Opryszczka na ustach, czyli opryszczka wargowa wywoływana jest przez wirusa opryszczki pospolitej (Herpes Simplex, HSV-1). Choroba ma charakter nawrotowy. Zarazić można się również wirusem HSV-2, jednak w takim przypadku ponowne pojawienie się zmiany występuje bardzo rzadko, a dolegliwości pojawiają się na narządach rodnych [1].

Według badań około 80% dorosłego społeczeństwa posiada przeciwciała przeciwko wirusowi. To wskazuje na to, że zakażenia są powszechne, a transmisja drobnoustroju prosta. Najczęstszą drogą zakażenia będzie bezpośredni kontakt ze skórą lub błoną śluzową osoby zarażonej, np. poprzez pocałunek, korzystanie ze wspólnych ręczników, środków higieny osobistej lub nawet naczyń bądź sztućców [1,2].

Opryszczka — patofizjologia

Wirus opryszczki pospolitej dostaje się do naszego organizmu poprzez skórę lub błony śluzowe. Następnie dociera do komórek nerwowych, ale również do naskórka i skóry właściwej. Tam następuje jego replikacja. Objawy chorobowe nie są widoczne od razu. Podczas pierwszego kontaktu z wirusem, symptomy pojawią się dopiero po około 20 dniach [2].

Objawy opryszczki wargowej

Zmiany skórne, które towarzyszą opryszczce, pojawiają się głównie w okolicy warg. Jednak mogą występować również na błonie śluzowej wewnątrz ust, podniebieniu lub języku. Początkowe objawy opryszczki na wardze to:

• swędzenie,
• pieczenie,
• tkliwość,
• ból.

Tym symptomom towarzyszy zaczerwienienie oraz lekki obrzęk. Pacjenci mogą doświadczyć również lekkiej gorączki. W miarę rozwoju choroby dochodzi do pojawienia się widocznej opryszczki, która często jest niejednorodna. Na początku przybiera formę grudek, następnie pęcherzyków, a w ostatecznej fazie może przypominać wrzody. Opryszczka, która pojawia się na ustach bądź w ich okolicy najczęściej ma formę grudek i pęcherzyków. Natomiast zmiany występujące na błonach śluzowych niejednokrotnie mają poważniejszy przebieg i mogą przypominać wspomniane wrzody bądź pęcherzyki wypełnione płynem [2,3]. Pacjenci skarżą się także na trudności w jedzeniu i piciu.

Czy opryszczka wargowa jest groźna?

Statystycznie rzecz ujmując, pierwszy kontakt z wirusem następuje najczęściej przed 20 rokiem życia. Dolegliwość w większości przypadków nie jest groźna dla zdrowia, jednak może zmniejszać komfort życia codziennego. Pacjenci zakażeni wirusem HIV, będący w trakcie chemioterapii lub cierpiący na niedobory odporności z reguły mają cięższe objawy, a leczenie często jest utrudnione. Problematyczne stają się nawroty choroby, które mogą występować nawet do 12 razy w ciągu roku. Pojawienie się opryszczki w późniejszych latach zazwyczaj nie jest związane z ponownym zakażeniem. Wynika to z tego, że wirus pozostaje w formie uśpionej. Czynniki, które powodują nawrót to:

• światło słoneczne,
• stres,
• gorączka,
• miesiączka,
• infekcje górnych dróg oddechowych.

Opryszczka na wardze ma charakter samoograniczający. Nieleczone objawy ustępują zwykle po około 10 – 14 dniach. Częstotliwość nawracających zmian skórnych maleje po 35. roku życia [1,2,3].

Czy można pozbyć się opryszczki w jedną noc – metody leczenia

Jeżeli opryszczka po pewnym czasie sama ulegnie wyleczeniu, to czy warto stosować leki? Badania kliniczne stwierdzają jasno, że przyjmowanie preparatów leczniczych istotnie skraca czas trwania objawów. Opryszki wargowej nie da się pozbyć w jedną noc. Ważne jest jednak, żeby terapię rozpocząć jak najwcześniej — już wtedy, gdy pojawia się ból, pieczenie, swędzenie i tkliwość w miejscu zwykle występującej zmiany, a opryszczki jeszcze nie widać. Preparaty stosowane podczas leczenia opryszczki możemy podzielić na stosowane:

• miejscowo,
• doustnie.

Miejscowo stosuje się żele z 1% siarczanem cynku. W badaniach wykazano, że pacjenci, którzy otrzymali takie leczenie, już po piątym dniu terapii byli wolni od objawów. Zmiany były smarowane co 2 godziny — wyłączając porę nocną [1]. Pozytywny efekt tego związku został potwierdzony również w doświadczeniu, które wykazało, że jony cynku są inhibitorami polimerazy DNA wirusa HSV-1, a wyższe stężenia soli cynkowych charakteryzują się również działaniem cytotoksycznym [4]. Znacząca redukcja objawów pojawiła się również po zastosowania kremów z lidokainą lub prylokainą [1]. Zmiany skórne smaruje się również płynami o działaniu bakteriobójczym, znieczulającym i przeciwświądowym, np. Sonol.

Opryszczka wargowa — leczenie doustne

Następny rodzaj terapii opryszczki wargowej oparty jest na doustnym podawaniu leków przeciwwirusowych. W aptece znajdziemy szeroki wybór preparatów, które zawierają głównie acyklowir, rzadziej denotywir lub dokozanil. Acyklowir jest substancją przeciwwirusową stosowaną zarówno zewnętrznie w formie maści oraz kremów, jak i doustnie. Część preparatów zawierających ten lek dostępna jest w aptekach bez recepty. Najpowszechniejsze wskazanie do terapii acyklowirem to infekcja wirusa opryszczki.

Acyklowir klasyfikowany jest jako lek przeciwwirusowy, nie oznacza to jednak, że leczy wszystkie infekcje wirusowe. Posiada dość wąskie spektrum działania i jest aktywny jedynie wobec wąskiej grupy patogenów. Wykazuje skuteczność głównie w leczeniu opryszczki, ospy wietrznej i półpaśca. Znajduje się na liście leków podstawowych WHO, co oznacza, że jest zaliczany do grupy najbezpieczniejszych i najskuteczniejszych substancji terapeutycznych potrzebnych w systemie opieki zdrowotnej [5,6].

Preparaty z acyklowirem do stosowania zewnętrznego oraz tabletki zawierające 200 mg lub 400 mg tej substancji można nabyć w aptece bez recepty. Wysokie dawki leku, czyli 800 mg, są dostępnej jedynie z przypisu lekarza.

Acyklowir jest stosowany w leczeniu:

• opryszczki narządów płciowych,
• opryszczki wargowej,
• półpaśca,
• ospy wietrznej u pacjentów z obniżoną odpornością,
• opryszczki pospolitej u noworodków,
• zapalenia mózgu wywołanego przez opryszczkę pospolitą,
• opryszczkowego zapalenia rogówki oka,
• zakażenia wirusem cytomegalii u kobiet w ciąży i osób z obniżoną odpornością,
• mononukleozy zakaźnej [7].

Jak działą acyklowir?

Najczęściej pacjenci sięgają po preparaty z acyklowirem w celu pozbycia się opryszczki wargowej lub opryszczki narządów płciowych. Niestety, choroba ta jest nieuleczalna. Po zastosowaniu leku następuje poprawa, ale zagojenie zmiany na ustach nie wiąże się z jednoczesnym pozbyciem się wirusa z organizmu. Pozostaje on w uśpieniu w zwojach nerwowych i atakuje po raz kolejny w momencie naszego osłabienia.

Acyklowir działa selektywnie w komórkach zakażonych wirusem, ponieważ jedynie w nich hamuje proces namnażania się patogenu. Substancja ta nie likwiduje jednak całkowicie wirusa opryszczki. Stosowanie leku zmniejsza dyskomfort i przyspiesza gojenie się zmian opryszczkowych [8,9].

Najskuteczniejsze maści na opryszczkę

Hevipoint, sztyft na skórę, lek

Skład

• 1 g sztyftu zawiera 50 mg acyklowiru.

Stosowanie

• stosować na skórę, bezpośrednio na zmiany. Stosować 5 razy na dobę, w odstępach około czterogodzinnych.

Wskazania

• leczenie zakażeń warg wirusem opryszczki zwykłej Herpes simplex u dorosłych i dzieci powyżej 12. roku życia.

O produkcie

• zawiera substancję czynną o potwierdzonej skuteczności terapeutycznej;
• zarejestrowany jako lek, co gwarantuje jakość produktu;
• nie może być stosowany u dzieci poniżej 12. roku życia;
• leku nie wolno stosować na błony śluzowe;
• nie zaleca się stosowania tego leku u osób z obniżoną odpornością;
• zawiera substancję pomocniczą – butylohydroksytoluen, który może powodować miejscowe podrażnienia skóry;
• lek można stosować w ciąży za zgodą lekarza;
• interakcje z innymi lekami oraz objawy przedawkowania nie są znane;
• nie ma wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów.

Axoviral, krem, lek

Skład

• 1 g kremu zawiera 50 mg acyklowiru.

Stosowanie

• krem przeznaczony jest do stosowania wyłącznie na skórę. Należy aplikować go 5 razy dziennie w odstępach około czterogodzinnych.

Wskazania

• leczenie nawrotowej opryszczki warg i twarzy, wywołanej przez wirusa opryszczki Herpes simplex.

O produkcie

• zawiera substancję czynną o potwierdzonej skuteczności terapeutycznej;
• zarejestrowany jako lek, co gwarantuje jakość produktu;
• leku nie wolno stosować na błony śluzowe;
• nie wolno stosować leku w leczeniu opryszczki narządów płciowych;
• nie zaleca się stosowania tego leku u osób z obniżoną odpornością;
• substancje pomocznie, w tym glikol propylowy i alkohol cetostearylowy, mogą powodować podrażnienie skóry;
• interakcje z innymi lekami nie są znane;
• nie ma wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów;
• może być stosowany w ciąży jedynie za zgodą lekarza.

Zovirax Intensive, krem, lek

Skład

• 1 g kremu zawiera 50 mg acyklowiru.

Stosowanie

• krem przeznaczony jest do stosowania na skórę. Należy aplikować go 5 razy na dobę na chorobowo zmienione miejsca na skórze w odstępach około czterogodzinnych, z przerwą nocną.

Wskazania

• leczenie nawrotowej opryszczki warg i twarzy, wywołanej przez wirusa opryszczki pospolitej Herpes simplex.

O produkcie

• zawiera substancję czynną o potwierdzonej skuteczności terapeutycznej;
• zarejestrowany jako lek, co gwarantuje jakość produktu;
• leku nie wolno stosować na błony śluzowe;
• nie wolno stosować leku w leczeniu opryszczki narządów płciowych;
• nie zaleca się stosowania tego leku u osób z obniżoną odpornością;
• krem zawiera glikol propylenowy, alkohol cetostearylowy i laurylosiarczan sodu, które mogą powodować podrażnienia skóry;
• lek można stosować w ciąży za zgodą lekarza;
• interakcje z innymi lekami oraz objawy przedawkowania nie są znane;
• nie ma wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów.

Hascovir Lipożel, żel, lek

Skład

• 1 g żelu zawiera 50 mg acyklowiru.

Stosowanie

• żel należy stosować 5 razy na dobę na zmiany opryszczkowe na wargach i na skórze twarzy w odstępach około czterogodzinnych, zachowując przerwę na noc.
  

Wskazania

• leczenie opryszczki wargowej  i zmian opryszczkowych na twarzy.

O produkcie

• zawiera substancję czynną o potwierdzonej skuteczności terapeutycznej;
• zarejestrowany jako lek, co gwarantuje jakość produktu;
• leku nie wolno stosować na błony śluzowe;
• nie wolno stosować leku w leczeniu opryszczki narządów płciowych;
• nie zaleca się stosowania tego leku u osób z obniżoną odpornością;
• żel można stosować w ciąży za zgodą lekarza;
• nie ma wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów.

Herpex, krem, lek

Skład

• 1 g żelu zawiera 50 mg acyklowiru.

Stosowanie

• krem należy stosować 5 razy na dobę na zmiany opryszczkowe na wargach i na skórze twarzy w odstępach około czterogodzinnych, zachowując przerwę na noc.

Wskazania

•  leczenie zakażeń skóry (opryszczki warg i narządów płciowych), wywołanych przez wirus opryszczki zwykłej Herpes simplex typu 1 i 2.

O produkcie

• zawiera substancję czynną o potwierdzonej skuteczności terapeutycznej;
• zarejestrowany jako lek, co gwarantuje jakość produktu;
• leku nie wolno stosować na błony śluzowe;
• stosowanie kremu na narządy płciowe i w okolicy odbytu może zmniejszyć wytrzymałość prezerwatywy z lateksu na rozdarcie;
• substancja pomocnicza kremu, glikol propylenowy, może powodować podrażnienia skóry;
• można stosować w ciąży jedynie za zgodą lekarza;
• lek nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów.

Filmogel Opryszczka, opatrunek w płynie, wyrób medyczny

Skład

• pochodna celulozy, kwas nieorganiczny, kwas karboksylowy, olej roślinny, alkohol, woda.

Stosowanie

• za pomocą aplikatora dołączonego do opakowania nanosi się cienką warstwę płynu na miejsce objęte opryszczką. Aplikować 2-4 razy dziennie, aż do całkowitego wyleczenia.

Wskazania

• profilaktyka i leczenie opryszczki wargowej, niezależnie od stopnia zaawansowania zmiany.

O produkcie

• można stosować już u dzieci powyżej 6. roku życia;
• można stosować niezależnie od stopnia nasilenia choroby;
• wyrób ten izoluje zakażoną skórę, ograniczając dalsze rozprzestrzenianie się wirusa;
• 1 opakowanie zawiera aż 24 dawki;
• wyrób medyczny – brak potwierdzonej skuteczności i jakości odpowiednimi badaniami;
• brak dokładnego składu;
• produkt nie może być stosowany w ciąży i w trakcie karmienia piersią;
• może drażnić oczy.

Czy można chronić się przed zachorowaniem?

Niestety nie ma sprawdzonej metody na uniknięcie zachorowania. Nie poleca się również stosowania środków przeciwwirusowych, jeżeli nigdy wcześniej nie mieliśmy objawów opryszczki wargowej [3].

Rekomendacje wyglądają inaczej w przypadku osób już zakażonych. To szczególnie istotne u pacjentów z obniżoną odpornością bądź zakażonych wirusem HIV. W tym celu stosuje się famcyklowir lub walacyklowir w dawce 500 mg dwa razy dziennie bądź acyklowir w dawce 400 mg dwa razy dziennie [3].

Prewencja jest ważna również u osób bez zaburzeń immunologicznych, którzy są narażeni na czynniki wywołujące nawroty. Ciekawym preparatem bez recepty będzie Hascovir control MAX, który posiada acyklowir w dawce 400 mg w jednej tabletce. Ten lek należy przyjmować 2 razy dziennie po 1 tabletce maksymalnie do 1 miesiąca bez konsultacji z lekarzem.

W profilaktyce zastosowanie znajduje także acyklowir w kremie. Ważny jest czas rozpoczęcia stosowania. Według badań należy rozpocząć terapię minimum 12 godzin przed np. ekspozycją na słońce. Krem powinno się stosować 5 razy dziennie przez 3 do 7 dni. Co ciekawe, korzystne działania posiadają również filtry UV. Zdecydowaną zaletą jest to, że można nałożyć je bezpośrednio przed narażeniem na promieniowanie UV, a i tak przyniosą korzystne efekty [1].

Opryszczka na ustach w ciąży

Występowanie opryszczki wargowej u kobiet w ciąży jest nieco problematyczne. Brak jest jednoznacznych badań naukowych, które potwierdzają bezpieczeństwo. Według lekarzy i ekspertów acyklowir jest środkiem, który stosuje się szeroko i wydaje się być bezpieczny w II i III trymestrze ciąży. Jedno badanie dowodzi zwiększenia ryzyka wystąpienia wytrzewienia (wrodzony rozszczep powłok brzusznych [9]) po zastosowaniu acyklowiru w I trymestrze. W III trymestrze również stosowanie famcyklowiru i walacyklowiru wydaje się być bezpieczny [3]. Pomimo powyższych dowodów, nie należy rozpoczynać leczenia samodzielnie. Ostateczną decyzję musi podjąć lekarz prowadzący.

Opryszczka wargowa u dzieci

Wymienione wcześniej preparaty, które stosuje się do leczenia opryszczki wargowej, nie zawsze są przeznaczone do terapii dzieci. Produkty podawane miejscowo w większości przypadków można stosować od 6. roku życia. Leki doustne zaleca się podawać dopiero od 18. roku życia. Czy jest jakieś rozwiązanie dla młodszych?

Chorobę u dzieci można leczyć acyklowirem w formie zawiesiny doustnej (Hascovir – 400mg/5ml). Osoby powyżej 2. roku życia powinny przyjmować 2,5 ml leku 5 razy dziennie przez 5 do 10 dni. Dla dzieci poniżej 2. roku życia schemat terapeutyczny przewiduje przyjmowanie połowy wcześniej opisanej dawki – 1,25 ml leku 5 razy dziennie przez 5 do 10 dni [11]. Oprócz tego najmłodsi mogą bez przeszkód używać barierowe plastry na opryszczkę (ochronne).