Narkolepsja – co to za choroba?

Co to jest narkolepsja? To choroba neurologiczna, która charakteryzuje się zaburzeniami snu i czuwania. W narkolepsji pojawiają się zaburzenia w obszarze podwzgórza. Szacuje się, że około 0,05% populacji cierpi na tę dolegliwość. Narkolepsja jest czymś więcej niż nadmierną sennością lub ospałością. Uważa się, że znacznie pogarsza jakość życia i wpływa negatywnie na aspekty socjologiczne, ekonomiczne i społeczne chorego [1].

Możemy wyróżnić dwa rodzaje narkolepsji:

• Typ 1 – z katapleksją.
• Typ 2 – bez katapleksji.

Objawy narkolepsji zostaną omówione poniżej [1].

Objawy narkolepsji – co powinno nas zaniepokoić?

Podstawowym objawem narkolepsji jest nadmierna senność w ciągu dnia. Pamiętajmy o tym, że nie jest to typowa senność, jakiej możemy doświadczyć po nieprzespanej nocy. Chory oprócz tego może doświadczyć wręcz zasypiania na siedząco! Senność jest na tyle poważna, że pacjent może jej nie kontrolować [1].

Kolejny objaw narkolepsji to zaburzenia snu. Chory często wybudza się ze snu, a jego sen nie jest głęboki. Faktycznie nawet pomimo spania, może on nie wypoczywać. Ludzie cierpiący na narkolepsję mogą doświadczać paraliżu sennego. Często pojawiają się również halucynacje i omamy – szczególnie pomiędzy fazą wybudzania się i zasypiania [1].

W końcu docieramy do objawu różnicującego narkolepsję, tj. katapleksji. Katapleksja to stan nagłego spadku napięcia mięśniowego. Człowiek może wtedy upuścić trzymany w ręce przedmiot lub nawet przewrócić się. To właśnie bywa przyczyną zasypiania na siedząco.

Przyczyny „zasypiania na siedząco”, czyli jak rozwija się narkolepsja?

Narkolepsja nie jest dobrze poznaną jednostką chorobową. Uważa się, że może mieć podłoże autoimmunologiczne. Typ 1 jest bardziej poznany i częściej występujący. Związany jest z niedoborem hypokretyny, czyli oreksyny. To hormon, który odgrywa ważną rolę w systemie regulacji snu i czuwania [1,2].

W niektórych przypadkach kolokwialne “zasypianie na siedząco” może mieć odmienne przyczyny. Czasami to wynik długotrwałego zmęczenia, stresu lub zwykłych problemów z bezsennością, które nie mają takiego podłoża jak narkolepsja. W każdym przypadku najlepiej skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Leczenie narkolepsji – jak wygląda?

Nadmierna senność w ciągu dnia jest bardzo uciążliwa dla chorego. Czasami utrudnia, a nawet uniemożliwia codzienne funkcjonowanie. Celem terapii jest osiągnięcie jak najlepszej kontroli snu i zmniejszenie senności oraz zasypiania w ciągu dnia [3].

Modafinil – lek na nadmierną senność

Modafinil to substancja lecznicza, którą stosuje się jako terapię I rzutu w leczeniu narkolepsji. W Polsce modafinil występują pod nazwą handlową Actimodan. Actimodan ma postać tabletek i w zależności od opakowania zawiera 100 mg lub 200 mg modafinilu [1,3].

Modafinil można stosować u dzieci, jak i dorosłych. Dawkowanie leku uzależnione jest od intensywności objawów choroby i podatności pacjenta na lek. Modafinil w monoterapii stosuje się najczęściej w narkolepsji bez katapleksji [1].

Jak zażywać Actimodan?

Actimodan należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarskimi. Istnieje wiele schematów terapeutycznych.

Modafinil standardowo przyjmuje się raz na dobę, najlepiej w dzień, w dawce 200 mg [3].

Często bywa tak, że dawka 200 mg jest zbyt mała. Pacjenci mogą czuć się dobrze przez kilka godzin po zażyciu, a na przykład po południu problem powraca. Istnieją schematy terapeutyczne oparte na kilku dawkach, np.:

• 400 mg modafinilu z samego rana, a następnie 200 mg w okolicach południa.
• 400 mg Actimodanu rano, 200 mg w południe i 200 mg wieczorem [3,4].

Gdzie kupić modafinil?

Modafinil to lek dostępny na receptę. Dostępny jest w aptekach. Actimodan nie jest lekiem refundowanym, dlatego cena modafinilu jest dość wysoka. Ceny modafinilu zestawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Cena modafinilu.

* Ceny mogą różnić się w zależności od apteki.

Sklepy i modafinil

Przestrzegam, że modafinil dostępny jest wyłącznie w aptekach. To jedyne bezpieczne źródło kupowania leków. Niestety – szczególnie w internecie – istnieją sklepy z modafinilem, jednak nie mamy pewności o jakości pochodzącej stamtąd substancji. Dodatkowo takie sklepy z modafinilem często działają poza granicami naszego kraju. W Polsce ten lek można nabyć jedynie z przepisu lekarza. Inne drogi kupowania są nielegalne. Stosowanie go bez wyraźnych zaleceń może być niebezpieczne dla zdrowia i życia.

Inne leki na narkolepsję

Modafinil to nie jedyny lek na narkolepsję. Często jako terapią I rzutu w II typie narkolepsji wybiera się pitolisant (np. Wakix) lub sorliamfetol (np. Sunosi). W przypadku braku pożądanych efektów, można włączyć politerapię, np. pitolisant z modafinilem lub połączenia z hydroksymaślanem sodu (np. Xyrem, Sodium oxybate Accord) [1].

Jeśli narkolepsji towarzyszy katapleksja to lekami I wyboru będzie głównie hydroksymaślan sodu lub pitolisant [1].

W przypadku pełnego spektrum objawów narkolepsji, czyli katapleksji i zaburzeń snu w nocy lekiem rekomendowanym jest hydroksymaślan sodu [1].

Doping mózgu i modafinil

Modafinil to lek stymulujący. Jego dokładny mechanizm działania nie jest do końca poznany, jednak uważa się, że m.in. zwiększa poziom dopaminy. Odpowiadałoby to za efekt pobudzenia. Modafinil poprawia poziom czujności i koncentracji u ludzi, ułatwia zapamiętywanie i myślenie. Z tego powodu uznaje się, że jest to lek stosowany w dopingu mózgu [4,5].

Czy taki doping mózgu jest skuteczny i bezpieczny? Modafinil może faktycznie poprawiać zdolności poznawcze. Jednak nie powinien być stosowany bez wyraźnych wskazań medycznych. Stosowanie leku bez konsultacji lekarskiej może zaburzyć poziom neuroprzekaźników w organizmie i doprowadzić, m.in. do zaburzeń psychiatrycznych. Niektóre badania wskazują także, że długie stosowanie modafinilu może zwiększyć ryzyko wystąpienia zdarzeń naczyniowo-mózgowych [4,6].

Narkolepsja po szczepieniu

W latach 2009-2010 miała miejsce epidemia grypy A/H1N1, tzw. świńskiej grypy. W tym czasie zaczęto rejestrować zwiększoną ilość doniesień o narkolepsji – głównie z Finlandii i Szwecji. Środowiska antyszczepionkowe okrzyknęły jako winowajcę szczepionkę przeciwko tej grypie. Jak było w rzeczywistości?

Naukowcy stwierdzili, że niektóre białka wirusa grypy H1N1 wiążą się z receptorem dla oreksyny, blokują go i w efekcie zaburzają kontrolę snu i czuwania. Jednak nie można stwierdzić, że jest to narkolepsja po szczepieniu. Problem dotyczył osób po szczepieniu, ale również po przechorowaniu grypy. Dodatkowo narkolepsja pojawiała się u osób genetycznie do niej predysponowanych – a nie u wszystkich [7,8].

Narkolepsja po szczepieniu pojawiała się głównie u predysponowanych po szczepionce Pandemrix. Nie obserwowano tego w takim stopniu po szczepieniu preparatem Focetria. Wynikało to z tego, że w szczepionce Focetria było ponad 70% mniej wspomnianych białek niż w produkcie Pandemrix [8].