Mącznica lekarska — co to za roślina?

Mącznica lekarska (łac. Arctostaphylos uva-ursi) należąca do rodziny wrzosowatych, jest również znana pod nazwą niedźwiedzie grono. Występuje w strefie umiarkowanej i arktycznej. W Polsce można ją spotkać na głównie na północy i w górach, ale należy pamiętać, że jest pod ścisłą ochroną. Mącznica lekarska kwitnie od kwietnia do czerwca. Ma zielone, drobne, skórzane, błyszczące liście i intensywnie czerwone jagody, a jej wysokość rzadko przekracza 10 centymetrów. Swoją nazwę mącznica lekarska zawdzięcza liściom, które mają dużo zastosowań w lecznictwie [1].

Liść mącznicy — co zawiera?

Liście są zbierane od kwietnia do września, a następnie suszone. Surowiec jest wykorzystywany w ziołolecznictwie i kosmetologii. Kiedyś mącznica była wykorzystywana w garbarstwie, garbniki występujące w liściach mącznicy mają działanie rozjaśniające. Z tego względu jest dodawana do kremów na przebarwienia. Głównymi składnikami występującymi w liściach mącznicy są:

• arbutyna i metyloarbutyna — glikozydy fenolowe wykazujące działanie bakteriobójcze, w szczególności w obrębie układu moczowego;
• taniny (garbniki roślinne) mają właściwości przeciwutleniające, ściągające, bakteriostatyczne i rozjaśniające skórę;
• kwasy organiczne, takie jak kwas elanowy, galusowy i chinowy — wzmacniają odporność organizmu i mają działanie oczyszczające organizm z toksyn;
• śluzy — nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego, wykazują działania przeciwzapalne, osłaniające i ułatwiające wypróżnienie [2].

Mącznica lekarska — właściwości lecznicze

• najczęściej jest dodawana do mieszanek ziołowych związanych z leczeniem dolegliwości układu moczowego, takich jak zapalenie pęcherza i dróg moczowych, infekcje dróg moczowych, kamica nerkowa czy przerost gruczołu krokowego;
• wykazuje delikatne działanie diuretyczne (moczopędne);
• wspomaga pracę układu trawiennego;
• ma właściwości bakteriobójcze, przeciwzapalne i antyoksydacyjne;
• jej działanie rozjaśniające (do użytku zewnętrznego) jest wykorzystywane w kremach rozjaśniających stosowanych na przebarwienia skóry (plamy posłoneczne, blizny, zmiany potrądzikowe, opuchnięcia czy cienie pod oczami) [1].

Czy warto sporządzić odwar z mącznicy lekarskiej?

Odwar z mącznicy lekarskiej można przygotować, zalewając dwie łyżki stołowe suszonych liści mącznicy litrem wody, całość doprowadzić do wrzenia i pozostawić na wolnym ogniu na około 15-20 minut. Tak przygotowany odwar należy pozostawić do ostygnięcia i przesączyć. Odwar z mącznicy lekarskiej można dodać do kąpieli, co korzystnie wpłynie na wygląd i kondycję skóry. Taką „herbatkę” z mącznicy lekarskiej można również spożywać doustnie. Będzie ona wykazywać korzystne działanie na układ moczowy oraz działać przeciwzapalne i przeciwbakteryjnie [1,2].

Jakie są działania niepożądane mącznicy lekarskiej?

Nie powinno się stosować doustnie preparatów z mącznicą dłużej niż 5-7 dni bez konsultacji z lekarzem i nie częściej, niż 5 razy do roku. Również kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny stosować te preparaty tylko po konsultacji z lekarzem. Wyciągów z mocznicy nie powinny stosować dzieci i młodzież poniżej 18. roku życia, a mieszanek ziołowych ją zawierających — poniżej 12. roku życia. Dłuższe stosowanie lub zbyt duża dawka preparatów z mącznicą lekarską mogą powodować szereg działań niepożądanych takich jak:

• bóle brzucha;
• nudności i wymioty;
• biegunka;
• krwiomocz;
• może pojawić się oliwkowozielone zabarwienie moczu, co nie jest w żaden sposób groźne [2].

W jakich preparatach jest mącznica lekarska?

Incontinox 60 kapsułek, suplement diety

• 1 kapsułka zawiera 260 mg ekstraktu z nasion dyni zwyczajnej standaryzowanego na zawartość 0,26 mg (0,1%) adenozyny i 3,9 mg (1,5%) enterodiolu, 37,5 mg ekstraktu z ziela skrzypu zwyczajnego standaryzowanego na zawartość 3,75 mg (10%) krzemu, 25 mg ekstraktu z owoców żurawiny wielkoowocowej standaryzowanego na zawartość 10 mg (40%) antocyjanidyn, 25 mg ekstraktu z szyszek chmielu zwyczajnego standaryzowanego na zawartość 1 mg (4%) flawonów, 12,5 mg ekstraktu z liści mącznicy lekarskiej standaryzowanego na zawartość 2,5 mg (20%) arbutyny, 5 mg ekstraktu z nasion kolendry siewnej, 5 mg ekstraktu z nasion selera zwyczajnego, 5 mg ekstraktu z nasion kminku zwyczajnego i 2,5 μg (100 j.m.);
• osoby dorosłe powinny stosować 1 lub 2 kapsułki dziennie;
• preparat wspiera prawidłowe funkcjonowanie pęcherza moczowego i dróg moczowych [3].

Liść mącznicy Flos zioło pojedyncze 50 g

• produkt zawiera 100 % liści mącznicy (Uvae ursi folium);
• osoby dorosłe i dzieci powyżej 12 roku życia mogą stosować odwar sporządzony z 1/2 łyżeczki produktu (ok. 1 g) zalanego 1 filiżanką letniej wody, zagotowany i utrzymywany we wrzeniu przez ok 5 min, przecedzony i ostudzony 1-2 razy dziennie, nie dłużej jednak niż przez 7 dni;
• tak przyrządzony napój działa jako środek odkażający drogi moczowe [4].

Mieszanki Apteczne Nefrosan fix 2 g  20 saszetek, suplement diety

• napar z 2 saszetek po 2 g (dzienna porcja produktu) zawiera 1,7 g ziela nawłoci, 1,2 g ziela rdestu ptasiego, 0,9 g liści mącznicy lekarskiej i 0,2 g liści brzozy;
• zaleca się spożywanie naparu z 2 saszetek dziennie, zaparzanych pod przykryciem przez ok. 10-15 minut w szklance wrzącej wody;
• suplement wspiera prawidłowe funkcjonowanie dolnych dróg moczowych [5].

Prostenal 50 kapsułek, suplement diety

• 1 kapsułka zawiera 300 mg Saw palmetto, 300 mg oleju z nasion dyni, 500 μg likopenu, 250 mg korzenia pokrzywy i 50 mg mącznicy lekarskiej;
• powinno się stosować 1 kapsułkę dziennie, popijając wodą, najlepiej przez okres 2-3 miesięcy;
• suplement wspomaga utrzymanie prawidłowego stanu prostaty [6].

Urofort płyn, doustny 100 g, naturalny produkt leczniczy

• 1 ml płynu zawiera 1 ml wyciągu płynnego złożonego (1:1) z Arctostaphylos uva-ursi L./Solidago virgaurea L./Urtica dioica L. (45/35/20);
• osoby dorosłe mogą przyjmować 8 ml produktu leczniczego 2 razy dziennie po posiłku;
• lek poprawia przepływ w drogach moczowych i działa moczopędnie [7].

Czy warto stosować mącznicę lekarską?

Mącznica lekarska, poza surowcem (w jej przypadku liśćmi), występuje w preparatach złożonych. Są one stosowane wspomagająco w przypadku problemów związanych z układem moczowym. Należy pamiętać, że preparaty z mącznicą lekarską nie powinny być stosowane przez dzieci poniżej 12 roku życia oraz kobiety w ciąży i karmiące piersią, bez konsultacji z lekarzem.  Dodatkowo należy pamiętać, że mącznica lekarska jest w Polsce pod ochroną i nie wolno jej zrywać!