Prostata

Gruczoł krokowy (syn. prostata) to nieparzysty narząd, występujący tylko u mężczyzn, zbudowany głównie z tkanki mięśniowej i gruczołowej. W jego budowie wyróżnić można trzy płaty, dwa z nich połączone są więziną. Zlokalizowane w obrębie narządu mięśnie gładkie odpowiadają za transport nasienia podczas ejakulacji. Z kolei część gruczołowa prostaty produkuje białawą wydzielinę o charakterystycznym zapachu, która przenosi plemniki [1,2].

W odniesieniu do ogólnej anatomii człowieka gruczoł krokowy znajduje się w miednicy mniejszej, pod pęcherzem moczowym. Warto podkreślić, że przez miąższ prostaty przechodzi przez część cewki moczowej. Dlatego chorzy borykający się z problemem rozrostu gruczołu krokowego, często doświadczają problemów z oddawaniem moczu [3].

Niepokojące objawy

Do najbardziej charakterystycznych objawów, które mogą sugerować występowanie raka prostaty, zaliczyć można m.in. problemy z rozpoczęciem oddawania moczu, słaby strumień moczu, częste parcie na pęcherz (nasilające się w nocy), trudności z całkowitym opróżnieniem pęcherza. Ponadto pacjenci mogą doświadczyć również bólu lub krwawień w trakcie oddawania moczu czy ejakulacji [4].

Należy pamiętać, że doświadczanie wyżej wymienionych objawów nie zawsze musi oznaczać występowanie raka prostaty. Powinno jednak skłonić pacjenta do wizyty u specjalisty i rozpoczęcia szczegółowej diagnostyki, mającej na celu ustalenie przyczyny tych symptomów.

Rozpoznanie i rokowanie raka prostaty

Do prawidłowego rozpoznania choroby konieczne jest przeprowadzenie szeregu badań diagnostycznych. Pierwszym, zwykle wykonywanym testem jest badanie per rectum, umożliwiające ocenę kondycji tylnej ściany odbytnicy, na której zazwyczaj umieszczają się zmiany chorobowe. Dodatkowym często zlecanym badaniem jest ocena poziomu PSA (swoistego antygenu sterczowego) w krwi. W fizjologicznych warunkach substancja ta odpowiada za utrzymanie nasienia w postaci płynnej. Z kolei w przebiegu choroby nowotworowej znacznie zwiększa się ilość uwalnianego przez komórki stercza PSA [5].

Nieprawidłowe wyniki dwóch opisanych badań zazwyczaj skłaniają do poszerzenia diagnostyki. Dodatkowe badania, które zlecane są pacjentom diagnozowanym w kierunku nowotworu prostaty to m.in. ultrasonografia przezodbytnicza, rezonans magnetyczny, tomograf komputerowy, ocena histopatologiczna materiału pobranego przez biopsję.

Rokowania dla pacjenta borykającego się z problemem określane są po dokładnej analizie m.in. stopnia zaawansowania choroby, stadium, w którym została wykryta oraz skuteczności doboru terapii. Zazwyczaj koreluje się je z wartością wskaźnika Gleasona. Dla pacjentów z niskim wskaźnikiem (poniżej 6) rokowania są dobre, z kolei im wyższa wartość tego parametru, tym mniej optymistyczne prognozy.

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka, to zbiór cech, które predysponują do rozwoju konkretnej jednostki chorobowej. W przypadku nowotworu gruczołu krokowego w tej grupie znaleźć można m.in.:

• wiek (rzadko diagnozowana jest u pacjentów poniżej 50 r.ż., dodatkowo ponad 60% nowotworów diagnozowanych jest u mężczyzn powyżej 65. roku życia),
• skłonności genetyczne,
• niezdrowy, siedzący tryb życia,
• podwyższony poziom androgenów,
• przynależność do rasy afroamerykańskiej [6].  

Profilaktyka raka prostaty

Uczestniczenie w regularnych badaniach diagnostycznych, pozwala na szybkie wykrycie powstających zmian nowotworowych, oraz wdrożenie odpowiedniej strategii leczenia. Podstawowym elementem diagnostyki jest badanie palcem przez odbytnicę (per rectum). Ponadto, istotną rolę w profilaktyce ma regularne określanie poziomu PSA oraz poddawanie się USG [7].

Dodatkowe czynniki, które wpływają na zmniejszenie ryzyka rozwoju nowotworu to m.in. dieta bogata w wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Ponadto zaleca się spożywanie warzyw i owoców (bogatych w witaminy D, E, beta-karoten). (czytaj także: Na jakie witaminy warto zwrócić uwagę po 60. roku życia?) Na stan zdrowia pacjentów korzystnie wpływa również regularna aktywność fizyczna i unikanie palenia papierosów czy nadmiernego spożywania alkoholu [8].

Leczenie

O rozpoczęciu leczenia zazwyczaj decyduje lekarz onkolog po dokładnej diagnostyce pacjenta. Rodzaj wprowadzonej farmakoterapii ściśle zależy od rodzaju i stopnia zaawansowania zmian nowotworowych. U pacjentów ze zdiagnozowanym rakiem gruczołu krokowego o niskim ryzyku zazwyczaj stosuje się metodę określaną jako „aktywna obserwacja” [6]. W przypadku tej grupy chorych uważa się, że natychmiastowe włączenie standardowych metod terapii, może nie tylko zwiększyć nasilenie objawów niepożądanych, ale również niekorzystnie wpłynąć na rokowania pacjenta.   

Czytaj więcej: Nutridrink, Supportan i Fresubin, czyli doustne suplementy pokarmowe

Jedną z głównych strategii leczenia jest stosowanie metod działających miejscowo m.in. operacji, radioterapii, czy terapii ogniskowych. Tego typu techniki szczególnie zalecane są w rakach ograniczonych jedynie do występowania w obrębie gruczołu krokowego, gdyż mogą pozwolić na całkowite usunięcie zmian [10]. Leczenie operacyjne zazwyczaj zakłada usunięcie prostaty wraz z przystającymi do niej węzłami chłonnymi. Radioterapia zakłada wykorzystanie wysokoenergetycznego promieniowania do zniszczenia komórek nowotworowych. Z kolei terapię ogniskową, zaleca się głównie chorym na nowotwory o niskim bądź umiarkowanym ryzyku. Zakłada ona wykorzystanie czynników fizycznych m.in. ciepła, zimna do wybiórczego zniszczenia komórek guza, bez wpływu na pozostałe fragmenty prostaty [11,13].

W niektórych przypadkach onkolog może zadecydować o wprowadzeniu terapii ogólnoustrojowej (systemowej). Tego typu leczenie ma również za zadanie zniszczyć komórki nowotworowe. Preparaty przepisywane w ramach tego rodzaju farmakoterapii mogą być podawane dożylnie bądź doustnie. Zazwyczaj wykorzystuje się leki, które eliminują endogenne androgeny (męskie hormony płciowe) bądź blokują specyficzne receptory tych substancji [9].