Biegunka – przyczyny. Co może ją wywoływać?

Biegunka to chorobowe zaburzenie trawienia, polegające na częstszym występowaniu oddawania luźnego stolca, zwykle o mniejszej konsystencji i objętości niż zwykle. Biegunka może prowadzić do odwodnienia organizmu, dlatego ważne jest jej odpowiednie leczenie i nawodnienie.

Biegunka może mieć różne przyczyny. Oto kilka najczęstszych czynników powodujących biegunkę:

1. Infekcje: Biegunkę często wywołują zakażenia bakteryjne, wirusowe lub pasożytnicze. Bakterie, takie jak pałeczki Salmonella, mogą być przyczyną zatrucia pokarmowego, podczas gdy wirusy, takie jak rotawirusy, mogą powodować ostre biegunki wirusowe.
2. Zatrucie pokarmowe: Spożycie zanieczyszczonej żywności lub wody może skutkować wystąpieniem biegunki. Bakterie obecne w pożywieniu lub wodzie, takie jak Salmonella, mogą wywoływać objawy biegunkowe.
3. Nietolerancje pokarmowe: Niektórzy ludzie mogą cierpieć na nietolerancje pokarmowe, takie jak nietolerancja laktozy lub nietolerancja fruktozy, które mogą prowadzić do biegunki po spożyciu odpowiednich pokarmów.
4. Reakcje alergiczne: U niektórych osób biegunka może być spowodowana reakcjami alergicznymi na niektóre pokarmy lub składniki pokarmowe.
5. Działania niepożądane leków: Biegunka jest również częstym skutkiem ubocznym niektórych leków, takich jak antybiotyki lub leki przeczyszczające, które mogą prowadzić do zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego.
6. Stres: Silny stres emocjonalny może również wpływać na funkcjonowanie jelit i prowadzić do wystąpienia biegunki [5].

Jak leczyć biegunkę?

Leczenie biegunki zależy od jej przyczyny, dlatego ważne jest ustalenie i leczenie podstawowego problemu. Oto kilka powszechnie stosowanych metod leczenia biegunki:

1. Terapia doustna nawadniająca: Polega na uzupełnianiu utraconych płynów i elektrolitów przez spożywanie roztworów doustnych do nawadniania (ORS) lub kombinacji czystej wody, soli i cukru. Terapia doustna nawadniająca jest szczególnie ważna w przypadkach odwodnienia spowodowanego biegunką.
2. Loperamid: Loperamid to lek przeciwbiegunkowy, który może być stosowany w celu zmniejszenia częstotliwości i nasilenia epizodów biegunki.
3. Węgiel aktywny: Węgiel aktywny to substancja, która może wiązać toksyny i bakterie w przewodzie pokarmowym, pomagając złagodzić biegunkę spowodowaną pewnymi toksynami lub infekcjami.
4. Modyfikacje diety: Unikanie niektórych pokarmów i napojów, takich jak pikantne potrawy, tłuste jedzenie, kofeina i alkohol. Dodatkowo, spożywanie łatwostrawnego jedzenia, takiego jak banany, ryż, duszone jabłka i chleb tostowy (dieta BRAT), może pomóc w łagodnych przypadkach biegunki.
5. Probiotyki: Probiotyki to korzystne bakterie, które mogą pomóc w przywróceniu równowagi mikroflory jelitowej i poprawie trawienia. Mogą być stosowane w postaci suplementów lub znajdują się w niektórych produktach spożywczych, takich jak jogurt.

Jak działa loperamid?

Loperamid jest syntetycznym opioidem, który działa poprzez wiązanie się z receptorami opioidowymi komórek ściany jelita. Ten proces hamuje perystaltykę jelit, co prowadzi do wydłużenia czasu pasażu treści jelitowej. Dzięki temu loperamid zmniejsza utratę wody i elektrolitów związanych z biegunką oraz zmniejsza natychmiastową potrzebę wypróżnienia.

Działanie loperamidu skutkuje zmniejszeniem częstości i liczby wypróżnień oraz poprawą konsystencji stolca. Zazwyczaj zauważalne zmniejszenie objawów biegunki występuje w ciągu godziny po przyjęciu dawki 4 mg [1].

Czy loperamid jest dobry na biegunkę? Czy sprawdzi się w każdym przypadku?

Pomimo tego, że loperamid działa zapierająco i wydawać by się mogło, że w trakcie biegunki jest to efekt pożądany, to nie zawsze powinniśmy go stosować. Po pierwsze musimy poznać podstawę biegunki. Jeśli będzie ona efektem toksyny, a my zahamujemy wypróżnianie, to tylko zniwelujemy objaw (krótkoterminowo), natomiast przyczyna nadal będzie negatywnie wpływać na organizm. Oczywiście jak zawsze zdarzają się wyjątki i jeśli mamy ostrą biegunkę, a musimy dojechać do szpitala czy lekarza, to loperamid może stać się w tym momencie bardzo pomocny.

Kiedy stosować loperamid?

Według Charakterystyki Produktu Leczniczego leki z omawianą substancją powinniśmy stosować podczas:

• ostrej i przewlekłej biegunki w leczeniu objawowym,
• przetoki jelita krętego,
• ostrej biegunki w Zespole Jelita Drażliwego,
• ileostomii (zmniejszenie wydzieliny) [1-2].

Pamiętajmy o tym, że w żadnym z powyższych przypadków, loperamid nie będzie leczył przyczyny choroby, a jedynie zmniejszał objawy.

Kto i jak powinien stosować leki na biegunkę z loperamidem?

Preparaty z loperamidem mogą być stosowane u dorosłych i dzieci od 6. roku życia [2].

Dawkowanie preparatów jest zależne od wieku pacjenta i rodzaju biegunki:

• Ostra biegunka:
  • Dorośli:
    • Początkowo 2 tabletki (4 mg), a następnie 1 tabletka (2 mg) po każdym luźnym stolcu.
    • Maksymalna dawka dobowa wynosi 8 tabletek (16 mg).
  • Dzieci od 6. roku życia:
    • Początkowo 1 tabletka (2 mg), a następnie 1 tabletka (2 mg) po każdym luźnym stolcu.
    • Maksymalna dawka dobowa zależna jest od masy ciała dziecka i wynosi 3 tabletki (6 mg)/20 kg mc./dobę.
      • Przykładowo dziecko ważące 40 kg, będzie mogło dobowo przyjąć maksymalnie 6 tabletek (12 mg).
  • Jeśli w ciągu 48 godzin nie obserwuje się żadnej poprawy, należy skonsultować się z lekarzem.
• Przewlekła biegunka:
  • W przypadku biegunki przewlekłej u dorosłych i dzieci dawkowanie jest podobne jak w sytuacji biegunki ostrej. Podstawowym celem będzie tutaj uzyskanie od 1 do 2 normalnych stolców dziennie. Powinno zostać to spełnione, przyjmując od 1 do 6 tabletek na dobę (2 mg do 12 mg) – pamiętając o dawkowaniu wedle masy ciała dla dzieci [2].

Czy loperamid jest szkodliwy?

Loperamid stosowany w dawkach terapeutycznych, czyli maksymalnie 16 mg na dobę dla dorosłych, jest stosunkowo bezpiecznym związkiem. Praktycznie nie przechodzi przez barierę krew-mózg, więc nie doświadczamy efektów typowych dla leków opioidowych. Nie obserwuje się również uzależnienia od substancji czy efektów odstawiennych [1].

Pomimo prawidłowego stosowania leku, jego stężenie w osoczu może znacznie wzrosnąć, jeśli przyjmujemy go z innymi lekami, takimi jak:

• chinidyna,
• rytonawir,
• itrakonazol,
• ketokonazol.

Chociaż w badaniach nie zaobserwowano negatywnych objawów ze strony układu nerwowego, to należy zachować szczególną ostrożność [2].

Zwiększenie stężenia leku we krwi zaobserwowano również po jednoczesnym przyjmowaniu loperamidu z substancjami takimi, tak:

• inhibitory pompy protonowej, np. omeprazol (Bioprazol, Goprazol Max, Helicid 20),
• sok z grejpfruta [3].

Loperamid jest przeciwwskazany w następujących sytuacjach:

• biegunka z krwią w kale,
• ostry rzut wrzodziejącego zapalenia jelita grubego,
• bakteryjne zapalenie jelita i okrężnicy,
• rzekomobłoniaste zapalenie jelit [2,4].

Loperamid natomiast jest zdecydowanie niebezpieczny przy stosowaniu dawek większych niż zalecane. Obserwuje się wtedy, np. działanie arytmogenne. Badania wykazały, że bardzo wysokie dawki (60-800 mg) mogą powodować uczucie euforii podobne jak przy przedawkowaniu opioidów przeciwbólowych i nasilać efekty odstawienne [3].

Jakie leki na biegunkę bez recepty można kupić w aptece?

W aptekach loperamid dostępny jest w formie leków OTC i Rp. Wszystkie leki z loperamidem zawsze zawierają 2 mg substancji czynnej. A zatem dawka leku będzie jednakowa w Laremidzie, Stoperanie czy Imodium. Produkty te różnią się postacią leku. Mogą występować w formie tabletek, kapsułek lub tabletek ulegających rozpuszczeniu w jamie ustnej. Leki z loperamidem różnią się również ilością tabletek w opakowaniu.

Leki w formie tabletek: Dissenten, Laremid, Lopacut, Loper, Loperamid WZF.

Leki w formie kapsułek: Aurostop, Loperamid APTEO MED, Loperamid Dr. Max, Loperamid Aurovitas, Stoperan.

Lek w formie tabletek ulegających rozpadowi w jamie ustnej: Imodium Instant.

Stoperan, kapsułki, 2 mg

Jakie są skutki uboczne loperamidu?

Działania niepożądane loperamidu to:

Często mogą wystąpić:

• bóle głowy;
• zaparcia;
• nudności;
• wzdęcia.

Niezbyt często mogą wystąpić:

• zawroty głowy;
• senność;
• bóle brzucha;
• dyskomfort w jamie brzusznej;
• suchość w jamie ustnej;
• ból w nadbrzuszu;
• wymioty;
• niestrawność;
• wysypka.

Rzadko mogą wystąpić:

• reakcje nadwrażliwości;
• reakcja anafilaktyczna (w tym wstrząs anafilaktyczny);
• reakcja anafilaktoidalna;
• utrata świadomości;
• osłupienie;
• obniżony poziom świadomości;
• hipertonia;
• zaburzenia koordynacji ruchowej;
• zwężenie źrenicy;
• niedrożność jelita (w tym porażenna niedrożność jelita);
• rozszerzenie okrężnicy (w tym toksyczne rozszerzenie okrężnicy);
• wzdęcie brzucha;
• wysypka pęcherzowa (w tym zespół Stevensa i Johnsona, martwica toksyczna-rozpływna naskórka oraz rumień wielopostaciowy);
• obrzęk naczynioruchowy;
• świąd;
• pokrzywka;
• zatrzymanie moczu;
• zmęczenie.

Ważne jest monitorowanie wszelkich objawów niepożądanych i skonsultowanie się z lekarzem w przypadku ich wystąpienia. Pamiętaj, że to tylko ogólne informacje i zawsze warto uzyskać spersonalizowane porady medyczne od lekarza lub farmaceuty.

Jak bezpiecznie stosować leki na biegunkę?

Oto kilka porad dotyczących stosowania leków na biegunkę z loperamidem:

1. Pamiętaj o nawodnieniu: Pij odpowiednią ilość płynów, aby zapobiec odwodnieniu podczas stosowania loperamidu. Przyjmowanie tego leku może spowodować zmniejszenie utraty wody i elektrolitów związanej z biegunką.
2. Nie przekraczaj zalecanej dawki: Unikaj przyjmowania większej ilości loperamidu niż zalecana, ponieważ może to prowadzić do zaparcia lub innych skutków ubocznych.
3. Stosuj loperamid w przypadku ostrej biegunki: Loperamid jest zwykle stosowany w leczeniu ostrej biegunki. Jeśli biegunka utrzymuje się dłużej niż 48 godzin, skonsultuj się z lekarzem, ponieważ może być konieczna dalsza diagnostyka i leczenie.
4. Bądź ostrożny w określonych sytuacjach: Loperamid może nie być odpowiedni dla wszystkich. Przed użyciem tego leku zachowaj ostrożność lub skonsultuj się z lekarzem, jeśli masz pewne schorzenia, takie jak choroba wątroby, problemy z nerkami lub wywiad z nadużywaniem substancji psychoaktywnych.

Kiedy zgłosić się do lekarza z biegunką?

W przypadku biegunki, warto skonsultować się z lekarzem w następujących sytuacjach:

1. Jeśli biegunka trwa dłużej niż dwa dni bez poprawy.
2. Jeśli występuje nadmierne pragnienie, suchość w ustach lub na skórze, mała ilość lub brak oddawania moczu, silne osłabienie, zawroty głowy, lub mocno zabarwiony mocz, co może wskazywać na odwodnienie.
3. Jeśli występuje silny ból brzucha lub odbytnicy.
4. Jeśli stolce są krwawe lub czarne [6].