Czym jest szczepionka?

Pomimo ogromnego rozwoju medycyny, do tej pory nie wymyślono lepszej i bezpieczniejszej metody na uodpornienie niż szczepienia. Szczepionka jest preparatem biologicznym pobudzającym organizm do zwalczania chorobotwórczych drobnoustrojów, a w konsekwencji uzyskania odporności na konkretne choroby.

Jeżeli szczepieniu podda się ponad 90% osób z danej populacji, można zahamować rozprzestrzenianie się wirusów i bakterii, które wywołują choroby zakaźne. Zatem szczepionka staje się tarczą ochronną nie tylko dla zaszczepionych, ale też dla osób, które z przyczyn zdrowotnych (np. chorujących na nowotwory) nie mogą zostać zaszczepione [1,4]

Po co są szczepionki?

Podstawowym celem szczepienia jest zapewnienie maksymalnej ochrony przed zachorowaniem na choroby zakaźne oraz ich eliminacja w społeczeństwie. Choroby te niosą ze sobą ryzyko ciężkiego przebiegu, groźnych powikłań, a nawet zgonu. Są one szczególnie niebezpieczne dla malutkich dzieci.

W kontekście szczepień to pierwszy rok życia dziecka jest czasem najbardziej intensywnym, a dzieciom do ukończenia drugiego roku życia podaje się najwięcej szczepionek. To właśnie w tym czasie układ immunologiczny dziecka wykazuje wyjątkową zdolność do „uczenia się” odpowiedzi na antygeny wirusowe i bakteryjne oraz wytwarzania przeciwciał ochronnych. [1,4]

Obowiązek szczepień. Co, gdy się nie zaszczepię?

W Polsce szczepienia obowiązkowe realizuje się zgodnie z kalendarzem szczepień. Podlegają im dzieci w wieku od 0. do 19. roku życia, jak również osoby szczególnie narażone na zachorowanie (studenci uczelni medycznych, pracownicy ochrony zdrowia, pracownicy służb weterynaryjnych). Nie wywiązanie się z tego obowiązku może skutkować wobec rodziców konsekwencjami prawnymi. Szczepienia obowiązkowe są bezpłatne pod warunkiem, że zdecydujesz się zaszczepić siebie lub swoje dziecko szczepionką zakupioną przez Ministra Zdrowia. Decydując się na wybór innej, musisz za nią zapłacić. [4]

Jakie są obowiązkowe szczepienia w Polsce?

Co roku decyzją Głównego Inspektora Sanitarnego ustalany jest PSO na dany rok. W 2017 roku najważniejszą zmianą w kalendarzu szczepień dla dzieci i młodzieży było wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciw pneumokokom. Wcześniej dokonano zamiany doustnej szczepionki przeciw poliomyelitis na domięśniową oraz wprowadzono preparat z bezkomórkowym krztuścem w 6. roku życia zamiast pełnokomórkowej szczepionki DTP. W 2021 roku do kalendarza szczepień obowiązkowych wprowadzono dodatkowo szczepienie przeciw rotawirusom. Jest to obok szczepień przeciwko:

• gruźlicy,
• błonicy,
• krztuścowi,
• poliomyelitis,
• odrze,
• śwince,
• różyczce,
• tężcowi,
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZWB),
• pnenumokokom,
• Haemophilus influenzae typu B (HIB),

już 12. obowiązkowa pozycja. Dotyczy ona dzieci urodzonych po 31 grudnia 2020 roku. W przypadku dzieci urodzonych przed dniem 1 stycznia 2021 roku szczepienie przeciw rotawirusom pozostaje szczepieniem zalecanym (odpłatnym). Osoby należące do grup podwyższonego ryzyka są szczepione również przeciwko:

• ospie wietrznej,
• błonicy,
• tężcowi,
• wściekliźnie [1,2,3].

Kalendarz szczepień obowiązkowych. Kiedy je zrobić?

Harmonogram szczepień ochronnych w naszym kraju (tzw. kalendarz szczepień) pozwala na określenie, w jakim czasie ma zostać zrealizowane szczepienie. Jest on co roku aktualizowany. Jednymi z pierwszych szczepień są szczepienia przeciwko gruźlicy oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B).

Dziecko otrzymuje je w szpitalu w pierwszych dniach swojego życia. Kolejne szczepienia m.in. przeciwko pneumokokom, błonicy, tężcowi, krztuścowi, rotawirusom, Hemophilus influenzea, które należy zrealizować w kolejnych miesiącach życia dziecka, wykonuje wybrany przez rodziców lekarz w przychodni podstawowej opieki zdrowotnej [1,4].

Dlaczego warto się szczepić?

Szczepionki są niezwykle ważne z wielu powodów, i ich rola w ochronie zdrowia publicznego jest ogromna. Oto kilka kluczowych powodów, dlaczego warto robić szczepionki:

1. Zapobieganie chorobom zakaźnym: Szczepionki są skutecznym narzędziem w zapobieganiu chorobom zakaźnym, takim jak ospa wietrzna, polio, grypa, czy odrę. Działają one na zasadzie wywoływania odpowiedzi immunologicznej organizmu, dzięki czemu organizm staje się odporny na daną chorobę lub jest w stanie ją łatwiej pokonać.
2. Ochrona populacji: Szczepienia pomagają w tworzeniu tzw. odporności stadnej. Oznacza to, że gdy wystarczająco duża liczba ludzi jest zaszczepiona przeciwko danej chorobie, ryzyko jej rozprzestrzeniania się w populacji maleje, co chroni osoby, które nie mogą być zaszczepione (np. z powodu alergii lub problemów z układem immunologicznym) oraz osoby, które nie odpowiedziałyby na szczepienie (np. z powodu immunosupresji).
3. Zapobieganie epidemiom: Szczepienia pomagają kontrolować epidemie chorób zakaźnych. Gdy duża liczba ludzi jest zaszczepiona, trudniej jest chorobie rozprzestrzeniać się w populacji, co zmniejsza ryzyko dużych wybuchów epidemii.
4. Ochrona osób szczególnie narażonych: Szczepienia są szczególnie istotne dla osób o obniżonej odporności, takich jak niemowlęta, osoby starsze i osoby z chorobami przewlekłymi. Dzięki szczepieniom można chronić te grupy przed poważnymi skutkami chorób zakaźnych.
5. Redukcja kosztów zdrowotnych: Szczepienia pomagają zmniejszyć koszty leczenia chorób zakaźnych, które mogą prowadzić do hospitalizacji i długotrwałego leczenia. Zapobieganie chorobom jest często tańsze niż ich leczenie.
6. Wyeliminowanie lub eradykacja chorób: W niektórych przypadkach szczepienia mogą przyczynić się do całkowitego wyeliminowania lub eradykacji chorób zakaźnych. Przykładem jest wyeliminowanie wirusa ospy wietrznej i różyczki w niektórych krajach dzięki szczepieniom.

Warto pamiętać, że szczepienia są bezpieczne i przeszły surowe badania kliniczne, zanim zostaną dopuszczone do użytku. Decyzje o szczepieniach są oparte na dowodach naukowych i wiedzy medycznej, dlatego są one istotnym narzędziem w zapobieganiu chorobom i ochronie zdrowia publicznego. Szczepienia są jednym z najważniejszych osiągnięć medycyny i przyczyniają się do wydłużenia i poprawy jakości życia ludzi na całym świecie.