Ból migrenowy często jest na tyle silny, że praktycznie uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Może trwać nawet do 72 h, co przy dzisiejszym trybie życia, jest bardzo uciążliwe. W aptece można dostać leki na migrenę dostępne bez recepty takie jak Cefalgin, Excedrin czy Migea. Które z nich są skuteczne i warte polecenia?

Czym jest migrena?

Migrena jest pierwotnym bólem głowy, nie jest wynikiem innych towarzyszących chorób. Objawia się napadowymi bólami głowy, często z dodatkowymi objawami neurologicznymi. Najczęściej obejmuje jedną stronę głowy i nasila się nawet przy niewielkiej aktywności fizycznej. Zdarza się,  że  bólowi głowy towarzyszą nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło,  zapachy czy dźwięki. W Polsce ok 8% ludzi cierpi na migreny, z czego ¾ to kobiety. Najczęściej migreny leczy się doraźnie, stosując leki przeciwbólowe. W cięższych przebiegach stosowane są dostępne na receptę tryptany [1].

Czym jest migrena bez aury?

Międzynarodowa Klasyfikacja Bólów Głowy (ang. ICHD-3 beta, International Classification of Headache Disorders) określa migrenę bez aury jako ból pojawiający się przez minimum 15 dni w ciągu miesiąca, z których przez przynajmniej 8 dni występują uciążliwe dolegliwości. U ok. 50% osób migrenę poprzedzają tzw. objawy zwiastunowe, które obejmują: zmianę samopoczucia (niepokój, drażliwość, senność), nasilenie pragnienia, częstsze niż zwykle oddawanie moczu, a także światłowstręt oraz nadwrażliwość na dźwięk.

Atak migrenowy trwa zwykle od 4 do 72 godzin i zwykle ustępuje po zastosowaniu odpowiednich dawek paracetamolu, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, alkaloidów sporyszu lub tryptanów. Ból opisywany jest jako jednostronny (najczęściej), pulsujący, nasilający się podczas wykonywania codziennych czynności. Wymienionym objawom towarzyszą niekiedy nudności i/lub wymioty. Po ustąpieniu ataku ma miejsce tzw. stan ponapadowy odznaczający się bólami mięśniowymi oraz ogólnym zmęczeniem [2,3].

Czym jest migrena z aurą?

Niekiedy migrena charakteryzuje się występowaniem tzw. aury, którą mogą (ale nie muszą) poprzedzać wspomniane wcześniej objawy zwiastunowe. Aura trwa zwykle od kilku do kilkudziesięciu minut – w tym czasie dochodzi m.in. do zaburzeń widzenia, a nawet omamów. Ból pojawia się równocześnie lub po upływie ok. godziny [2,3].

Z migreną znacznie częściej zmagają się kobiety niż mężczyźni. Ataki mogą pojawiać się regularnie i być uzależnione od cyklu miesięcznego. Najczęściej zdarza się, że występują jedynie w czasie menstruacji, a zanikają podczas ciąży i w okresie pokwitania (co nie jest regułą). Zważając na ten fakt, przeprowadzono eksperyment, podczas którego przebadano wpływ hormonów płciowych na osłabienie lub nasilenie ataków. Okazało się, że kluczową rolę odgrywa estrogen, który bezpośrednio oddziałuje na układ trójdzielno-naczyniowy [4].

Jakie czynniki wyzwalają atak migreny?

Istnieje wiele czynników, które mogą wywoływać migrenę. Do najczęstszych czynników wywołujących migrenę należą:

1. Stres: Silny stres emocjonalny może wywołać ból migrenowy u niektórych osób.
2. Zmiany hormonalne: Hormonalne zmiany występujące w okresie menstruacyjnym, ciąży lub podczas hormonalnej terapii zastępczej mogą prowokować migrenę.
3. Zmiany pogodowe: Nagłe zmiany pogodowe, takie jak spadek temperatury, zmiany ciśnienia atmosferycznego czy zmiany wilgotności powietrza, mogą mieć wpływ na wystąpienie migreny.
4. Jasne światło: Silne lub pulsujące światło, zwłaszcza światło migające, może wywołać migrenę u niektórych osób.
5. Hałas: Intensywne dźwięki lub głośna muzyka mogą być czynnikiem wywołującym migrenę.
6. Ostry zapach: Niektóre intensywne zapachy, takie jak perfumy, farby lub dym papierosowy, mogą prowokować migrenę.
7. Czynniki pokarmowe: Niekiedy niektóre pokarmy, takie jak sery, czekolada, czerwone wino, kawa, orzechy, cytrusy i sztuczne słodziki, są uważane za potencjalne czynniki wywołujące migrenę.

Silny lek na migrene bez recepty – czy to wystarczy?

Przede wszystkim należy unikać sytuacji mogących sprowokować wystąpienie bólu migrenowego. Stres, nadmierny hałas, silne zapachy, spożywanie alkoholu, palenie tytoniu – to tylko niektóre z czynników, które mogą wywołać atak. Warto również zwrócić uwagę na dietę: starajmy się ograniczyć spożywanie pokarmów bogatych w azotany (V) oraz serotoninę. Wśród nich można wymienić nasiona strączkowe i żywność przetworzoną [5].

Skuteczny lek na migrene – jakie substancje czynne zawiera?

Paracetamol

Jest to powszechnie znana i stosowana substancja przeciwbólowa i przeciwgorączkowa. Ponieważ nie jest niesteroidowym lekiem przeciwzapalnymi, może być stosowany u pacjentów cierpiących na wrzody żołądka, astmę aspirynową oraz nadciśnienie tętnicze. Jest on dosyć skuteczny w leczeniu bólu o łagodnym i umiarkowanym przebiegu, ale może być nieskuteczny w przypadku bóli migrenowych [9].

Kwas acetylosalicylowy

Jest to niesteroidowy lek przeciwzapalny, który ma działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Podobnie jak paracetamol może okazać się nieskuteczny w przypadku migreny czy bólów o znacznym nasileniu. Należy pamiętać, że podobnie jak inne NLPZ-y nie jest wskazany w przypadku pacjentów z wrzodami żołądka i dwunastnicy, astmą oskrzelową, nadciśnieniem tętniczym oraz uszkodzeniem nerek lub słuchu [9].

Propyfenazon

Podobnie jak kwas acetylosalicylowy wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne (jest NLPZ). Jest skuteczny przede wszystkim w bólach wywołanych skurczami mięśni gładkich [9].

Kofeina

W tych preparatach znalazła się dzięki swojej właściwości nasilania przeciwbólowego działania paracetamolu, propyfenazonu i kwasu acetylosalicylowego. Oprócz tego wykazuje wiele innych działań, w szczególności znany jest jej wpływ pobudzający na ośrodkowy układ nerwowy [9].

Kwas tolfenamowy

Podobnie jak kwas acetylosalicylowy i propyfenazon, kwas tolfenamowy jest NLPZ-em. Znajduje przede wszystkim zastosowanie w leczeniu napadów migreny. Ma on takie same przeciwwskazania jak pozostałe niesteroidowe leki przeciwzapalne [9].

Klasyczne tabletki na migrene bez recepty

Jeśli ból nie daje za wygraną, w pierwszej kolejności powinniśmy sięgnąć po środki dostępne bez recepty (OTC). Aby leki zadziałały, należy przyjąć odpowiednią jednorazową dawkę doustną. Wśród najczęściej stosowanych preparatów wymienia się nieopioidowe leki przeciwbólowe w dawce jednorazowej wynoszącej 500-1000 mg (paracetamol, np. Apap, Paracetamol Aurovitas lub metamizol sodowy, np. Pyralgina, Gardan), a także niesteroidowe leki przeciwzapalne:

• kwas acetylosalicylowy (1000 mg), np. Aspirin;
• ibuprofen (200-800 mg), np. Ibuprom;
• diklofenak potasowy (25-50 mg), np. Voltaren Acti Forte;
• naproksen sodowy (500-1000 mg), np. Aleve;
• ketoprofen (100-200 mg), np. Ketonal Acitve;
• kwas tolfenamowy (200-400 mg), np. Migea.

Nie zapominajmy jednak, że leki przeciwbólowe charakteryzuje tzw. efekt pułapowy. Oznacza to, że nie są one skuteczne po przekroczeniu dawki maksymalnej, powyżej której zwiększa się ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych. Co więcej, tzw. niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) powinny unikać osoby borykające się z nadciśnieniem tętniczym, ponieważ mogą powodować jego wzrost.

Środki lecznicze dostępne bez recepty są przeznaczone do leczenia doraźnego, ukierunkowanego na zwalczanie ataku migrenowego. Maksymalny czas kuracji nie powinien przekroczyć 14 dni w miesiącu. W przypadku nadużywania leków mogą bowiem rozwinąć się tzw. polekowe bóle głowy [5,6].

Excedrin MigraStop tabletki powlekane, lek dostępny bez recepty

O produkcie

• nie należy stosować leku jeśli pacjent jest uczulony na kwas acetylosalicylowy, paracetamol, kofeinę lub którykolwiek ze składników leku lub gdy kiedykolwiek  stwierdzono u niego reakcje alergiczne na inne leki przeciwbólowe, przeciwzapalne lub przeciwgorączkowe, takie jak np. diklofenak czy ibuprofen;
• nie powinien być również stosowany przez pacjentów z owrzodzeniem żołądka, jelit lub u których występuje krew w stolcu lub czarne stolce, cierpiących na hemofilię lub inne choróby krwi;
• dodatkowo lek nie jest wskazany dla pacjentów w ciężkich schorzeniach serca, wątroby lub nerek oraz w trzecim trymestrze ciąży;
• zawartość kofeiny w zalecanej dawce leku równa się zawartości około jednej standardowej filiżanki kawy;
• nie powinno łączyć się tego preparatu z innymi lekami zawierającymi paracetamol, kwas acetylosalicylowy lub jakiekolwiek inne leki przeciwbólowe/przeciwgorączkowe, leki przeciwzakrzepowe, kortykosteroidy czy niektóre leki przeciwdepresyjne;
• nie stosować u osób poniżej 18 roku życia, karmiących piersią lub będących w ciąży.

Migea 200 mg tabletki, lek dostępny bez recepty

O produkcie

• nie powinno przyjmować się leku jeśli pacjent jest uczulony na kwas acetylosalicylowy, paracetamol, kofeinę lub którykolwiek ze składników leku lub gdy kiedykolwiek stwierdzono u niego reakcje alergiczne na inne leki przeciwbólowe, przeciwzapalne lub przeciwgorączkowe, takie jak np. diklofenak czy ibuprofen;
• nie należy również stosować tego leki w przypadku występowania owrzodzeń żołądka, jelit lub gdy występuje krew w stolcu lub czarne stolce albo pacjent cierpi na hemofilię lub inne chorób krwi;
• podczas stosowania leku, skóra może być bardziej wrażliwa na działanie promieni słonecznych;
• nie wolno łączyć leku z alkoholem;
• preparat może utrudniać zajście w ciążę;
• może być stosowany tylko przez osoby dorosłe;
• kobiety karmiące piersią lub będące w ciąży muszę skonsultować się z lekarzem przed zażyciem preparatu.

Cefalgin 250 mg+150 mg+50 mg tabletki, lek dostępny bez recepty

O produkcie

• nie stosować leku w przypadku nadwrażliwości na paracetamol, kofeinę, kwas acetylosalicylowy (i ich pochodne) lub którąkolwiek z substancji obecnych w preparacie;
• przeciwwskazaniem są również choroby wątroby i/lub nerek, nadciśnienie, choroba wrzodowa żołądka i/lub dwunastnicy, choroba alkoholowa, wrodzony niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, zmiany w obrazie krwi obwodowej (niedokrwistość, agranulocytoza, leukopenia);
• podczas terapii nie wolno pić alkoholu;
• nie należy stosować u dzieci oraz przez kobiety karmiące lub w ciąży

Ibum Express Forte 400 mg kapsułki miękkie, lek dostępny bez recepty

O produkcie

• nie można stosować preparatu u pacjentów uczulonych na ibuprofen, inne niesteroidowe leki przeciwzapalne lub którykolwiek z pozostałych składników leku;
• dodatkowo nie powinno się tego leku stosować u pacjentów z czynną lub nawracającą chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy, perforacją lub krwawieniem, ciężką niewydolnością wątroby, nerek lub serca,
• preparat może powodować bardzo dużo interakcji lekowych,  w tym z innymi niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, kortykosteroidami czy lekami obniżającymi ciśnienie krwi;
• przed zastosowaniem preparatu w ciąży należy skonsultować się z lekarzem.

Efferalgan Forte 1 g tabletki musujące, lek dostępny bez recepty

O produkcie

• nie należy stosować leku u pacjentów uczulonych na paracetamol lub którykolwiek z pozostałych składników leku, z ciężką niewydolnością wątroby, ciężką niewydolnością nerek, chorobą alkoholową, z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej;
• zawiera sorbitol, więc osoby z nietolerancją cukrów powinny poradzić się lekarza przed jego użyciem;
• może wchodzić w interakcje z licznymi lekami m.in. inhibitorami MAO, lekami przeciwpadaczkowymi,  niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi czy doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi;
• nie wolno spożywać alkoholu podczas stosowania leku;
• pacjentki będące w ciąży lub karmiące piersią powinny poradzić się lekarza przed rozpoczęciem stosowania leku.

Etopiryna tabletki, lek dostępny bez recepty

O produkcie

• nie należy stosować tabletek w przypadku uczulenia na kwas acetylosalicylowy (oraz inne niesteroidowe leki przeciwzapalne) lub którykolwiek ze składników leku,
• przeciwwskazaniem są również astma oskrzelowa, przewlekłe schorzenia układu oddechowego, gorączka sienna, czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, czynna niewydolność nerek, wątroby lub serca oraz zaburzenia krzepliwości krwi;
• nie powinno się łączyć leku m.in. z lekami przeciwzakrzepowymi,    metotreksatem, inhibitorami konwertazy angiotensyny, niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, glikokortykosteroidami czy doustnymi środkami antykoncepcyjnymi;
• preparat może być stosowany w pierwszym i drugim trymestrze ciąży tylko wtedy, gdy zdaniem lekarza jest to bezwzględnie konieczne;
• jest on jednak przeciwwskazany w ostatnim trymestrze ciąży oraz w przypadku karmienia piersią.

Saridon 250 mg+150 mg+50 mg tabletki, lek dostępny bez recepty

O produkcie

• nie należy stosować leku w przypadku uczulenia propyfenazon, paracetamol, kofeinę, inne niesteroidowe leki przeciwzapalne lub którykolwiek z pozostałych składników tego leku;
• dodatkowymi przeciwwskazaniami są wrodzony niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, choroba alkoholowa, ciężka niewydolność wątroby lub nerek oraz ostra porfiria wątrobowa;
• nie wolno spożywać alkoholu podczas stosowania produktu;
• kobiety karmiące lub będące w ciąży powinny skonsultować się z lekarzem przed zastosowaniem leku.

Ketonal Active kapsułki twarde, lek dostępny bez recepty

O produkcie

•  nie powinno przyjmować się preparatu jeśli pacjent ma uczulenie na ketoprofen lub którykolwiek z pozostałych składników tego leku lub gdy u pacjentów występuje ciężka niewydolność serca, nerek, wątroby lub skłonność do krwawień, czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy;
• preparat można stosować w I i II trymestrze ciąży jedynie wtedy, gdy lekarz uzna to za bezwzględnie konieczne, a jego stosowanie w III trymestrze ciąży lub przez kobiety karmiące jest przeciwwskazane;
• może utrudniać zajście w ciążę.

Aspirin 500 mg tabletki, lek dostępny bez recepty

O produkcie

• nie wolno stosować tabletek jeżeli pacjent jest uczulony na substancję czynną, inne salicylany lub którykolwiek z pozostałych składników tego leku;
• dodatkowym przeciwwskazaniami są skaza krwotoczna, ostra choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, ciężka niewydolność serca, wątroby lub nerek;
• tabletki są przeciwwskazane w ostatnim trymestrze ciąży, a w pierwszym i drugim trymestrze ciąży oraz w przypadku karmienia piersią należy skonsultować to z lekarzem;
• lek może niekorzystnie wpływać na płodność.

Polopiryna Max 500 mg tabletki dojelitowe, lek dostępny bez recepty

O produkcie

• nie należy stosować leku jeśli pacjent jest uczulony na substancję czynną, inne salicylany lub którykolwiek z pozostałych składników tego preparatu;
• innymi przeciwwskazaniami do stosowania leku są m.in skaza krwotoczna, ostra choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, ciężka niewydolność serca, wątroby lub nerek;
• nie wolno spożywać alkoholu podczas przyjmowania preparatu;
• preparat jest przeciwwskazany w ostatnim trymestrze ciąży, a w pierwszym i drugim trymestrze ciąży i w przypadku karmienia piersią należy skonsultować jego stosowanie z lekarzem;
• preparat może niekorzystnie wpływać na płodność.

Na pierwszy rzut oka widać, że wszystkie preparaty mają inny skład. Excedrin i Cefalgin mają w swoim składzie kofeinę oraz paracetamol. Za co odpowiadają substancje czynne dostępne w tych preparatach?

Jakie są leki na migrene bez recepty do przerwania ataku?

Wszystkie trzy preparaty zawierają w swoim składzie niesteroidowe leki przeciwzapalne. Kwas tolfenamowy obecny w Migea jest w szczególności nakierowany na bóle migrenowe. W wielu przypadkach jest skuteczny, jeżeli zostanie wzięty w odpowiednim momencie. Z kolei Cefalgin i Excedrin zawierają różne NLPZ-y z dodatkiem paracetamolu i kofeiny. Sam paracetamol nie jest z reguły zbyt skuteczny w przypadku leczenia bólów migrenowych. Jednakże, dzięki dodatkowi kofeiny, która nasila działanie paracetamolu, kwasu acetylosalicylowego i propyfenazonu, działanie przeciwbólowe jest wzmocnione. Obydwa preparaty mogą być z powodzeniem stosowane w leczeniu migreny. Niestety, migrena jest problemem na tyle złożonym, że każdy powinien indywidualnie przetestować, który preparat okaże się dla niego skuteczny. Jeżeli dostępne bez recepty preparaty są jednak za słabe, należy udać się do lekarza. Może on wypisać mocniejsze leki, np. z grupy tryptanów.

Jakie są leki na migrene na receptę?

Bywa, że środki przeciwbólowe bez recepty nie są w stanie przerwać ostrego ataku migreny. W takim przypadku stosuje się tzw. tryptany (agonistów receptorów serotoninowych), które są skuteczne u ok. 70% chorych. Leki takie jak: sumatryptan (np. Cinie 50, Cinie 100), eletryptan (np. Relpax), zolmitryptan (np. Zolmiles) czy ryzatryptan  (np. Maxalt RPD) nie tylko przerywają ból, ale również redukują objawy, które mu towarzyszą.

Optymalne działanie tryptanów występuje wtedy, gdy zażyje się je w początkowej fazie trwania bólu (nigdy podczas aury!). Poszczególne preparaty są dostępne w postaci tabletek, aerozolów do nosa, roztworów do wstrzykiwań oraz liofilizatów doustnych.

Nie można jednak tryptanów jako „cudownych” środków zwalczających silny ból migrenowy, ponieważ ich stosowanie może pociągać za sobą pewne konsekwencje. Wśród najbardziej typowych działań niepożądanych wymienia się: uczucie zimna lub gorąca, zaczerwienie skóry, ucisk w klatce piersiowej, skoki ciśnienia tętniczego, a także sztywność karku [10,11].

Choć tryptany są stosowane jako tzw. leki I rzutu w leczeniu średnio ciężkich i ciężkich napadów migreny, niekiedy okazują się nieskuteczne. W takiej sytuacji zaleca się zażywanie alkaloidów sporyszu: winianu ergotaminy (np. Ergotaminum Filofarm) oraz dihydroergotaminy (np. Dihydroergotaminum Filofarm). Przyjmowanie tych leków wiąże się jednak z uciążliwymi skutkami ubocznymi, które wynikają z ich niskiej selektywności. Mogą się pojawić nudności, wymioty, zaburzenia rytmu serca, a nawet stany splątania i dezorientacji [12,13].

Jakie są niefarmakologiczne metody leczenia migreny?

Oprócz leków, istnieją również niefarmakologiczne metody leczenia migreny, które mogą pomóc w zapobieganiu i łagodzeniu objawów. Należą do nich m.in.:

1. Akupunktura – badania wskazują, że akupunktura może pomóc w łagodzeniu bólu migrenowego.
2. Biofeedback – metoda, która uczy jak kontrolować reakcje fizjologicznie na stres, np. spięcie mięśniowe, co może przyczynić się do zmniejszenia częstotliwości i nasilenia bólów migrenowych.
3. Zmiana stylu życia – zmniejszenie stresu, regularna aktywność fizyczna, dbanie o dobry sen i zdrową dietę mogą pomóc w łagodzeniu objawów migreny.
4. Terapia behawioralna – nauka radzenia sobie emocjonalnie z bólem, kontrolowanie swoich myśli i odczuć, a także relaksacja mięśniowa.
5. Masaż – może pomóc w zmniejszeniu bólu i napięcia mięśniowego, co jest jednym z czynników wywołujących migrenę [14-17].

Jak zapobiegać kolejnym atakom migreny?

Migrena jest chorobą przewlekłą, ale istnieje kilka sposobów, które mogą pomóc w zapobieganiu napadom migreny. Oto kilka zaleceń:

1. Unikanie czynników wyzwalających: Wiele osób z migreną zauważa, że pewne czynniki mogą prowokować napady. Mogą to być np. stres, zmiany hormonów, zmiany środowiskowe, niektóre pokarmy czy zmiany w rytmie snu. Warto monitorować i unikać tych czynników, które wywołują migrenę w indywidualnym przypadku.
2. Regularny sen: Wystarczający i regularny sen jest ważny dla zdrowia ogólnego i może pomóc w zapobieganiu migrenie.
3. Regularne posiłki: Regularne i zdrowe posiłki mogą wpływać na regulację poziomu cukru we krwi i utrzymanie równowagi energetycznej organizmu. Unikanie długich okresów głodu i regularne spożywanie posiłków o stałych porach może pomóc w zapobieganiu napadom migreny.
4. Zarządzanie stresem: Stres jest często uznawany za jeden z głównych czynników wywołujących migrenę. Warto stosować różne techniki zarządzania stresem, takie jak relaksacja, medytacja, regularna aktywność fizyczna czy terapia poznawczo-behawioralna, aby zmniejszyć częstość i nasilenie napadów migreny.
5. Profilaktyczne leczenie farmakologiczne: Jeśli migrena występuje często i powoduje znaczną niesprawność, lekarz może zalecić stosowanie leków profilaktycznych. Są to leki, które pomagają zmniejszyć częstotliwość i nasilenie migreny, ale wymagają regularnego stosowania pod nadzorem lekarza.