Skąd się bierze swędzenie odbytu?

Jest to dolegliwość, która może pojawić się w wyniku bardzo wielu czynników. Pośród nich niestety jest też najczęściej występujący świąd idiopatyczny, którego przyczyny są nieznane. Kluczem do doboru skutecznej terapii jest poznanie dokładnych źródeł występującego schorzenia. W momencie, kiedy lekarze nie są w stanie zdiagnozować problemu, jesteśmy ograniczeni do wprowadzenia terapii preparatami łagodzącymi objawy. Co prawda przyniesie to ulgę pacjentowi, jednak nie zapewni rozwiązania problemu.

Do przyczyn występowania świądu należą:

• hemoroidy
• wypadający odbyt
• szczelina odbytu
• przetoka i ropień w obrębie odbytu
• nowotwory jelita grubego
• przebyta radio-, lub chemioterapia
• niewłaściwa higiena, lub całkowity jej brak
• zakażenia bakteryjne, grzybicze i pasożytnicze (głównie owsica, kłykciny kończyste)
• nadwrażliwość na detergenty, papier toaletowy
• otyłość
• specyficzna budowa odbytu z głębokimi rowkami, nadmiernym owłosieniem
• choroby metaboliczne: cukrzyca, nadczynność tarczycy
• choroby skóry takie jak atopia, łuszczyca
• analne stosunki płciowe
• obcisła bielizna (stringi) [1,2]

Jak leczyć świąd odbytu?

Poza eliminacją przyczyny występowania świądu odbytu stosujemy preparaty do użytku zewnętrznego dostępne bez recepty, które będą łagodzić dolegliwości. Skuteczna maść na swędzenie odbytu będzie nawilżała błonę śluzową, prowadząc do regeneracji uszkodzonej powierzchni, a także znieczulać miejscowo, dając natychmiastową ulgę.

Poza maściami można stosować preparaty do podmywania, nasiadówek oraz preparaty doustne. Dobór preparatu także zależy od przyczyny występowania dolegliwości, co kolejny raz podkreśla, jak ważna jest dokładna diagnostyka lekarska [1,2].

Maści na świąd odbytu

Preparaty przeciwdrobnoustrojowe

Jednymi z przyczyn występowania dolegliwości są zakażenia grzybicze, bakteryjne, wirusowe i pasożytnicze. W związku z tym jednym z polecanych preparatów jest clotrimazol na swędzenie odbytu. Jest to substancja przeciwgrzybicza, do kupienia bez recepty w aptekach. Przed samodzielnym wyborem preparatu warto udać się do lekarza, być może potrzebna będzie maść trójskładnikowa, zawierająca antybiotyk, substancję przeciwgrzybiczą i steryd. Przykładem takiego preparatu jest dostępny z przepisu lekarza Triderm, na swędzenie odbytu sprawdza się jak najbardziej, jeśli źródłem są zakażenia drobnoustrojami [3].

Clotrimazolum GSK, krem, lek bez recepty

Skład: 

• w 1 g kremu znajduje się 10 mg klotrimazolu

Stosowanie: 

• smarować okolice odbytu minimum dwa razy dziennie, od 2 do 4 tygodni 

Wskazania: 

• Drożdżakowe zakażenia błon śluzowych

O produkcie: 

• zawiera substancję przeciwgrzybiczą
• opakowanie produktu kosztuje koło 5 zł
• zarejestrowany jako lek
• dostępny bez recepty 
• klotrimazol ma szeroki zakres działania przeciwgrzybiczego, jednak nie zawsze grzybica jest powodem świądu 
• może powodować odczyn alergiczny, który nasili świąd

Preparaty uszczelniające naczynia krwionośne

Rany w okolicach odbytu oraz hemoroidy mogą powodować odczuwanie świądu. W tym celu stosujemy maści zawierające substancje uszczelniające takie jak tribenozyd (Procto-Hemolan, Procto-Glyvenol), ekstrakty z kasztanowca (Aesculan). Stosowanie preparatów ma na celu przyspieszenie gojenia się pęknięć skóry, uszczelnienie naczyń krwionośnych oraz zmniejszenie ich przepuszczalności. Konsekwencją tego jest wypłaszczanie hemoroidów i łagodzenie uczucia świądu. Dodatkowo można przyjmować preparaty doustne z diosminą, hesperydyną czy rutozydem (Diohespan, Detramax, Rutinoscorbin). Będą one potęgować działanie maści [4,5].

Procto-Glyvenol, krem, lek bez recepty

Skład: 

• 1g kremu zawiera 50 mg tribenozydu oraz 20 mg chlorowodorku lidokainy

Stosowanie: 

• krem do stosowania doodbytniczego oraz do okolic odbytu. Należy go stosować 2 razy dziennie do ustąpienia ostrych objawów, później raz dziennie w przypadku występowania hemoroidów.

Wskazania: 

• Leczenie zewnętrznych i wewnętrznych żylaków odbytu.

O produkcie: 

• Zawiera uszczelniający naczynia krwionośne tribenozyd oraz znieczulającą lidokainę. Dzięki połączeniu dwóch substancji objawy szybko ustępują, dzięki temu nie odczuwamy swędzenia i nie pocieramy dodatkowo okolic odbytu. 
• Jeśli powodem świądu nie są hemoroidy może zaślepić występowanie problemu przez znieczulenie miejscowe. Objawy ustępują, a problem zostaje.
• Jest zarejestrowany jako lek.
• Preparat można dostać bez recepty.
• Jednym z działań niepożądanych jest świąd odbytu.

Ważne:

•  Można stosować u kobiet w ciąży i karmiących.

Aesculan, maść, lek bez recepty

Skład: 

• 1 g zawiera 62,5 mg suchego wyciągu z kory kasztanowca oraz 5 mg chlorowodorku lidokainy

Stosowanie: 

• Do opakowania dołączona jest kaniula, za pomocą której powinno się zaaplikować około 0,5-1 g maści do odbytu. Można posmarować okolice odbytu palcem. Można stosować 2-3 razy dziennie.

Wskazania: 

• Leczenie hemoroidów.

O produkcie: 

• Wyciąg z kasztanowca zawiera eskulinę, która ma właściwości uszczelniające oraz znieczulającą lidokainę.
• Jeśli powodem świądu nie są hemoroidy może zaślepić występowanie problemu przez znieczulenie miejscowe. Objawy ustępują, a problem zostaje.
• Kasztanowiec może uczulać.
• Zarejestrowany jako lek.
• Nie jest przeźroczysty, może brudzić bieliznę.

Ważne: 

• Produkt jest przeznaczony dla osób dorosłych.

Preparaty regenerujące błony śluzowe

Świąd odbytu często wiąże się z uszkodzeniami błony śluzowej, które są najczęściej wywołane drapaniem swędzących okolic, czy też nadmiernym uciskiem zbyt ciasnej bielizny. W tym celu stosujemy dostępne bez recepty preparaty regenerujące:

Neofitorid. maść, wyrób medyczny

Skład:

•  Ekstrakty z kwiatostanu kocanki i korzenia ruszczyka, 
• żel z liści aloesu, 
• wyciąg z dziurawca, 
• olej jojoba, 
• masło karite, 
• olejek eteryczny z drzewa herbacianego, cyprysu i mięty pieprzowej

Stosowanie: 

• Można stosować do 4 razy dziennie.

Wskazania: 

• Łagodzenie dolegliwości związanych z hemoroidami, czy szczeliną odbytu.

O produkcie: 

• Natłuszcza, działa przeciwzapalnie i regeneruje błonę śluzową odbytu. 
• Ekstrakty roślinne pochodzą z ekologicznych upraw.
• Rejestracja jako wyrób medyczny.
• Naturalny skład.
• Może powodować uczulenia ze względu na zawartość roślin.
• Łagodzi dolegliwości świądu, powinien być stosowany jako dodatek do podstawowej terapii.

Proktis-M, maść, wyrób medyczny

Skład: 

• sól sodowa kwasu hialuronowego,
•  polidokanol,
•  fitosomy escyno-B-sitosterolowe,
•  fitosomy kwasu glicyryzynowego

Stosowanie: 

• Stosować na błonę śluzową odbytu 2 razy dziennie po wypróżnieniu.

Wskazania: 

• Regeneracja błony śluzowej odbytu.

O produkcie: 

• Preparat zawiera między innymi kwas hialuronowy, który przyspiesza regenerację błony śluzowej poprzez zapewnienie nawilżenia [7]. 
• Rejestracja jako wyrób medyczny.
• Złagodzi świąd odbytu, jeśli powstał on w wyniku uszkodzeń błony śluzowej.
• Kwas hialuronowy ma udowodnione działanie nawilżające i regenerujące.

Anusir, maść, wyrób medyczny

Skład: 

• ektoina,
•  trokserutyna, 
• kwas hialuronowy, 
• witamina E

Stosowanie: 

• 2 razy dziennie na oczyszczoną skórę odbytu.

Wskazania: 

• Łagodzenie podrażnień i objawów towarzyszących hemoroidom.

O produkcie: 

• Przyspiesza regenerację błony śluzowej dzięki ektoinie i zawartości kwasu hialuronowego. 
• Uszczelnia naczynia dzięki trokserutynie [7].
• Rejestracja jako wyrób medyczny
• Ektoina tworzy film na błonie śluzowej, który utrzymuje nawilżenie na długi czas. Dzięki temu, jeśli potencjalna infekcja nie powinna się rozprzestrzeniać do narządów płciowych.

Procto-Zac, żel, wyrób medyczny

Skład: 

• kwas hialuronowy, 
• kompleks Trisolve P zawierający trehalozę, ceramid i lecytynę, 
• olejek z drzewa herbacianego

Stosowanie: 

• Do stosowania parę razy dziennie.

Wskazania: 

• Łagodzenie objawów chorób odbytu i odbytnicy. Przy hemoroidach, wypadającej odbytnicy.

O produkcie: 

• Kwas hialuronowy regeneruje błonę śluzową i zapewnia jej nawilżenie. 
• Dodatkowo preparat tworzy film na błonie śluzowej odbytu zapewniający odpowiednie warunki dla szybszej regeneracji.
• Rejestracja jako wyrób medyczny.

Tormentiol, krem, lek bez recepty

Skład: 

• wyciąg płynny z kłącza pięciornika,
•  tlenek cynku,
•  sulfobituminian amonu

Stosowanie: 

• 2-3 razy dziennie na uszkodzoną skórę. Od 7 do 10 dni.

Wskazania: 

• Leczenie niewielkich uszkodzeń skóry, takich jak otarcia naskórka czy zadrapania.

O produkcie: 

• Wieloskładnikowy tradycyjny preparat o właściwościach przeciwzapalnych, ściągających i przeciwbakteryjnych. Dzięki takiemu połączeniu odbudowa uszkodzeń w obrębie odbytu zachodzi szybciej [8].
• Rejestracja jako lek.
• Nie należy stosować u dzieci poniżej 12 roku życia.
• Nie należy stosować na rany. Uwaga w przypadku krwawiących hemoroidów.
• Nie powinno się stosować dłużej ze względu na ryzyko kumulacji kwasu bornego w organizmie.
• Może brudzić ubranie.

Apirectal maść

Skład: 

• ekstrakt z propolisu 
• kwas hialuronowy

Stosowanie: 

• 1-3 razy dziennie, nie dłużej niż 10 dni.

Wskazania: 

• Łagodzenie objawów podrażnienia odbytu.

O produkcie: 

• Połączenie składników zapewni szybszą regenerację błony śluzowej odbytu.
• Może uczulać.
• Delikatny produkt wspomagający gojenie.
• Rejestracja jako wyrób medyczny.

Proctinum emulsja z aplikatorem

Skład: 

• olej ze słodkich migdałów, 
• ekstrakt z nasion kasztanowca, 
• kwas glicyryzynowy, 
• ekstrakt z wąkroty azjatyckiej, 
• lecytyna, 
• ekstrakt z owoców pieprzu syczuańskiego, 
• kwas mlekowy, 
• tokoferol

Stosowanie: 

• 3-4 razy dziennie w zależności od potrzeby

Wskazania: 

• Łagodzenie objawów towarzyszących zewnętrznym i wewnętrznym hemoroidom, a także innym podrażnieniom odbytu.

O produkcie: 

• Regeneruje i nawilża błonę śluzową odbytu. 
• Tworzy film zabezpieczając skórę przed drobnoustrojami z środowiska zewnętrznego.
• Rejestracja jako wyrób medyczny.
• Delikatna konsystencja.
• Należy zachować ostrożność u osób, które zażywają przeciwpłytkowe, przeciwzakrzepowe oraz uspakajające.

Preparaty do podmywania i nasiadówek

Dodatkowo oprócz maści i preparatów doustnych można podmywać odbyt za pomocą Tantum-Rosa o działaniu przeciwzapalnym, czy specjalistycznych płynów do higieny intymnej (Procto-Glyvenol soft żel). Dobrze sprawdzą się nasiadówki z kory dębu, która działa ściągająco.

Jak zapobiec dolegliwościom?

Poza farmakoterapią kluczowe jest zadbanie o prawidłową higienę okolic intymnych oraz odpowiednią dietę. Aby zapobiec i łagodzić występujące już dolegliwości warto pamiętać o następujących zasadach:

1. Zrezygnuj z detergentów mogących powodować alergię i podrażnienia.
2. Wybieraj bieliznę z naturalnych materiałów (bawełna) o kroju nieuciskającym odbytu.
3. Zbadaj nietolerancje pokarmowe. Na przykład celiakia, czyli nietolerancja glutenu może dawać objawy w postaci świądu odbytu.
4. Unikaj w diecie: kawy, herbaty, alkoholu, ostrych przypraw, produktów mlecznych, pomidorów i czekolady.
5. Idź do lekarza. Świąd odbytu jest wstydliwym problemem, który w niektórych przypadkach po prawidłowej diagnozie jest bardzo szybki do rozwiązania. Nie bój się dać się zbadać [1,2].