Dlaczego warto skorzystać z dodatkowych szczepień?

Dodatkowe szczepienia to szerszy zakres ochrony dla dziecka. Choroby, na które dostępne są szczepionki zalecane, mogą być bardzo groźne, a czasem nawet śmiertelne (np. Inwazyjna Choroba Meningokokowa). Innym aspektem jest minimalizacja liczby wkłuć. W napiętym harmonogramie szczepień, w pierwszym roku życia, przewidziano aż kilkanaście takich zabiegów. Dla dziecka każde z nich to ból, a dla rodzica niepotrzebny stres. Tę ilość można zmniejszyć, stosując nieobowiązkowe, płatne szczepionki tzw. wysoko-skojarzone.

Jakie są nieobowiązkowe szczepienia dla dzieci i dorosłych?

Zalecane do ukończenia 1. roku życia

Pierwszy rok życia dziecka to intensywny okres, jeśli chodzi o szczepienia ochronne. Zalecane, dodatkowe szczepienia w tym czasie to:

Szczepienie przeciwko pneumokokom (możliwe po 2. miesiącu życia)

Pneumokoki to bakterie, które często powodują zapalenia ucha środkowego i płuc. Jednak mogą wywoływać również o wiele gorsze schorzenia, jak np.: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, czy sepsę.

Szczepienie przeciwko pneumokokom znajduje się w obowiązkowym kalendarzu szczepień. Refundowana jest szczepionka, która zawiera 10 poznanych typów pneumokoków, tzw. 10-walentna (Synflorix). Zamiast niej możliwe jest szczepienie płatnym preparatem, który zawiera dodatkowe 3 typy pneumokoków. Jest to szczepionka 13-walentna (Prevenar-13).

Obydwie szczepionki mają bardzo dużą skuteczność — powyżej 90%. Szczególnie jednak zaleca się szczepionkę 13-walentną, która zawiera więcej typów pneumokoków, zapewniając przy tym szerszy zakres ochrony [1,2].

Szczepienie przeciwko meningokokom (po 2. miesiącu życia)

Najgroźniejszym powikłaniem zakażenia meningokokami jest Inwazyjna Choroba Meningokokowa (IChM), która rozwija się bardzo szybko i w krótkim czasie może prowadzić do zgonu (szczególnie w grupie niemowląt i dzieci do 5 lat).

Spośród licznie występujących serotypów meningokoków, do najczęstszych w Polsce należy typ B, C oraz W-135. Niestety nie ma jednej szczepionki, która zapewniałaby ochronę przed tymi wszystkimi serotypami. Konieczne jest więc szczepienie kilkoma preparatami.

Dostępne w Polsce szczepionki przeciwko meningokokom typu:

• B (Bexero, Trumenba),
• C (Meningitec, NeisVac-C),
• A, C, W, Y (Nimenrix).

Schemat podawania szczepionki zależy od wieku pacjenta, w którym podano pierwszą dawkę [1,3].

Szczepienie przeciwko grypie

Zakażenie wirusem grypy często ma łagodny przebieg. Jednak w niektórych przypadkach może powodować poważne konsekwencje, takie jak: zapalenie płuc, mięśnia sercowego, czy też opon mózgowo-rdzeniowych.

Szczepienie zaleca się dla wszystkich dzieci od ukończenia 6. miesiąca życia do 18 lat. Szczepienie należy wykonać najlepiej na początku sezonu grypowego (wrzesień, październik). Jednak ze względu na mutacje wirusa grypy, szczepienie należy powtarzać co sezon.

Dostępne preparaty:

• u dzieci od 6. miesiąca życia do ukończenia 24. miesiąca  można zastosować tylko i wyłącznie szczepionkę inaktywowaną. Zawiera zabite, nieaktywne patogeny lub ich części (preparaty Vaxigrip Tetra, Fluarix Tetra);
• dzieci po 24. miesiącu mogą otrzymać szczepionkę żywą atenuowaną (zawierającą żywe, ale osłabione patogeny). Przykładowym preparatem jest Fluenz Tetra, który nie wymaga wkłucia — szczepionkę podaje się donosowo [4,5].

Zalecane w 2. roku życia

Szczepienie przeciwko WZW typu A

Chroni przed tzw. żółtaczką pokarmową; Zaleca się szczególnie dla dzieci, które uczęszczają do żłobków lub przedszkoli, ale także dla dorosłych, którzy pracują w sektorze oświaty, służbie zdrowia lub dużo podróżują.

Szczepienie można wykonać u dzieci po 12. miesiącu życia. Dwie dawki szczepionki pozwalają na uzyskanie odporności na całe życie. Dostępne preparaty na Polskim rynku to Avaxim i Havrix [6].

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej

Ospa wietrzna to choroba, która najczęściej występuje w wieku dziecięcym i kojarzy się ze swędzącą wysypką na całym ciele. Choroba ta czasem ma jednak dużo poważniejsze konsekwencje. Może powodować powikłania neurologiczne, takie jak: zapalenie mózgu lub móżdżku.

Zgodnie z kalendarzem szczepienie przeciwko ospie wietrznej, najlepiej wykonać między 12., a 18. miesiącem życia (mimo że szczepionka jest zarejestrowana już od 9. miesiąca). Zaleca się także dla osób dorosłych, które nie chorowały w dzieciństwie i nie zostały wcześniej zaszczepione. Zakażenie wirusem ospy wietrznej może mieć ciężki przebieg, szczególnie w późniejszym wieku. Na polskim rynku obecnie dostępny jest jeden preparat zawierający szczepionkę przeciwko ospie wietrznej Varilrix (szczepionka żywa, atenuowana) [7,8,9].

Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM)

Kleszczowe zapalenie mózgu to zespół objawów neurologicznych spowodowanych wirusem, który przenosi się przez kleszcze. Zakażenie tym wirusem niesie za sobą groźne powikłania. Są to m.in.: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie rdzenia kręgowego i mózgu.

Szczepienie zaleca się wszystkim osobom podróżującym, lubiącym aktywność na świeżym powietrzu — szczególnie spacery po lasach. Ze względu na wakacyjne wyjazdy (obozy czy kolonie) w grupie tej są również dzieci.

Najmłodsi, według kalendarza szczepień mogą zostać zaszczepieni już od 13. miesiąca życia. Szczepienie na KZM wymaga podania 3 dawek szczepionki, co pozwala na uzyskanie odporności na ok. 3 lata. Po tym czasie należy przyjąć tzw. dawkę przypominającą. Aby zdążyć z wykonaniem pełnego cyklu szczepień przed sezonem występowania kleszczy, szczepienie najlepiej rozpocząć w okolicach lutego/marca.

Obecnie w Polsce dostępne są 2 preparaty szczepionek przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu. Każdy jest dostępny w dwóch wariantach: jeden dla dorosłych, a drugi dla dzieci: Encepur i FSME-IMMUN [10].

Szczepienia zalecane w okresie szkolnym

Szczepienie przeciwko HPV (wirus brodawczaka ludzkiego)

Wirus przenosi się drogą płciową i jest jednym z głównych powodów występowania raka szyjki macicy. Jest to jeden z najczęściej występujących nowotworów u kobiet w Polsce i jedyny, któremu można właściwie całkowicie zapobiec. W krajach Europy Zachodniej, z powodu wysokiego odsetka zaszczepionych dziewczynek nowotwór ten praktycznie nie występuje. Wirus HPV posiada wiele szczepów. Najgroźniejsze i najbardziej rakotwórcze są szczepy: 16 i 18.

Szczepienie przeciwko HPV zaleca się dziewczynkom/kobietom, które wcześniej nie były zakażone wirusem. Szczepienie jest najbardziej skuteczne dla nastoletnich dziewcząt, które jeszcze nie rozpoczęły inicjacji seksualnej (12-14 lat).

W Polsce dostępne są 3 szczepionki przeciwko HPV:

• Cervarix,

• Silgard,

• Gardasil 9.

Wszystkie zapewniają ochronę przeciwko szczepom 16 i 18 wirusa HPV [11].

Czym jest szczepionka poliwalentna? Zmniejsz liczbę wkłuć!

Dzięki szczepionkom wysoko-skojarzonym, oprócz dodatkowego zakresu ochrony istnieje również możliwość zmniejszenia liczby wkłuć.

Są to nowoczesne szczepionki 5- lub 6-składnikowe co oznacza, że jedno ukłucie wystarcza, aby zapewnić ochronę przed kilkoma chorobami zakaźnymi. Jest to alternatywa dla refundowanych szczepień, które wymagają wielu iniekcji.

Dostępne preparaty:

• szczepionka 5-składnikowa (5w1) Pentaxim lub Infanrix-IPV + Hib —   ochrona przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu B,
• szczepionka 6-składnikowa (6w1) Infanrix hexa lub Hexacima — posiada taki sam zakres ochrony, ale dodatkowo zabezpiecza przed WZW typu B [1].

Podsumowując, zgodnie z harmonogramem szczepień podanie szczepionki 5w1 pozwala łącznie zminimalizować ilość ukłuć z 18 do 11. Natomiast szczepionki 6w1 zmniejszają liczbę iniekcji do 9. Takie rozwiązanie pozwala zmniejszyć ból u dziecka, co istotnie wpływa na stres występujący u rodziców.

Podsumowanie

W Polsce istnieje kilka szczepień, które nie są obowiązkowe, ale są silnie zalecane przez polskie służby zdrowia i organizacje medyczne.

Nieobowiązkowe szczepienia stanowią ważny środek prewencji przeciwko wielu chorobom zakaźnym, takim jak grypa, pneumokoki, rotawirusy czy wirusy brodawczaka ludzkiego (HPV). Szczepienia te pomagają chronić zdrowie jednostek oraz przeciwdziałają rozprzestrzenianiu się chorób w populacji.

Warto podkreślić, że decyzja o szczepieniu powinna być oparta na konsultacji z lekarzem, który oceni ryzyko i korzyści związane z danym szczepieniem dla konkretnej osoby. Dbałość o aktualizację szczepień, zarówno obowiązkowych, jak i nieobowiązkowych, jest istotnym elementem dbania o zdrowie osobiste i społeczne.