W obecnych czasach sprawcą wielu naszych problemów zdrowotnych jest stres. Każdy z nas radzi sobie z nim indywidualnie, jednak u wszystkich może on powodować nadmierne pobudzenie, drżenie rąk, pocenie się czy nawet występowanie zaburzeń lękowych. Jeśli stres utrzymuje się przez długi czas, a my nie znamy bądź nie posiadamy narzędzi, żeby sobie z nim skutecznie radzić, może pretendować wówczas do znacznego obniżenia nastroju, a niekiedy również do zaburzeń depresyjnych. Jeśli metody niefarmakologiczne łagodzenia stresu pozostają nieskuteczne, można wówczas posiłkować się lekami uspokajającymi dostępnymi bez recepty. Są to preparaty ziołowe, często wybierane przez pacjentów w stanach obniżenia nastroju, nadmiernego stresu czy w trakcie problemów z zasypianiem [1,2]. Który lek na uspokojenie bez recepty będzie najmocniejszy?

Jakie zioła są w lekach uspokajających?

Tak jak wspomniano powyżej, leki uspokajające dostępne bez recepty są preparatami ziołowymi. Aby były skuteczne, muszą zawierać surowce roślinne o udowodnionym działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym. Wśród nich wyróżnia się:

Zioła o działaniu uspokajającym

Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus)

Znalazł zastosowanie w terapii stanów niepokoju oraz leczeniu objawów związanych z menopauzą. Surowcem leczniczym jest kwiatostan żeński (szyszki chmielu) oraz lupulina, czyli kwiatostan pozbawiony włosków. Mechanizm działania uspokajającego opiera się o oddziaływanie na ośrodki kory mózgowej i rdzenia kręgowego. Odwrażliwia mózg na bodźce i zmniejsza ich przesyłanie. Za to działanie odpowiadają przede wszystkim kwasy goryczowe takie jak humulon czy lupulon. Badania dowiodły, że chmiel ma działanie estrogenne. Ten fakt przyczynił się do wykorzystywania go w leczeniu objawów menopauzy [1,3,4].

Lawenda lekarska (Lavandula officinalis)

Roślina o bardzo charakterystycznym zapachu i kolorze. Wykorzystujemy jej kwiaty, które są bogate w olejek eteryczny. Lawenda ma działanie uspokajające. Często jest stosowana w aromaterapii, gdzie przynosi podobne efekty. Najnowsze badania dowodzą, że łączenie lawendy z lekami przeciwdepresyjnymi wzmacnia ich działanie [1,3,4].

Męczennica cielista (Passiflora incranata)

Wykazuje działanie uspokajające, którego mechanizm nie jest do końca poznany. Wiadomo jednak, że wiąże się z oddziaływaniem na ośrodkowy układ nerwowy. Jest przeciwwskazana dla kobiet w ciąży oraz podczas laktacji. Nasila działanie innych leków uspokajających. Wchodzi w interakcje z lekami rozrzedzającymi krew [3,4].

Zioła o działaniu przeciwdepresyjnym

Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum)

Posiada działanie przeciwdepresyjne, za co odpowiada między innymi hyperycyna i hyperforyna. Mechanizmem działania jest hamowanie wychwytu zwrotnego serotoniny, co jest charakterystyczne dla leków przeciwdepresyjnych wybieranych przez lekarzy jako pierwszych w leczeniu depresji. Stosowanie dziurawca jest obarczone ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych takich jak nudności czy silne reakcje skórne. W trakcie stosowania surowca należy stosować filtry przeciwsłoneczne, ponieważ substancje wykazują działanie fotouczulające [4,5].

Szafran uprawny (Crocus sativus)

Jest jedną z najdroższych roślin na świecie. Jego znamiona z pręcikami (stigma) zawierają safranal, posiadający działanie łagodzące objawy depresji. W wyborze preparatu zawierającego szafran należy zwrócić uwagę czy aby na pewno zawiera on pręciki, a nie kwiaty, które już takiego działania nie będą miały. Poza działaniem poprawiającym nastrój szafran wykazuje działanie zwiększające apetyt oraz wspomagające trawienie [1,4].

Zioła stosowane w problemach z bezsennością

Melisa lekarska (Melissa officinalis)

Surowcem pozyskiwanym w lecznictwie jest liść tej rośliny. Można w nim znaleźć całe bogactwo składników czynnych, a przede wszystkim olejek eteryczny, którego związki czynne są odpowiedzialne za działanie sedatywne. Melisa znalazła zastosowanie przede wszystkim w terapii nadmiernego zdenerwowania i bezsenności. Została również przebadana w kierunku łagodzenia napięcia miesiączkowego oraz ADHD. W obu przypadkach wyniki były obiecujące. Zespół napięcia przedmiesiączkowego miał znacznie łagodniejszy przebieg, a badane dzieci z zespołem ADHD wykazywały znaczny wzrost koncentracji. Liść melisy stosujemy także w zaburzeniach rytmu serca i zaburzeniach jelitowych związanych z pobudzeniem nerwowym. Nie zaleca się stosowania u dzieci poniżej 12. roku życia oraz u kobiet w ciąży i w czasie laktacji, ze względu na brak badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania [1,4].

Kozłek lekarski (Valeriana officinalis)

Cieszy się największą popularnością wśród surowców roślinnych wykorzystywanych w stanach niepokoju oraz problemach z bezsennością. Swoją nazwę zawdzięcza wyglądzie kłącza, które przypomina kozią bródkę. Właśnie to kłącze wraz z korzeniem znajdziemy w preparatach na uspokojenie. Kozłek lekarski jest bogaty w liczne związki chemiczne, jednak najważniejszymi z punktu widzenia sedacji są walepotriaty. Liczne badania potwierdzają skuteczność waleriany. Roślina ma dodatkowo działanie rozkurczowe. Pomimo że zalicza się do bezpiecznych środków, nie należy jej stosować dłużej niż miesiąc. Przy dłuższym stosowaniu mogą wystąpić bóle brzucha. Może nasilać nasenne działanie benzodiazepin (Diazepam, Estazolam, Lorazepam, Klonazepam). Dla bezpieczeństwa nie powinno się prowadzić samochodu przez minimum 2 h po spożyciu preparatu zawierającego kozłek lekarski. Przeciwwskazany u dzieci poniżej 3. roku życia, kobiet w ciąży i w okresie laktacji [1,4].

Najsilniejszy lek uspokajający wydawany bez recepty – jak wybrać?

W trakcie wyboru odpowiedniego preparatu na uspokojenie warto kierować się dwoma wskazówkami:

1. powinien on zawierać powyższe surowce, gdyż posiadają one udowodnione działanie uspokajające, przeciwdepresyjne i ułatwiające zasypianie;
2. w miarę możliwości warto wybierać produkty o statusie leku, a nie zaś suplementu diety. Leki są gwarantem jakości i bezpieczeństwa.

Dobre ziołowe tabletki na uspokojenie, czyli które?

Poniżej znajdują się przykładowe preparaty uspokajające dostępne bez przepisu lekarza.  Wiedza na temat działania poszczególnych składników oraz ich dawki powinna być pomocna w wyborze dobrych tabletek uspokajających.

Nervomix Forte, kasułki, lek

Skład

• 1 kapsułka leku zawiera 210 mg korzenia kozłka lekarskiego, 52,5 mg szyszki chmielu, 52,5 mg liścia melisy, oraz 35 mg ziela dziurawca.

Stosowanie

• Dorośli i młodzież powyżej 12. roku życia mogą stosować 2 – 4 kapsułki 3 razy na dobę, zależnie od nasilenia objawów, popić co najmniej 1/2 szklanki płynu.

Wskazania

• Lek stosowany w przejściowych stanach nadpobudliwości nerwowej, zaburzeniach zasypiania.

O produkcie

• produkt ten posiada status leku, co gwarantuje jego skuteczność, jakość oraz bezpieczeństwo stosowania;
• lek zawiera wyłącznie składniki aktywne pochodzenia naturalnego;
• każdy z poszczególnych składników ma potwierdzone naukowo działanie uspokajające. Głównym składnikiem leku jest ziele kozłka, zaś pozostałe składniki mają charakter wspomagający — występują one w zbyt małych dawkach, aby same mogły wywołać efekt farmakologiczny;
• podczas stosowania leku Nervomix Forte należy unikać przebywania na słońcu. Ze względu na zawartość ziela dziurawca, może wówczas dojść do reakcji fotouczuleniowej;
• lek ten może także wpływać negatywnie na zdolność prowadzenia pojazdów i maszyn;
• Nervomix Forte nie może być stosowany przez dzieci poniżej 12. roku życia, a także przez kobiety ciężarne i karmiące piersią;
• lek nie powinien być stosowany łącznie z alkoholem, doustnymi środkami antykoncepcyjnymi, teofiliną, warfaryną i digoksyną.

Nervocol Complex, tabletki powlekane, suplement diety

Skład

• 1 tabletka suplementu Nervocol Complex zawiera 225 mg wyciągu z melisy, 50 mg wyciągu z szyszek chmielu, 50 mg wyciągu z różeńca górskiego, 40 mg L-tryptofanu, 20 mg wyciągu z suszonego szafranu, 9,6 mg witaminy B3 (60% dziennego zapotrzebowania), 2,5 µg witaminy B12 (100% dziennego zapotrzebowania), 1,05 mg witaminy B2 (75% dziennego zapotrzebowania) oraz 0,97 mg witaminy B1 (88% dziennego zapotrzenowania).

Stosowanie

• 1 tabletka dziennie.

Wskazania

• Zawarte w suplemencie diety wyciągi ziołowe mają potwierdzone działanie uspokajające i poprawiające nastrój, z kolei witaminy z grupy B wpływają na pracę układu nerwowego, zmniejszając uczucie zmęczenia i znużenia.

O produkcie

• proste dawkowanie;
• produkt dostępny jest w opakowaniach zawierających 30 tabletek, czyli jedno pudełko wystarcza aż na miesiąc;
• suplementy diety to produkty, które nie muszą — w przeciwieństwie do leków — przechodzić rygorystycznych testów i badań przed wprowadzeniem na rynek, dlatego w ich przypadku jest zawsze więcej wątpliwości dotyczących ich składu i jakości. Co więcej, suplement diety po wprowadzeniu do obrotu nie podlega takiej kontroli, jak lek, w związku z czym trudno jest ocenić jego realny wpływ na organizmy pacjentów;
• jednocześnie producent nie wspomina nic na temat standaryzacji powyższych surowców roślinnych;
• suplementu diety nie należy stosować u dzieci, u kobiet ciężarnych i karmiących piersią, a także u pacjentów, którzy stosują leki przeciwzakrzepowe i przeciwpłytkowe;
• producent suplementu Nervocol Complex nie podaje informacji na temat jego wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn, a także na temat możliwego czasu stosowania preparatu.

Valerin Max, tabletki powlekane, lek

Skład

• 1 tabletka leku Valerin max zawiera 360 mg wyciągu wodno-alkoholowego z korzenia kozłka.

Stosowanie

• 1 tabletka trzy razy dziennie. Jednocześnie zaleca się stosować lek przez 2-4 tygodnie, aby uzyskać najlepszy efekt farmakologiczny.

Wskazania

• Lek stosowany jest w łagodnych stanach napięcia nerwowego i uczucia niepokoju.

O produkcie

• lek zawiera substancje aktywne wyłącznie pochodzenia naturalnego;
• kozłek lekarski ma udowodnione naukowo działanie uspokajające;
• rejestracja preparatu jako leku gwarantuje skuteczność, jakość i bezpieczeństwo stosowania;
• lek Valerin Max nie może być stosowany przez dzieci poniżej 12. roku życia, a także przez kobiety ciężarne i karmiące piersią;
• lek może także powodować trudności w prowadzeniu pojazdów oraz obsługi maszyn.

NervoCalm Sen, tabletki powlekane, suplement diety

Skład

• 1 tabletka suplementu NervoCalm Sen zawiera 210 mg ekstraktu z liści melisy, 200 mg ekstraktu z szyszek chmielu, 20 mg ekstraktu z męczennicy lekarskiej oraz 1 mg melatoniny.

Stosowanie

• Producent zaleca przyjmować 1 tabletkę na krótko przed snem.

Wskazania

• Suplement diety przeznaczony jest dla osób mających trudności z zasypianiem i spokojnym snem.

O produkcie

• surowce roślinne zawarte w tym produkcie mają udowodnione działanie uspokajające. Melatonina jest związkiem regulującym cykl dobowy i skraca czas potrzebny do zaśnięcia;
• proste dawkowanie;
• z uwagi na fakt, że preparat ten jest zarejestrowany jako suplement, nie zostały wykonane dla niego żadne rygorystyczne testy i badania, oceniające jego skuteczność i bezpieczeństwo;
• suplementy diety nie są kontrolowane po wprowadzeniu na rynek, dlatego też nie ma informacji na temat jego długotrwałego stosowania przez pacjentów;
• NervoCalm występuje w opakowaniach, zawierających 20 tabletek – jedno opakowanie wystarcza na 20 dni stosowania;
• suplementu nie powinny stosować kobiety w ciąży i karmiące piersią;
• producent nie podaje informacji na temat bezpieczeństwa stosowania u dzieci;
• brak danych dotyczących wpływu na prowadzenie pojazdu i obsługę maszyn.

Tonaxinum Forte, tabletki powlekane, suplement diety

Skład

• w 1 tabletce Tonaxinum Forte znajduje się 125 mg opatentowanego ekstraktu z korzenia i liści Withania somnifera SENSORIL®, a także 3 mg kwasu pantotenowego i 100 µg witaminy B6.

Stosowanie

• Producent rekomenduje stosowanie maksymalnie 2 tabletek dziennie, może być jednorazowo, najlepiej rano.

Wskazania

• Suplement diety przeznaczony dla osób dorosłych, narażonych na stres.

O produkcie

• zawarta w preparacie ashwaganda (Withania somnifera) nie ma typowego działania uspokajającego. Jest określana mianem adaptogenu, który zwiększa odporność na stres. Z kolei witaminy z grupy B wpływają na funckjonowanie układu nerwowego, zmniejszając uczucie znużenia i zmęczenia;
•  1 opakowanie suplementu diety Tonaxinum Forte zawiera 30 tabletek, w związku z czym wystarcza na 15-30 dni stosowania;
• suplementy diety przed wprowadzeniem na rynek nie przechodzą przez szereg szczegółówych badań, jak jest w przypadku leków, w związku czym nie można dokładnie określić ich profilu bezpieczeństwa, składu oraz jakości;
• nie można stosować Tonaxinum Forte w trakcie karmienia piersią i w ciąży;
• producent nie podaje informacji na temat bezpieczeństwa stosowania u dzieci;
• nie ma również danych na temat wpływu na prowadzenie pojazdów i obsługę maszyn.

Destresan Max, kapsułki, suplement diety

Skład

• w 1 kapsułce znajduje się 300 mg ekstraktu z liścia melisy, 30 mg ekstraktu z korzenia różeńca górskiego, 56 mg magnezu (15% dziennego zapotrzebowania), 1,4 mg witaminy B6 (100% dziennego zapotrzebowania).

Stosowanie

• Zalecane spożycie to 1 kapsułka dziennie, co jest bardzo dużym ułatwieniem dla pacjentów.

Wskazania

• Produkt jest przeznaczony dla osób  mających trudności z pokonywaniem stresu, przepracowanym oraz odczuwających niepokój i napięcie nerwowe.

O produkcie

• Surowce roślinne mają potwierdzone działanie uspokajające i regulujące nastrój, z kolei magnez może niwelować odczuwanie zmęczenia i znużenia. Witamina B6 została prawdopodobnie dodana w celu ułatwienia wchłaniania magnezu;
•  1 opakowanie zawiera 30 kapsułek, w związku z czym wystarcza aż na miesiąc regularnego stosowania;
• łatwe dawkowanie;
• suplement nie posiada szczegółowych badań, dlatego też nie posiadamy dokładnych informacji na temat jego składu, profilu bezpieczeństwa i jakości;
• producent nie podaje informacji na temat bezpieczeństwa stosowania u dzieci, u kobiet ciężarnych i karmiących piersią;
• brak informacji dotyczącej wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów.

Novanoc, tabletki, suplement diety

Skład

• 1 tabletka suplementu Novanoc zawiera 500 mg wyciągu z passiflory, 1 mg melatoniny, 12 mg wyciągu pozłotki kalifornijskiej, 135 mg wyciągu z melisy, oraz 0,42 mg witaminy B6 (30% dziennego zapotrzebowania).

Stosowanie

• Należy stosować 1 tabletkę godzinę przed snem.

Wskazania

• Suplement stosuje się w celu poprawy jakości snu.

O produkcie

• proste dawkowanie;
• surowce roślinne o udowodnionym działaniu;
• Ze względu na swoją rejestrację jako suplement, produkt ten nie przeszedł rygorystycznych badań pzed wprowadzeniem na rynek. W związku z tym nie ma pewności co do jego składu, jakości oraz bezpieczeństwa stosowania;
• Passiflora i melisa mają udowodnione działanie uspokajające, jednak producent nie wspomniał o standaryzacji swoich wyciągów roślinnych;
• jedno opakowanie wystarcza na 16 dni stosowania;
• producent nie podaje informacji na temat bezpieczeństwa stosowania u dzieci, oraz u kobiet ciężarnych i karmiących piersią;
• brak również informacji dotyczącej prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn.

Olimp Forstres, tabletki, suplement diety

Skład

• 1 tabletce suplementu diety Forstres znajduje się 320 mg ekstraktu z melisy, 50 mg ekstraktu z ashwagandy, 75 mg magnezu (20% dziennego zapotrzebowania), oraz 2,8 mg witaminy B6 (200% dziennego zapotrzebowania).

Stosowanie

• należy stosować 1 tabletkę dziennie, najlepiej rano.

Wskazania

• Suplement wspomaga w stanach stresu, napięcia, zmęczenia.

O produkcie

• łatwe dawkowanie;
• 1 opakowanie suplementu zawiera 30 tabletek, w związku z czym wystarcza aż na miesiąc stosowania;
• liść melisy ma udowodnione działanie uspokajające;
• Fakt, iż jest to suplement diety, warunkuje brak wystarczających informacji na temat jego potwerdzonego składu, jakości i bezpieczeństwa stosowania;
• Ashwaganda występuje jednak w niewielkiej dawce;
• magnez może przyczynić się do zmniejszonego odczuwania zmęczenia i znużenia, ale 1 tabletka pokrywa zaledwie 20% jego dzienneg zapotrzebowani;
• suplement diety Olimp  Forstres nie powinien być stosowany przez kobiety ciężarne i karmiące piersią;
• producent ostrzega o możliwych trudnościach w prowedzeniu pojazdów po zastosowaniu tego suplementu.

Valused, kapsułki, lek

Skład

• 1 kapsułka leku Valused zawiera 60 mg wyciągu suchego z korzenia kozłka lekarskiego, 40 mg wyciągu suchego z szyszek chmielu, 40 mg wyciągu suchego z ziela męczennicy.

Stosowanie

• Zalecaną dawką są 2 kapsułki 3 razy na dobę.

Wskazania

• Lek stosowany jest tradycyjnie w okresowych stanach napięcia nerwowego, jako środek uspokajający oraz w trudnościach z zasypianiem na tle nerwowym.

O produkcie

• jego rejestracja jako lek stanowi gwarancję bezpieczeństwa stosowania oraz jakości. Co więcej, mamy pewność, że skład opisany w ulotce produktu został sprawdzony i potwierdzony;
• wszystkie składniki aktywne leku są pochodzenia naturalnego i mają udowodnione klinicznie działanie. Warto jednak mieć na uwadze, że skuteczność produktu oparta jest wyłącznie na długim okresie stosowania;
• nie zaleca się stosowania tego leku u kobiet ciężarnych i karmiących piersią;
• nie powinien on być stosowany przez dzieci poniżej 12. roku życia, ze względu na brak wystarczających danych o bezpieczeństwie;
• lek możne znacznie wpływać na sprawność psychomotoryczną, dlatego nie powinno się prowadzić auta i obsługiwać maszyn w trakcie jego stosowania.

Doppelherz Activ na uspokojenie, kapsułki, suplement diety

Skład

• 1 kapsułka suplementu diety Doppelherz Acttiv Na uspokojenie zawiera 300 mg wyciągu z liścia melisy, 100 mg wyciągu z szyszek chmielu, 100 mg wyciągu z korzenia różeńca górskiego, 0,7 mg witaminy B6 (50% dziennego zapotrzebowania) oraz 1,25 µg witaminy B12 (50% dziennego zapotrzebowania).

Stosowanie

• Zalecane dawkowanie to 1 kapsułka dziennie.

Wskazania

• Redukcja napięcia nerwowego i stresu.

O produkcie

• Liść melisy i szyszka chmielu mają udowodnione naukowo działanie uspokajające. Różeniec górski nie posiada komponetny sedatywnej, ale jest adaptogenem, który zwiększa odporność na stres. Z kolei witaminy z grupy B mogą wpłynąć na poprawę funkcjonowania układu nerwowego;
• proste dawkowanie;
• suplementy diety nie przechodzą szczegółowych badań i testów ptrzed wejściem na rynek, w związku z czym nie mamy potwierdzenia, czy informacja dotycząca składu suplementu jest rzetelna. Co więcej, nie istnieją wówczas żadne dane dotyczące bezpieczeństwa stosowania oraz jakości takiego produktu;
• produkt może być stosowany przez osoby chorę na cukrzycę oraz z nietolerancją laktozy;
• suplement ten nie zawiera glutenu;
• opakowanie suplementu (20 kapsułek) wystarcza tylko na 2o dni stosowania;
• producent nie podaje informacji na temat bezpieczeństwa stosowania suplementu u dzieci, oraz u kobiet ciężarnych i karmiących piersią;
• brak informacji dotyczącej prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn po zastosowaniu Doppelherz Activ na uspokojenie.

Jakie leki na uspokojenie można stosować w ciąży?

Ze względu na brak odpowiednich badań, nie zaleca się stosowania ziołowych leków uspokajających w ciąży. Nieliczne rośliny są odpowiednio przebadane i mogą być stosowane w ciąży. Niestety w preparatach znajdziemy mieszanki, wśród których są rośliny całkowicie przeciwwskazane. Przykładowo chmiel uważany za bardzo bezpieczną roślinę może wpływać na gospodarkę hormonalną, co wpływa bezpośrednio na rozwój płodu. W ciąży w przypadku stanów depresyjnych warto udać się do specjalistów, którzy ocenią bilans korzyści i zagrożeń i dobiorą odpowiednie leczenie [6]. 

Co się stanie, jak przedawkuje leki na uspokojenie?

W przypadku roślinnych preparatów uspokajających, przedawkowanie najczęściej skutkuje zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. Waleriana daje uczucie zmęczenia, skurcze w jamie brzusznej, drżenie rak i rozszerzenie źrenic. Warto pamiętać o tym, że leki uspokajające mogą powodować obniżenie ciśnienia krwi, co może prowadzić do zbyt dużego spadku. Taki spadek wiąże się z zawrotami głowy, osłabieniem, a w najgorszym przypadku może doprowadzić do omdlenia. Zwykle po 24 godzinach może po przedawkowaniu ziołowych środków uspokajających objawy samoistnie znikają [7].