Jak wiadomo, nałóg ten jest czynnikiem ryzyka dla licznych chorób, takich jak: nowotwory, choroba niedokrwienna serca (ChNS), przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), miażdżyca czy impotencja. Obecnie pacjenci chcący podjąć terapię zerwania z nałogiem mają możliwość wyboru zarówno leków OTC (preparaty zawierające nikotynę lub cytyzynę), jak i leków wydawanych na receptę (bupropion, wareniklina) [2].

Dlaczego warto rzucić palenie?

Zaprzestanie palenia tytoniu bezdyskusyjnie niesie za sobą ogrom korzyści. Bez względu na czas palenia, zerwanie z nałogiem zmniejsza ryzyko zachorowania na wiele chorób, m.in. na:

• choroby sercowo-naczyniowe,
• nowotwory odtytoniowe (głównie rak płuc),
• choroby płuc (głównie przewlekłą obturacyjną chorobę płuc — POChP),
• choroby przyzębia.

Ponadto rzucenie palenia może zaowocować poprawą samopoczucia oraz ogólnego stanu zdrowia. Zerwanie z nałogiem sprzyja poprawie kondycji paznokci oraz cery, która wolniej się starzeje. Rzucając nałóg, chronimy naszych bliskich, nie narażając ich na bierne palenie (Czytaj także: Jakie ryzyko niesie ze sobą palenie papierosów w ciąży? ) [3-5].

Jak rozpoznać uzależnienie od nikotyny?

Aby dowiedzieć się, czy jest się uzależnionym od nikotyny warto wypełnić krótki kwestionariusz oceny uzależnienia od nikotyny wg Fagerströma: 

1. Kiedy po przebudzeniu zapalasz pierwszego papierosa?

• • • • • do 5 min (3)
        • po 6–30 min (2)
        • 31–60 min (1)
        • 60 min (0)

2. Czy powstrzymanie się od palenia w miejscach, gdzie palić nie wolno, jest dla ciebie problemem?

• • • • • tak (1)
        • nie (0)

3. Z którego papierosa najtrudniej ci zrezygnować?

• • • • • pierwszego rano (1)
        • każdego innego (0)

4. Ile papierosów wypalasz dziennie?

1. 1. 1. 1. • ≤10 (0)
            • 11–20 (1)
            • 21–30 (2)
            • ≥31 (3)

5. Czy rano palisz więcej papierosów niż w ciągu dnia?

1. 1. 1. 1. • tak (1)
            • nie (0)

6. Czy nie możesz się powstrzymać od palenia nawet podczas choroby, gdy musisz leżeć w łóżku?

1. 1. 1. 1. • tak (1)
            • nie (0)

Stopień uzależnienia od nikotyny określa się po zsumowaniu liczby punktów (podane w nawiasach), za pomocą następującej skali:

• 0–3 punktów = słabe uzależnienie
• 4–6 punktów = średnie uzależnienie
• 7–10 punktów = silne uzależnienie [6].

Farmakologiczne możliwości rzucania palenia

Pacjenci chcący podjąć terapię zerwania z nałogiem mają możliwość wyboru leków bez recepty (preparaty zawierające nikotynę, cytyzynę) lub leków wydawanych z przepisu lekarza. Lekami dostępnymi wyłącznie na receptę są: warenilkina (Champix) oraz bupropion (Zyban).

Nikotynowa terapia zastępcza (NTZ)

Nikotynowa terapia zastępcza to metoda walki z nałogiem, polegająca na kontrolowanym podawaniu nikotyny. Dzięki temu pacjent nie ma potrzeby dostarczania jej poprzez palenie tytoniu. Celem wprowadzenia nikotynowej terapii zastępczej jest zmniejszenie motywacji do palenia oraz redukcja objawów odstawienia nikotyny. W ten sposób ułatwia to przejście od palenia papierosów do całkowitej abstynencji. Dane naukowe są obiecujące, a mianowicie szacuje się 50-60% wzrost szansy na rzucenie palenia  przy zastosowaniu NTZ. Produkty zastępujące nikotynę są projektowane tak, aby wchłanianie odbywało się przez błonę śluzową jamy ustnej lub nosa (gumy do żucia, tabletki do ssania, tabletki podjęzykowe, aerozole), bądź przez skórę (plastry przezskórne) w celu uniknięcia niepożądanych skutków, głównie żołądkowo-jelitowych [7,8].

Plastry na rzucenie palenia

Plastry z nikotyną w warunkach polskiej apteki są dostępne w dwóch wersjach: 

1. 1. 1. 1. • aplikowanych na całą dobę (NiQuitin Przezroczysty),
            • aplikowanych na 16 godzin (Nicorette Invisipatch). 

https://leki.pl/lek/niquitin-przezroczysty/

https://leki.pl/lek/nicorette-invisipatch-patch/

24-godzinne systemy transdermalne dostępne są w dawkach 7 mg/24h,14 mg/24h i 21 mg/24h, natomiast 16-godznine w dawkach 10 mg/16h, 15 mg/16h oraz 25 mg/16h.

Jak dobrać odpowiedni plaster nikotynowy oraz jego dawkę?

Plastry 24-godzninne powinny wybrać osoby sięgające po papierosa zaraz po przebudzeniu lub palące w nocy. Osoby palące 10 lub więcej papierosów dziennie powinny rozpocząć terapię od 1 stopnia (plaster NiQuitin Przezroczysty w dawce 21 mg) trwającą 6 tygodni. Następnie należy przejść do 2 stopnia, stosując plaster NiQuitin Przezroczysty w dawce 14 mg przez 2 tygodnie. Po zakończeniu 2 stopnia należy przez okres 2 tygodni stosować plaster NiQuitin Przezroczysty w dawce 7 mg.

Osobom palącym nie więcej niż 10 papierosów w ciągu doby, zaleca się rozpoczęcie 6-tygodniowej terapii od 2 stopnia (plaster nikotynowy NiQuitin Przezroczysty w dawce 14 mg). Następnie przez 2 tygodnie stosuje się plaster NiQuitin Przezroczysty w dawce 7 mg. 

16-godzinne systemy transdermalne imitują schemat dostarczania nikotyny przez papierosy uwzględniający przerwę nocną. Pacjenci silnie uzależnieni powinni rozpocząć leczenie od plastrów w dawce 25 mg/16 h. Należy stosować je raz na dobę przez okres ośmiu tygodni. Następnie powinno rozpocząć się stopniowe odstawianie plastrów na rzucanie palenia, stosując raz na dobę plaster 15 mg/16 h przez dwa tygodnie. Ostatnim etapem jest użycie plastra w dawce 10 mg/16 h raz na dobę przez kolejne dwa tygodnie. 

Pacjenci o małym stopniu uzależnienia powinni rozpocząć leczenie od kroku 2,czyli plastra 15 mg/16 h stosowanego raz na dobę przez okres ośmiu tygodni, po czym kontynuować 4-tygodniowe leczenie za pomocą plastra 10 mg/ 16 h.

Plastry nikotynowe należy przykleić na nieowłosioną skórę na górnej części tułowia lub górnej zewnętrznej części ramienia. Skóra w miejscu umieszczenia plastra powinna być czysta i sucha.

Gumy do żucia

Gumy do żucia (Nicorette Classic Gum, Nicorette Fresh Fruit Gum, Nicorette Fresh Mint Gum, Nicorette Icy White Gum, Niko-Lek Mint, Niko-Lek Lemon, NiQuitin Extra Fresh) to postać, z której nikotyna wchłania się w szybkim tempie przez błonę śluzową jamy ustnej. Pacjenci mają do wyboru dwie dawki: 2 i 4 mg, w zależności od siły uzależnienia. Osoby o niskim stopniu uzależnienia (palące ≤ 20 papierosów/dobę) powinny rozpocząć leczenie od dawki 2 mg.  Pacjenci silnie uzależnieni powinny rozpocząć leczenie od dawki 4 mg. Nie należy stosować więcej niż 15 gum na dobę.

https://leki.pl/lek/nicorette-classic-gum/

https://leki.pl/lek/nicorette-fresh-fruit-gum/

https://leki.pl/lek/nicorette-fresh-mint-gum/

https://leki.pl/lek/nicorette-icy-white-gum/

https://leki.pl/lek/niko-lek-lemon-mint/

https://leki.pl/lek/niquitin-extra-fresh/

Gumy powinno się żuć wolno do momentu poczucia smaku, następnie przerwać żucie i zatrzymać gumę między dziąsłem a policzkiem. W momencie zaniku smaku należy rozpocząć ponowne żucie gumy. Czynność tę należy powtarzać przez 30 minut, jest to czas potrzebny, żeby wydzieliła się cała nikotyna zawarta w gumie. Co ważne, gum nie należy żuć w sposób szybki i bez przerwy, ponieważ to spowoduje zbyt intensywne uwolnienie nikotyny. Może to skutkować tym, że tylko część dawki nikotyny zostanie wchłonięta przez błonę śluzową. Wtedy natomiast większość zostanie połknięta, powodując skutki uboczne.

Ryzyko wystąpienia skutków ubocznych podczas przyjmowania gum zawierających nikotynę takich jak Nicorette czy Niquitin zależy od podawanej dawki. Do najczęstszych skutków ubocznych związanych z przyjmowanie gumy Nicorette i Niquitin to biegunka oraz podrażnienie jamy ustnej i gardła. Objawy te zazwyczaj występują na początku nikotynowej terapii zastępczej.

Tabletki do ssania 

Tabletki i pastylki do ssania (Nicorette Coolmint, Nicorette  Fruit, NiQuitin Mini) są dostępne w dawkach 1,5 mg, 2 mg oraz 4 mg. Tabletkę/pastylkę należy umieścić w jamie ustnej w momencie chęci zapalenia papierosa i co kilka sekund przesuwać ją z jednej strony jamy ustnej na drugą, aż do rozpuszczenia. Osoby palące mniej niż paczkę papierosów dziennie, powinny wypróbować tabletki w dawce 2 mg, natomiast osoby palące paczkę papierosów lub więcej – tabletki o dawce 4 mg. Tabletki do ssania NiQuitin Mini 1,5 mg wskazane są dla osób, które wypalają nie więcej niż 20 papierosów dziennie.

https://leki.pl/lek/nicorette-coolmint/

https://leki.pl/lek/nicorette-fruit/

https://leki.pl/lek/niquitin-mini/

Pastylki do ssania

Pastylki do ssania (NiQuitin), dostępne w dwóch dawkach 2 mg i 4 mg, to postać leku, która  całkowicie rozpuszczają się w jamie ustnej i cała dawka nikotyny ulega wchłonięciu przez błonę śluzową policzków lub po połknięciu. Całkowite rozpuszczenie pastylki następuje zazwyczaj po 20-30 min. Pastylki w niższej dawce są wskazane dla pacjentów, którzy wypalają pierwszego papierosa po upływie przynajmniej 30 minut od przebudzenia. Pastylki do ssania NiQuitin w wyższej dawce 4 mg są wskazane dla pacjentów, którzy wypalają pierwszego papierosa przed upływem 30 minut od przebudzenia.

https://leki.pl/lek/niquitin/

Aerozole do stosowania w jamie ustnej

Aerozole do stosowania w jamie ustnej (Nicorette Spray, Nicorette Cool Berry) są postacią leku, która zapewnia najszybsze dostarczenie nikotyny do organizmu, przez co natychmiast zmniejsza pragnienie zapalenia papierosa. Jedna dawka dostarcza 1 mg nikotyny. Aplikacja polega na rozpyleniu aerozolu do jamy ustnej na wstrzymanym oddechu. Rekomendowany schemat dawkowania aerozolu obejmuje 3 etapy:

Kombinowana nikotynowa terapia zastępcza  

Metoda ta polega na równoczesnym podawaniu dwóch preparatów z nikotyną — jednego o przedłużonym uwalnianiu (plaster) i jednego o szybkim uwalnianiu, w celu łagodzenia napadów głodu nikotynowego. Kombinowana NTZ przeznaczona jest dla pacjentów silnie uzależnionych, u których monoterapia nie przyniosła zadowalających rezultatów [7].