Co to są żylaki?

Żylaki to wydłużone, powykręcane i poszerzone żyły posiadające średnicę ≥ 3 mm, mierzoną u pacjenta w pozycji stojącej. Tendencję do ich tworzenia mają głównie żyły na nogach. Rozróżnia się następujące typy żylaków:

• teleangiektazje,
• żylaki siatkowate,
• żylaki głównych pni żylnych.

Teleangiektazje, zwane także „pajączkami” naczyniowymi są poszerzonymi żyłkami o średnicy <1 mm, położonymi płytko w skórze. Najczęściej mają znaczenie jedynie kosmetyczne i rzadko wywołują dolegliwości bólowe.

Żylaki siatkowate to siatka krętych żyłek o średnicy 1–3 mm, znajdujących się najczęściej w dole podkolanowym lub na bocznej powierzchni łydki, lub uda. Przeważnie nie są bolesne i rzadko powodują obrzęk.

Żylaki głównych pni żylnych to postać żylaków, która najczęściej powoduje dolegliwości w postaci objawów tzw. przewlekłej niewydolności żylnej. Są najczęściej widoczne na przyśrodkowej powierzchni kończyny (tzw. żylaki żyły odpiszczelowej), lub na tylnej powierzchni łydki (tzw. żylaki żyły odstrzałkowej).

Patofizjologia powstawania żylaków jest złożona, obejmuje m.in. niewydolność zastawek żylnych, osłabienie ścian naczyń krwionośnych oraz wzrost ciśnienia żylnego. Dane dotyczące chorobowości są bardzo zmienne. Jednak szacuje się, że teleangiektazje mogą występować u 55% kobiet i 43% mężczyzn, żylaki natomiast u 29% kobiet i 16% mężczyzn [1,2,3].

Jakie są czynnika ryzyka żylaków?

Do czynników mogących zwiększać ryzyko wystąpienia żylaków należą m.in.:

• dodatni wywiad rodzinny w kierunku niewydolności żylnej,
• płeć żeńska,
• ciąża,
• długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej,
• otyłość,
• wiek (częstość występowania rośnie wraz z wiekiem),
• chronicznie podwyższone ciśnienie w jamie brzusznej (może być ono spowodowane przewlekłymi zaparciami lub obecnością guza),
• zakrzepica żył głębokich powodująca uszkodzenie zastawek,
• wtórna rewaskularyzacja,
• przecieki tętniczo-żylne krwi [3].

Jak wyglądają początki żylaków?

Pierwsze objawy, jakie możemy zauważyć, obejmują przede wszystkim uczucie dyskomfortu w nogach. Często odczuwamy to jako uczucie mrowienia, zmęczenia. Niektóre osoby określają objawy jako ciągnięcie, czy uczucie ciężkości nóg. Żadne z tych objawów nie powinny być ignorowane. Zawsze warto udać się do lekarza specjalisty, ponieważ im wcześniejsza diagnoza i wdrożenie odpowiednich środków tym większe szanse na eliminację problemu [2,3,4].

Jakie objawy mogą występować?

 Objawy kliniczne różnią się w zależności od stopnia zaawansowania choroby i mogą obejmować:

• żyły w kolorze ciemnofioletowym lub niebieskim,
• żyły, które wydają się skręcone i wybrzuszone — często są jak „sznury na nogach”,
• uczucie ciężkości nóg,
• obolałe nogi,
• uczucie swędzenia lub pieczenia skóry,
• silne kurcze mięśniowe pojawiające się głównie w nocy,
• uczucie pulsowania kończyn dolnych,
• parestezje (mrowienie),
• drętwienie nóg,
• przebarwienia skóry wokół żylaków,
• obrzęk [2,3,4].

Czy żylaki mogą wystąpić w młodym wieku?

Pomimo że żylaki dotyczą głównie osób w średnim i podeszłym wieku, wcale nie oznacza, że nie pojawią się wcześniej. Osoby, które posiadają predyspozycje genetyczne oraz ich tryb życia przyczynia się do ryzyka powstania żylaków, mogą spodziewać się pojawienia się pierwszych objawów już po 25-30 roku życia. Warto już w młodym wieku mieć świadomość czynników ryzyka i modyfikować styl życia, aby zapobiec rozwojowi żylaków. Pracy stojącej często nie da się zmienić, jednak można zastanowić się nad zakupem pończoch uciskowych, lub rozpoczęciem zażywania środków uszczelniających naczynia krwionośne [2].

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Drobne żylaki stanowią jedynie problem kosmetyczny. Jeśli nie powodują one dolegliwości, postępowanie polega głównie na profilaktyce zapobiegającej ich dalszemu rozwojowi.

Sytuacje wymagające pomocy lekarskiej:

• duże obrzęki oraz ból kończyn dolnych utrudniający codzienne funkcjonowanie,
• wystąpienie zmian zapalnych oraz przebarwień skóry na łydce i w okolicy kostki,
• zaobserwowanie objawów wskazujących na zapalenie żyły (intensywny ból, zaczerwienienie, bolesne i napięte stwardnienie na przebiegu żylaka przypominające napięty „sznur”),
• krwawienie z żylaka, które może być trudne do opanowania i wymagać pilnej interwencji (w przypadku wystąpienia krwawienia najlepiej położyć się i unieść nogę wysoko, co w ciągu kilku minut powinno zmniejszyć krwawienie).

Pilnej konsultacji z lekarzem wymagającej niezwłocznego udania się do oddziału ratunkowego są objawy sugerujące zapalenie żył głębokich lub zatorowość płucną:

• nagły i bolesny obrzęk łydki lub całej nogi często z jej różowosinym zabarwieniem, który nie ustępuje po wypoczynku (obrzęk zwykle dotyczy jednej kończyny),
• nagła duszność,
• ból w klatce piersiowej,
• krwioplucie [2].

Jak wygląda leczenie żylaków?

Metody farmakologiczne

W łagodnej i średniozaawansowanej postaci żylaków pomocne mogą okazać się leki flebotropowe, występujące w postaci doustnej oraz do stosowania miejscowego. Metody farmakologiczne są leczeniem objawowym — niestety nie powodują zniknięcia powstałych już żylaków. Jednak ich stosowanie powinno przynieść ulgę w przypadku występujących dolegliwości. Działanie polega m.in. na zwiększaniu napięcia żylnego, zmniejszaniu nadmiernej przepuszczalności naczyń krwionośnych oraz zmniejszaniu lepkości krwi. W Polsce leki flebotropowe dostępne bez recepty to m.in.:

• diosmina zmikronizowana (DIH, Diohespan max, Diosminex, Aflavic, Diosmina Colfarm Max),
• diosmina (Phlebodia, Otrex),
• wyciąg z kłącza ruszczyka (Cyclo 3 Fort),
• dobesylan wapnia (Galvenox Veno, Dobenox, Rostil),
• wyciąg z nasion kasztanowca (Esceven),
• escyna (Aescin, Reparil),
• trokserutyna (Venotrex, Venolan, Troxerutin, Troxerutin Synteza, Rutoven, Troxescorbin),
• okserutyna (Venoruton forte).

Substancje te dostępne są również w postaci suplementów diety i wyrobów medycznych zawierających poszczególne składniki osobno lub w skojarzeniu (DIH Cyclo, Cyclo Max, Venoczar, Ruscoven). Pomocne w złagodzeniu dolegliwości mogą okazać się także leki z heparyną, dostępne w postaci żeli do stosowania miejscowego (Lioton 1000, Fortiven Gel, Fortiven Activ Gel, Heparin-Hasco Forte) [6,7].

Kompresjoterapia

Terapia kompresyjna to postępowanie zachowawcze, polegające na noszeniu podkolanówek, pończoch lub rajstop uciskowych o odpowiednio dobranym przez lekarza stopniu ucisku, w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Kompresjoterapię stosuje się jako metodę pierwszego rzutu u kobiet w ciąży [3].

Leczenie zabiegowe i operacyjne

Do zabiegowych metod leczenia należą m.in.:

• termoablacja laserowa bez przerwania ciągłości skóry,
• wewnątrznaczyniowa termoablacja (z użyciem lasera lub fal radiowych),
• skleroterapia (obliteracja) piankowa,
• leczenie operacyjne [3].

Jak uniknąć żylaków?

Profilaktyka żylaków jest niezwykle ważna i powinna być stosowana przez osoby obciążone czynnikami ryzyka, najlepiej jeszcze zanim pojawią się pierwsze objawy. Zaleca się:

• częsty odpoczynek z uniesionymi nogami,
• noszenie profilaktycznych podkolanówek uciskowych (szczególnie dla osób posiadających stojącą pracę),
• rezygnację ze zwykłych podkolanówek z silnym ściągaczem,
• unikania noszenia obcisłych ubrań oraz długotrwałego noszenia obuwia na wysokich obcasach,
• unikania długotrwałego przebywania w pozycji stojącej oraz przeciążeń,
• redukcję masy ciała w przypadku osób z nadwagą lub otyłością oraz stosowanie diety niesprzyjającej powstawaniu zaparć,
• unikanie alkoholu,
• modyfikację czynników ryzyka sercowo-naczyniowego,
• niezakładanie nogi na nogę podczas siedzenia,
• regularne uprawianie sportu,
• rezygnowanie z długich gorących kąpieli oraz intensywnego opalania (żyły pod wpływem ciepła ulegają rozszerzeniu) [5].