Jak działa mupirocyna?

Mupirocyna to dosyć unikatowy antybiotyk — zarówno pod względem budowy chemicznej, jak i mechanizmu działania. Stanowi mieszaninę kwasów pseudomonowych, a jej działanie przeciwdrobnoustrojowe manifestuje się poprzez wiązanie z enzymem (syntetazą izoleucylo-tRNA) biorącym udział w procesie powstawania białek bakteryjnych. Dzięki temu zahamowaniu ulega dalsze namnażanie drobnoustrojów [1].

Mupirocyna na skórę

Antybiotyk wykorzystuje się w leczeniu infekcji skóry i tkanek miękkich wywoływanych przez gronkowce, paciorkowce oraz inne szczepy metycylinooporne (Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes). Mupirocyna jest skuteczna w przypadku zakażeń bakteryjnych rozwijających się w wyniku otarcia naskórka, a także ran szytych lub szarpanych. W takich przypadkach stosuje się ją najczęściej w postaci kremu na skórę (Bactroban), w której występuje w postaci soli wapniowej (mikronizowanej). Dzięki rozdrobieniu cząsteczki lek łatwiej przenika przez skórę.

Antybiotyk obecny jest również w maściach (Bactroban, Mupirox, Soltopin, Taconal), które wykorzystuje się w leczeniu czyraków, liszajca, zakażenia mieszków włosowych, a także różnego rodzaju infekcji skórnych będących następstwem urazów, ran oraz otarć naskórka [1, 2].

Mupirocyna może być stosowana na skórę już od 1. roku życia. Dawkuje się ją najczęściej 2-3 razy dziennie przez maksymalnie 5-10 dni (w zależności od zaleceń lekarza). Jeśli jest taka potrzeba, miejsce zmienione chorobowo można po aplikacji preparatu przykryć jałowym opatrunkiem. Jeśli stosujemy również inne preparaty dermatologiczne, należy zachować odstęp czasowy pomiędzy ich aplikowaniem na skórę, ponieważ mogą one wzajemnie znosić swoją aktywność [3, 4].

Mupirocyna do nosa

Jak wspomniałam wcześniej, mupirocyna jest stosowana nie tylko na skórę, ale również na błonę śluzową nosa (w przypadku zakażenia gronkowcem).  W maściach do nosa (Bactroban poj. 3 g, Mupina poj. 5 g) występuje w postaci soli wapniowej poddanej rozdrobieniu (mikronizacji). Dzięki mikronizacji, cząsteczki mupirocyny są mniejsze niż standardowo, a to ułatwia przenikanie substancji czynnej przez śluzówkę nosa. Z tego powodu maści na skórę nie stanowią odpowiedników maści do nosa, pomimo tego, że stężenie substancji czynnej jest jednakowe i wynosi 20 mg/g.

Mupirocyna wapniowa występująca w postaci maści na błonę śluzową nosa może być stosowana u dzieci od 1. roku życia. Lek dawkuje się najczęściej 2-3 razy dziennie w ciągu doby. Aby poprawnie zaaplikować preparat, należy wycisnąć niewielką ilość maści na mały palec lub patyczek kosmetyczny i ostrożnie umieścić lek na błonie śluzowej nozdrzy. W celu równomiernego rozprowadzenia antybiotyku można zacisnąć kilkakrotnie skrzydełka nosa. Okres standardowej kuracji nie powinien przekroczyć 3-5 dni [5, 6].

Mupirocyna na skórę kontra mupirocyna do nosa

Mikronizowana mupirocyna wapniowa występuje nie tylko w maściach do nosa, ale również w postaci kremu (Bactroban). Jednak co ciekawe, ten ostatni nie jest przeznaczony do stosowania donosowego (i okulistycznego), o czym możemy się przekonać, czytając ulotkę leku. Jest to związane z różnicami w kompozycji podłoży. Na przykład, Bactroban do nosa zawiera (oprócz substancji czynnej) wazelinę białą i softisan 649 (zamiennik lanoliny), podczas gdy Bactroban krem składa się ze znacznie dłuższej listy substancji pomocniczych, m.in. gumy ksantanowej, parafiny ciekłej czy alkoholu benzylowego. Podłoże dla maści stanowią zaś glikole polietylenowe [2, 3, 5].

Wymienione wyżej różnice wynikają z tego, że śluzówka nosa jest z założenia bardziej wrażliwa niż skóra. Nieodpowiedni skład preparatu mógłby nie tylko podrażnić jej powierzchnię, ale również zaburzyć procesy oczyszczania nosa, który jest możliwy dzięki transportowi śluzowo-rzęskowemu. Zaznaczmy, że błona śluzowa nosa jest dosyć dobrze ukrwiona, a to umożliwia przenikanie wielu substancji do krwi (co w wielu przypadkach jest zjawiskiem niekorzystnym).

Podsumowując, wszystkie dostępne w Polsce preparaty z mupirocyną występują w jednakowym stężeniu (20 mg/g) i są przeznaczone do stosowania miejscowego. Poszczególne leki różnią się jednak stopniem rozdrobnienia cząsteczki (mupirocyna i mikronizowana mupirocyna wapniowa) oraz substancjami pomocniczymi, przez co nie stanowią odpowiedników [1, 2, 3, 4, 5, 6].