowane przez NFZ. Należą do nich:

• Dzieci uczęszczające do żłobków i klubów malucha,

• Dzieci do ukończenia 12. roku życia:

– z upośledzeniem odporności gdzie występuje ryzyko ciężkiego przebiegu choroby, 

– z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji, 

– zakażone wirusem HIV, 

– przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią, 

– które przebywają w bliskim otoczeniu wyżej wymienionych osób,

• Dzieci do 12. roku życia przebywające w różnego rodzaju zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych (czytaj także: Obowiązkowe szczepienia w Polsce) [5].

Jak leczyć ospę?

Nie ma leków bezpośrednio skierowanych w wirusa ospy. Dlatego leczenie ospy polega na podawaniu leków łagodzących objawy. Leczenie to nazywane jest objawowym. Aby wyleczyć ospę, najważniejszy jest odpoczynek i nawodnienie organizmu.  Jednak nawet w przypadku łagodnego przebiegu warto być pod kontrolą lekarza.

Chorym na ospę nie należy podawać niesteroidowych leków przeciwzapalnych takich jak ibuprofen. Zamiast nich można użyć paracetamolu np. Apap, Pedicetamol. Na zmiany skórne, w celu szybszego gojenia, można użyć wodnego roztworu fioletu gencjanowego czy Pudroderm. Warto przyciąć paznokcie, aby zmniejszyć ryzyko rozdrapania swędzących miejsc, co może prowadzić do wtórnego zakażenia. Ponadto należy ubierać się w lekkie przewiewne ubrania z lekkich tkanin [1,3].

Ospa party, niebezpieczny trend

Ospa party to spotkanie towarzyskie, w którym biorą udział dzieci zdrowe, które nigdy wcześniej nie chorowały na ospę wietrzną oraz co najmniej jedno dziecko, które aktualnie jest zakażone wirusem ospy. Spotkanie ma na celu zakażenie zdrowych dzieci poprzez kontakt z chorym rówieśnikiem. Ponieważ wirus przenosi się łatwo drogą kropelkową, nie jest to trudne w takich warunkach. Statystycznie po takim przyjęciu choruje nawet do 90% odwiedzających dzieci. Jest to zachowanie niezwykle niebezpieczne, stanowczo odradzane przez środowisko medyczne.

Rodzice celowo zabierają swoje dzieci na takie przyjęcia, bo są przekonani, że ich dzieci przejdą takie zakażenie łagodnie i zyskują odporność do końca życia. Uważają oni, że szczepionki mogą powodować powikłania nawet wiele lat po ich przyjęciu. Niestety, teoria ta ma niewiele wspólnego z rzeczywistością, a powikłania po takim zakażeniu dziecka ospą może prowadzić do wielu poważniejszych powikłań, w tym nawet śmierci dziecka [1,3].

Należy pamiętać, że ospa wietrzna, mimo że w większości przypadków przebiega u dzieci łagodnie, to zdarzają się jednak groźne powikłania tej choroby. Jedyną skuteczną formą ochrony, która zapewnia odporność, jest szczepienie [6].

Czy warto iść z dzieckiem na ospa party?

Zasadniczym pytaniem jest sens celowego zakażenia dziecka potencjalną chorobą. Przeciwciała po szczepieniu i przechorowaniu są identyczne. W przypadku choroby wirus zostaje jednak w formie utajonej i może w przyszłości zaatakować. Co więcej, wbrew powszechnej opinii, powikłania po przebytej chorobie są nieporównywalnie częstsze niż po szczepieniu. Czy naprawdę ryzyko choroby, która może doprowadzić do ciężkich powikłań, a nawet śmierci jest potrzebne w sytuacji, kiedy są dostępne skuteczne sposoby profilaktyki zakażeń wirusem ospy wietrznej [1,3]?