Aerozoloterapia ma wiele zalet, które sprawiają, że coraz częściej korzysta się z niej w leczeniu. Zapraszamy do lektury artykułu, który zbiera najważniejsze informacje dot. nebulizacji preparatami dostępnymi na receptę.

Czym jest nebulizacja?

Nebulizacja to inaczej sposób inhalacji (wziewnego podawania leku), który pozwala na dostarczenie drobnych cząsteczek substancji leczniczej bezpośrednio do dróg oddechowych chorego. Metoda ta pozwala na ograniczenie niekorzystnych skutków wynikających z ogólnoustrojowego działania terapeutyku (substancja lecznicza działa bezpośrednio w drogach oddechowych).

Jest to metoda, którą wykorzystuje się głównie u pacjentów cierpiących na schorzenia dróg oddechowych. Wobec tego, do jednostek chorobowych, które można leczyć z wykorzystaniem tej techniki, zaliczamy m.in. astmę, PoChP, mukowiscydozę, zapalenie oskrzeli, czy zapalenie płuc (czytaj również: Astma oskrzelowa – objawy i leczenie)

W procesie wykorzystywane są specjalne aparaty – nebulizatory, rozdrabniające cząsteczki leku (m.in. przy użyciu ultradźwięków) i przekształcające je w aerozol. Chory inhalując się rozdrobnionym lekiem, pobiera jego porcję, która trafia bezpośrednio do dróg oddechowych i wywiera miejscowe działanie lecznicze [1].

Zalety i wady nebulizacji

Leczenie inhalacyjne dostarcza substancję aktywną bezpośrednio do dróg oddechowych. Pozwala na stosowanie mniejszych dawek leków o mniejszym działaniu ogólnoustrojowym w porównaniu z podaniem doustnym. Skuteczność terapii aerozolem zależy od jakości generowanego aerozolu i poprawnej techniki inhalacji. Należy podchodzić do terapii indywidualnie, uwzględniać nasilenie objawów, ryzyko zaostrzeń, reakcję na stosowany lek i jego ewentualne działania niepożądane, preferencję chorego, a także choroby współistniejące.

Warto podkreślić, że nebulizacja jest techniką, którą nie wymaga zachowania koordynacji pomiędzy kolejnymi wdechami i wydechami, co oznacza, że pozwala zaaplikować porcję leku dzieciom, osobom starszy i chorym niewspółpracującym. Ponadto podczas jednej sesji terapeutycznej można podawać pacjentowi mieszankę substancji leczniczych (zawierającą np. antybiotyki, leki proteolityczne) oraz prowadzić tlenoterapię.

Niewątpliwym minusem tej techniki jest relatywnie wysoki koszt zakupu nebulizatora. Sklepy medyczne oraz niektóre sieci aptek prowadzą wypożyczalnię sprzętu medycznego. W związku z tym można wykorzystać to rozwiązanie jako alternatywę dla zakupu nowego urządzenia [2].

W zależności od zastosowanego aerozolu pacjent musi opanować poprawną technikę inhalacyjną, od której zależy skuteczność leczenia. Nieprawidłowo przeprowadzona inhalacja może skutkować brakiem podania odpowiedniej dawki leki. Również pozostawienie leku w jamie ustnej po skończonej inhalacji spowoduje, że lek może zadziałać miejscowo lub ogólnoustrojowo. Im mniejszą liczbę leków do inhalacji stosuje pacjent, tym mniejsze ryzyko wystąpienia problemów w terapii. Istotna dla terapii jest też częstotliwość stosowania. Dla pacjentów najwygodniej jest stosować lek raz na dobę [2].

Kiedy stosuje się nebulizację?

Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych. Wiąże się z nadreaktywnością oskrzeli, która prowadzi do nawracających epizodów świszczącego oddechu, duszności, uczucia ściskania w klatce piersiowej i kaszlu, występujących szczególnie w nocy lub nad ranem [1].

POChP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc charakteryzuje się postępującym i częściowo odwracalnym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Najczęściej jest związana ze stanem zapalnym układu oddechowego, który powstaje w odpowiedzi na szkodliwe substancje, głównie na dym tytoniowy. Wśród objawów dominuje duszność. POChP jest chorobą nieuleczalną, leczenie tylko spowalnia chorobę i poprawia komfort życia pacjenta.

Jakie leki stosujemy w inhalatorach w astmie i POChP?

Lekami pierwszego rzutu są leki rozkurczające oskrzela — β2-mimetyki, które poprawiają opróżnianie płuc z powietrza w czasie wydechu oraz poprawiają wydolność wysiłkową. W leczeniu długoterminowym stosuje się przede wszystkim długo działające leki rozszerzające oskrzela (formoterol, salmeterol). Leki krótko działające stosuje się w stanach zaostrzeń (salbutamol, fenoterol) [3]. W terapii wykorzystuje się również leki przeciwcholinergiczne, które powodują rozkurcz oskrzeli (krótko działający bromek ipratropium i długo działający bromek tiotropium).

W terapii POChP dodatkowo stosuje się metyloksantyny, aminofilinę i teofilinę, które stosowane przewlekle w małej dawce zmniejszają częstość zaostrzeń. Skutecznie rozszerzają oskrzela, ale mają groźne efekty uboczne [4].

Sterydy wziewne stosuje się głównie w przebiegu astmy. W POChP zmniejszają częstość zaostrzeń u chorych na ciężką postać choroby, ale nie poprawiają wartości spirometrycznych i nie zmniejszają umieralności. Są obarczone mniejszym ryzykiem powikłań niż forma doustna. Najczęściej stosuje się budezonid i flutikazon [5].

Alergiczne nieżyty dróg oddechowych oraz inne choroby dotykające układ oddechowy, takie jak m.in. zapalenie oskrzeli,  to wskazania, przy których można zastosować nebulizację preparatami na receptę. Warto podkreślić, że o ostatecznej formie leczenia i zastosowanych preparatach zawsze decyduje lekarz prowadzący [5].

Nebulizacja preparatami na receptę

Środkami najczęściej stosowanymi do nebulizacji są preparaty przeciwzapalne (Nebbud, Pulmicort, Benodil), rozkurczające oskrzela (Atrovent, Ventolin, Iprixon Neb), rozrzedzające wydzielinę zalegającą w drogach oddechowych (Mucosolvan inhalacje, Pulmozyme) oraz wykrztuśne. W niektórych przypadkach zalecane jest wziewne przyjmowanie antybiotyków (gentamycyna, tobramycyna, amikacyna) czy kombinacji leków antyleukotrienowych i sterydowych [3,4]. 

Przygotowanie do nebulizacji zazwyczaj zakłada rozpuszczenie zawartości ampułki z lekiem na receptę w określonej ilości soli fizjologicznej. Większość leków dostępnych jest w opakowaniach 2 ml i zakłada dodatek 3 ml 0.9% roztworu chlorku sodu (izotoniczny roztwór). Warto podkreślić, że drugi wymieniony preparat można zakupić bez recepty, dlatego może być stosowany w monoterapii do nawilżenia dróg oddechowych. 

Łączenie leków w jednej nebulizacji 

Istnieje wiele teorii dotyczących skuteczności i zasadności łączenia wielu preparatów w jednej nebulizacji. Zdaniem wielu specjalistów najskuteczniej jest podawać wszystkie przepisane preparaty osobno, w odpowiedniej kolejności. W tym wypadku najlepiej stosować się do poniższej kolejności: leki przerywające skurcz oskrzeli, mukolityki (po odpowiednim nawodnieniu chorego), leki przeciwzapalne lub antybiotyki [6]. 

Wspomniana strategia nie zawsze sprawdza się w przypadku leczenia dzieci. Dlatego opracowano dopuszczalne połączenia leków dostępnych na receptę, które mogą być podawane w jednej nebulizacji [7].

W obrębie jednej nebulizacji można łączyć m.in.:

• Pulmicort Nebbud (zawierające budesonid) z Berodualem (zawierającym ipratropium i fenoterol);
•  Nebbud, Pulmicort (zawierające budesonid) z Atroventem (zawierającym ipratropium);
• Pulmicort Nebbud (zawierające budesonid) z Ventolinem (zawierającym salbutamol);
• Nebbud, Pulmicort (zawierające budesonid) z Pulmozyme (zawierającym dornazę);
• Berodual (zawierający ipratropium, fenoterol) z Mucosolvanem (zawierającym ambroksol);
• Mucosolvan (zawierający ambroksol) z Atroventem (zawierającym ipratropium).

Z kolei nie zalecą się łącznego przyjmowania inhalacji zawierających:

• Pulmicort, Nebbud (zawierających budesonid) z Mucolsolvanem (zawierającym ambroksol);
• Nebbud, Pulmicort (zawierających budesonid) z Flixotide (zawierającym flutykazon);
• Berodual (zawierający ipratropium i fenoterol) z Pulmozyne (zawierającym dornazę);
• Ventolin (zawierający salbutamol) z Pulmozyne (zawierającym dornazę);
• Atrovent (zawierający ipratropium) z Ventolinem (zawierającym salbutamol).

Złote zasady nebulizacji   

Aby móc bezpiecznie korzystać z dobrodziejstw aerozoloterapii, konieczne jest przestrzeganie pewnych zasad:

• Przed przystąpieniem do nebulizacji należy podłączyć nebulizator do sprężarki za pomocą odpowiedniego wężyka. Dodatkowo zaleca się sprawdzić połączenia poszczególnych podzespołów i wizualnie ocenić stan urządzenia.
• Po uruchomieniu sprężarki zaleca się dokładne sprawdzenie, czy nie ma przecieku powietrza oraz uruchomienie zalecanego przepływu gazu (zwykle 3-6-8 l/min)
•  Lek wykorzystywany do nebulizacji powinien posiadać temperaturę pokojową. Jeśli producent zaleca rozcieńczenie preparatu, należy w tym celu wykorzystać 0.9% NaCl. Dodatkowo należy pamiętać o zachowaniu jałowości roztworu.
•  Urządzenie należy napełnić lekiem bezpośrednio przed rozpoczęciem nebulizacji.
• Jeśli nebulizacja wykorzystywała preparaty sterydowe, po zakończeniu procesu konieczne jest przepłukanie jamy ustnej wodą.
• Ustnik lub maskę twarzową powinno przyłączyć się na krótko przed rozpoczęciem nebulizacji.
• Przed rozpoczęciem inhalacji warto również sprawdzić godzinę rozpoczęcia procesu [8].
• Osoba poddawana nebulizacji powinna przyjąć postawę siedzącą. Warto również zwrócić uwagę na wykonywanie spokojnych, miarowych wdechów, które pozwolą wprowadzić odpowiednią porcję substancji leczniczej do płuc. 

Stosowanie się do zgromadzonych wyżej zasad powinno ułatwić stosowanie nebulizacji i zwiększyć bezpieczeństwo terapii.