Co to jest miażdżyca?

Miażdżyca jest chorobą, w wyniku której dochodzi do zesztywnienia tętnic i zwężenia ich światła.  Jest to spowodowane przez tzw. blaszkę miażdżycową, która prowadzi do przebudowy ścian tętnic. Proces ten doprowadza do stopniowego ograniczenia dopływu krwi do różnych części naszego ciała (np. do kończyn dolnych, występuje wtedy miażdżyca nóg).

Blaszka miażdżycowa składa się m.in. z cholesterolu, makrofagów, a także tzw. komórek piankowatych. Miażdżyca dotyczy przede wszystkim aorty oraz tętnic średniej wielkości (wieńcowe, szyjne, nerkowe, biodrowe) [1].

Jakie są przyczyny miażdżycy?

Dokładne przyczyny choroby nie są do końca poznane. Objawy kliniczne, które są przyczyną znacznej liczny zgonów, najczęściej pojawiają się u osób w średnim i starszym wieku. Wiemy jednak, że rozwój miażdżycy zaczyna się już na etapie wczesnego dzieciństwa, a nawet podczas życia płodowego i dotyczy wszystkich ludzi.  Wyniki badań  sugerują, że ekspozycja płodu na zwiększone stężenie cholesterolu oraz jego metabolitów, wpływa na większą podatność na czynniki miażdżycogenne w późniejszym życiu pozapłodowym. Mamy jednak wpływ na tempo jej rozwoju.

Miażdżyca to choroba wieloczynnikowa, co oznacza, że na jej rozwój mogą mieć wpływ różne czynniki (tzw. czynniki ryzyka miażdżycy). Do najważniejszych z nich zaliczamy:

• dyslipidemię,
• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzycę,
• nikotynizm,
• otyłość brzuszną.

Większość wyżej wymienionych to tzw. choroby cywilizacyjne, na których rozwój mamy wpływ poprzez swój styl życia. Dlatego też w przypadku miażdżycy można mówić o tzw. prewencji pierwotnej, na którą składa się zdrowa dieta, wysiłek fizyczny, unikanie nikotyny. Są to działania, które mają zapobiec rozwojowi choroby oraz jej niekorzystnym dla zdrowia skutkom.

Obecnie wiemy, że istnieje wiele innych czynników sprzyjających rozwojowi blaszki miażdżycowej, jak np. przewlekły proces zapalny czy otaczająca nas zła jakość powietrza [2,3].

Miażdżyca — objawy oraz diagnostyka

Początkowo nie występują żadne objawy. Rozpoznanie samej miażdżycy nie jest proste. Zazwyczaj dochodzi do tego w wyniku wystąpienia choroby, która jest powikłaniem zaawansowanych zmian w naczyniach tętniczych. Można jednak próbować wykryć ją wcześniej przy pomocy badań obrazowych (jak ultrasonografia czy tomografia komputerowa) lub kardiologicznych testów wysiłkowych. Nie jest to jednak typowe postępowanie.

Powikłania, a także związane z nimi objawy, najczęściej dotyczą:

• serca — choroba niedokrwienna serca, objawia się tzw. dławicą piersiową lub bólem wieńcowym, czyli bólem w klatce piersiowej występującym podczas wysiłku;
• mózgu — przemijający atak niedokrwienny (TIA) lub udar, objawia się tzw. ogniskowymi objawami neurologicznymi, np. niedowładem kończyn po jednej stronie ciała;
• nerek — niewydolność nerek i nadciśnienie tętnicze to tak zwani „cisi zabójcy”, czyli choroby, które przez długi czas nie dają żadnych objawów;
• miażdżyca kończyn dolnych —  jej objawem jest chromanie przestankowe, czyli ból łydek występujący po przejściu pewnego dystansu i ustępujący w spoczynku.

Jak widać nie są to błahe i rzadkie jednostki chorobowe, co potwierdza i uzasadnia fakt, że miażdżyca uznana jest jako jedna z najczęstszych przyczyn zgonów i niepełnosprawności [4].

Jak wygląda leczenie miażdżycy?

Bardzo duże znaczenie w leczeniu miażdżycy ma postępowanie niefarmakologiczne. Ruch oraz zdrowe odżywianie, zgodne z piramidą zdrowego żywienia Światowej Organizacji Zdrowia, to podstawowe zalecania, których powinien przestrzegać pacjent z miażdżycą.

Wśród produktów, które powinny znaleźć się na talerzu nie może zabraknąć więc różnorodnych warzyw i owoców, a także pełnoziarnistych produktów zbożowych. Chude mięso, jaja oraz ryby, to także produkty odpowiednie dla pacjenta z miażdżycą. Tłuszcze zwierzęce, warto zastąpić tłuszczami o pochodzeniu roślinnym. Należy ograniczyć spożywanie słodkich przekąsek, a także używanie soli kuchennej.

Dodatkowo korzystna będzie rezygnacja z używek takich jak alkohol oraz papierosy, które znajdują się wśród głównych czynników ryzyka miażdżycy. A więc to jak długo można żyć z miażdżycą, zależy w dużej mierze od dyscypliny pacjenta w jego codziennym życiu.

Leczenie farmakologiczne opiera się  głównie o stosowanie statyn oraz kwasu acetylosalicylowego.

• Statyny, inhibitory reduktazy HMG-CoA (atorwastatyna – np. Atoris, simwastatyna -np. Simvacor, Simcovas, lowastatyna – np. Lowasterol, rosuwastatyna – np. Rosucard, Suvardio) — to grupa leków, która pozwala obniżyć poziom złego cholesterolu (LDL). Działają one poprzez hamowanie enzymu odpowiadającego za syntezę cholesterolu w wątrobie. Co ciekawe, statyny spotykamy również w środowisku naturalnym. Przykładem jest fermentowany czerwony ryż (w aptekach dostępne preparaty na bazie tego składnika).
• Kwas acetylosalicylowy — lek który w niskich dawkach (75-150 mg) działa hamująco na agregację płytek krwi. Stosowany w profilaktyce chorób sercowo – naczyniowych. Jeden z najpopularniejszych stosowanych na świecie leków. Występuje m.in. pod nazwą Aspirin, Upsarin.

Inne leki, które mogą być wykorzystywane w leczeniu pacjentów  z miażdżycą to ezetymib, czyli lek ograniczający wchłanianie cholesterolu w jelitach. Rzadziej stosowane są także leki z grupy fibratów. Niezwykle ważne jest także dobre kontrolowanie chorób towarzyszących, takich jak nadciśnienie tętnicze i cukrzyca. Wykazano m.in. związek cukrzycy z progresją miażdżycy w tętnicach obwodowych [1,4].