Kiedy stwierdza się niedociśnienie tętnicze?

Hipotensję stwierdza się wówczas, gdy wartość ciśnienia tętniczego krwi jest niższa niż 100 mm Hg (ciśnienia skurczowego) i/lub 60 mm Hg (ciśnienia rozkurczowego). Co ważne, jednorazowy pomiar nie może być podstawą do zdiagnozowania niedociśnienia. Aby przekonać się, czy rzeczywiście mamy do czynienia z opisywaną przypadłością, należy przeprowadzić co najmniej 2-3 pomiary na dobę przez kilka kolejnych dni. Jeśli niskie ciśnienie tętnicze będzie się utrzymywało, warto odwiedzić gabinet lekarza rodzinnego [1].

Czy można określić przyczyny występowania hipotensji?

Rozwój niedociśnienia tętniczego przypisuje się przeróżnym stanom chorobowym. Specjaliści wymieniają m.in. niewydolność przysadki mózgowej, kory nadnerczy, a także niedoczynność tarczycy. Hipotensja może być także jednym z objawów depresji, demencji, choroby Alzheimera, a nawet zespołu Downa. Przypuszcza się również, że niedociśnienie tętnicze bywa uwarunkowane genetycznie.

Niekiedy zdarza się, że organizm produkuje zbyt duże ilości związków o właściwościach obniżających ciśnienie krwi. Mowa o medullipinie oraz bradykininie. Pierwsza substancja to hormon wytwarzany w nerkach, a następnie przekształcany w aktywną formę, która ma zdolność obniżania ciśnienia tętniczego poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych. Z kolei bradykinina uczestniczy w reakcji zapalnej, przez co nie tylko rozszerza naczynia, ale również zwiększa ich przepuszczalność.

Panuje powszechna opinia, jakoby niedociśnienie tętnicze — w przeciwieństwie do nadciśnienia (czytaj także: Nadciśnienie tętnicze – charakterystyka i diagnoza) było zjawiskiem korzystniejszym dla układu sercowo-naczyniowego. Nie zmienia to faktu, że objawy towarzyszące schorzeniu są bardzo uciążliwe i wręcz utrudniające codzienne funkcjonowanie. Pacjenci skarżą się na nadmierne zmęczenie, kłopoty z koncentracją, zimne dłonie i stopy, a także silne uczucie senności. Co ciekawe, wymienione objawy obserwuje się częściej u kobiet niż u mężczyzn [2].

Niedociśnienie pierwotne, wtórne czy ortostatyczne?

Wyróżniamy trzy rodzaje niedociśnienia:

• pierwotne (samoistne) rozpoznajemy wtedy, gdy trudno wskazać konkretną przyczynę przewlekłej hipotensji. Ta przypadłość dotyka najczęściej nastolatków, a także osób w średnim wieku. Zauważono, że z niedociśnieniem samoistnym zmagają się częściej wysokie i szczupłe kobiety. Wśród czynników sprzyjających wymienia się przewlekły stres oraz brak aktywności fizycznej;
• wtórne będące następstwem infekcji lub choroby przewlekłej, np. arytmii, nadciśnienia płucnego, zaburzeń hormonalnych (hipoaldosteronizmu, niedoczynności przysadki mózgowej lub kory nadnerczy). Hipotensja wtórna może być skutkiem przyjmowania niektórych leków, m.in. środków obniżających ciśnienie krwi, nitratów, psychotropów lub diuretyków;
• ortostatyczne charakteryzujące się gwałtownym spadkiem ciśnienia wywołanym szybką zmianą pozycji (z poziomej do pionowej). W tym przypadku krew gromadzi się w centralnej i dolnej części ciała, a jej przepływ w stronę serca jest dosyć utrudniony. Hipotonii ortostatycznej może towarzyszyć prawidłowe lub zbyt wysokie ciśnienie tętnicze [3].

Środki bez recepty stosowane w niedociśnieniu tętniczym

Lista leków stosowanych w niedociśnieniu tętniczym jest dosyć krótka. Obejmuje zarówno preparaty na receptę, jak i tzw. środki OTC (dostępne bez recepty). Wśród tych ostatnich prym wiedzie Glucardiamid stanowiący połączenie niketamidu i glukozy (uwaga cukrzycy!). Lek podwyższa ciśnienie krwi, a także pomaga znieść przewlekłe zmęczenie oraz osłabienie. Glucardiamid jest przeznaczony dla osób powyżej 12. roku życia. Podczas stosowania preparatu należy pamiętać o tym, aby nie przekraczać dziennej dawki wynoszącej 4-6 pastylek w ciągu doby. Co ciekawe, niketamid zawarty w leku jest uznawany za środek dopingujący w sporcie [4].

Oprócz tego warto sięgnąć po preparaty na bazie żeń-szenia, który reguluje ciśnienie tętnicze. Pomogą również napary z ostrokrzewu paragwajskiego (yerba mate), a także picie umiarkowanych ilości kawy (uwaga na działanie odwadniające!). Alternatywnie można zażywać środki zawierające kofeinę i/lub guaranę.

Osobom borykającym się z niedociśnieniem tętniczym zaleca się spożywanie odpowiedniej ilości płynów (3-5 litrów na dobę), a także stosowanie soli kuchennej. Oprócz tego warto postawić na umiarkowaną, ale regularną aktywność fizyczną [1].

Leki na receptę

W przypadku przewlekłego niedociśnienia (np. hipotonii ortostatycznej) zaleca się doustne przyjmowanie następujących leków dostępnych na receptę:

• midodryny (Gutron, tabletki) — zapobiega gromadzeniu się krwi w dolnych partiach ciała, przeciwdziała niedokrwieniu mózgu i zawrotom głowy (pobudza tzw. obwodowe receptory  α1-adrenergiczne). Zażywanie midodryny może wiązać się z nadmiernym pobudzeniem, rozdrażnieniem i niepokojem. Właśnie z tego powodu lek należy zażywać w ciągu dnia — w trakcie śniadania oraz w porze obiadowej (pokarm nie wpływa na wchłanianie substancji leczniczej). W cięższych przypadkach preparat może być zażywany również wieczorem [5];
• etylefryny (Effortil, krople doustne) — substancja jest pochodną fenylefryny, substancji mającej zmniejszyć obrzęk błony śluzowej nosa i stanowiącej częsty dodatek do popularnych „preparatów na przeziębienie” (np. Vicks Antigrip, Polopiryna Complex czy Febrisan). Etylefryna zawarta w leku Effortil jest sympatykomimetykiem, a to oznacza, że oddziałując na receptory adrenergiczne, podnosi ciśnienie tętnicze. Co więcej, zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego i poprawia pojemność minutową serca. Preparat należy przyjmować wraz z płynem, najlepiej przed jedzeniem [6];
• fludrokortyzonu (Cortineff, tabletki) — lek z grupy mineralokortykosteroidów, czyli hormonów wpływających m.in. na gospodarkę wodno-elektrolitową organizmu. Stosowanie preparatu powoduje zwiększenie objętości krwi, co przekłada się na podwyższenie ciśnienia tętniczego. Pokarm wpływa na wchłanianie leku, dlatego należy zażywać go między posiłkami. Podczas stosowania fludrokortyzonu może dochodzić do obrzęków [7].