Co to jest liszajec?

Liszajec zakaźny (łac. impetigo contagiosa) jest infekcją wywołaną najczęściej przez Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty) lub Streptococcus pyogenes (paciorkowiec β-hemolizującego z grupy A) i dotyczy w szczególności kilkuletnich dzieci. Częściej do zakażeń dochodzi w lecie, przy ciepłej i wilgotnej pogodzie. Bakterie dostają się do organizmu przez pęknięcie skóry, które mogą być spowodowane np. skaleczeniem, zadrapaniem lub ukąszeniem owada. W przypadku objawów liszajca należy zachować szczególną ostrożność, ponieważ jest on zaraźliwy. Można się zarazić poprzez dotykanie rany chorego lub poprzez wspólne z chorym ręczniki, pościel czy ubrania. Sam kontakt z bakteriami nie oznacza jednak, że od razu się zachoruje. Co ważne, można znaleźć te bakterie kolonizujące nozdrza lub okolice miejsc intymnych, gdzie nie powodują żadnych objawów chorobowych. Do zakażenia może dojść, jednak gdy bakterie rozprzestrzeniają się na skórę. Występują dwa rodzaje liszajca zakaźnego. Pierwszy z nich liszajec pęcherzowy charakteryzuje się występowaniem pęcherzy o wielkości kilku centymetrów, które po pęknięciu przechodzą w miodowo-żółte strupy, łatwo odpadające i nie pozostawiają blizn. Z kolei liszajec pęcherzykowy (niepęcherzowy) charakteryzuje się szybko pękającymi pęcherzykami o cienkich ściankach. Z tych pęcherzy następnie wypływa żółta, zasychająca ciecz tworząca nadżerki, a na krostach pojawiają się strupy [1,2].

Jakie są objawy liszajca?

• okres wylęgania od zakażenia trwa z reguły ok. 10 dni;
• pierwszymi oznakami są czerwonawe rany na skórze, najczęściej okolice ust i nosa;
• rany następnie stosunkowo szybko przechodzą w pęcherze;
• w kolejnym etapie pęcherze sączą się i pękają;
• w ostatnim etapie w tych pęknięciach tworzą się miodowo-żółte strupy;
• z reguły strupy goją się i nie pozostawiają blizn;
• pęcherze mogą rozszerzać się i pokryć większą partię skóry;
• czasami nie ma widocznego etapu tworzenia się pęcherzy;
• rany najczęściej są swędzące i bolesne, czasami dochodzi do obrzęku węzłów chłonnych i gorączki;
• u niemowląt czasami występuje liszajec z większymi pęcherzami wokół obszaru pieluchy lub w fałdach skóry;
• u noworodków należy zastosować szybkie leczenie, ponieważ niewykształcony układ odpornościowy ma problem ze zwalczaniem infekcji, co może być nawet groźne dla życia;
• u osób dorosłych z reguły przebiega łagodnie, ale czasami może prowadzić do powikłań, takich jak kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie tkanki łącznej, zapalenie naczyń chłonnych czy posocznica [1,3].

Jakie czynniki sprzyjają zakażeniu liszajcem?

• choroby takie jak cukrzyca, AIDS, łuszczyca, egzema, itd;
• wilgotny, ciepły klimat; 
• dializy;
• oparzenia słoneczne;
• zmiany skórne spowodowane przez świerzb, wszy, opryszczkę, itd;
• rozległe ukąszenia owadów lub oparzenia spowodowane kontaktem z bluszczem lub innymi roślinami;
• sporty kontaktowe, gdzie łatwo o uszkodzenia skóry [2,3].

Jak zdiagnozować liszajec?

• najlepiej udać się do lekarza, który na podstawie wyglądu zmian na skórze jest w stanie zdiagnozować liszajca zakaźnego;
• może on zlecić posiew bakterii, aby potwierdzić diagnozę i zastosować odpowiednią kurację;
• biopsja skóry jest bardzo rzadko praktykowana (jedynie przypadki oporne na standardowe leczenie, by wykluczyć potencjalne inne choroby takie jak pęcherzyca czy choroba Dariera);
• w przypadku nawracających infekcji należy wykluczyć nosicielstwo potencjalnie chorobotwórczych bakterii u członków rodziny lub osób z bliskiego otoczenia;
• pomimo że liszajec ma dosyć charakterystyczne objawy, to niedoświadczona osoba może go pomylić z innymi schorzeniami skóry [1,2].

Jak leczyć liszaj? Jakie maści stosować?

• zwykle ustępuje samoistnie po 2-3 tygodniach, leczony znacznie szybciej;
• jako że liszajec zakaźny jest wywoływany przez bakterie, to najskuteczniejszym środkiem jego leczenia są antybiotyki;
• lekarz dobiera antybiotyk na podstawie analizy stanu pacjenta, w szczególności analizując rozległość występowania zmian oraz rodzaj pęcherzy;
• w przypadku drobnych zmian na małej powierzchni stosuje się miejscowe antybiotyki np. zawierający mupirocyną – Bactroban czy retapamulinę – Altabax;
• w przypadku rozległych i źle gojących się zmian lekarz może przepisać antybiotyk doustny np. zawierający amoksycylinę i kwas klawulanowy Augmentin czy klindamycynę Clindamycin MIP
• należy pamiętać, że antybiotyki doustne nie zawsze są skuteczniejsze w zwalczaniu liszajca zakaźnego i powodują znacznie więcej działań niepożądanych np. ze strony układu pokarmowego;
• najczęściej po zastosowaniu leczenia liszajec zakaźny ustępuje po ok. tygodniu;
• rany można oczyszczać i moczyć kilka razy dziennie aż do zagojenia;
• można to robić bardzo delikatnie przy pomocy ciepłej wody z mydłem – trzeba tylko pamiętać o bardzo dokładnym umyciu rąk, żeby nie rozprzestrzeniać infekcji;
• jeżeli lekarz zaleci miejsce posmarowane miejscowo antybiotykiem, można przykryć gazą [1,3].

Liszajec zakaźny dotyczy nie tylko dzieci, jest również spotykany u osób dorosłych, chociaż  zdecydowanie najgroźniejszy jest dla niemowląt. Jest to nieprzyjemna, aczkolwiek z reguły łagodna i łatwa do wyleczenia infekcja bakteryjna. Niestety jest stosunkowo zaraźliwa, dlatego warto dbać o higienę i stosować zasady profilaktyczne, jeżeli ktoś z najbliższego otoczenia zachorował. Pomimo że wiele przypadków przechodzi po kilku tygodniach samoistnie, warto udać się do lekarza po miejscowo lub doustnie stosowany antybiotyk. Infekcja minie wtedy znacznie szybciej, bezpieczniej i z mniejszym ryzykiem powikłań i jej rozprzestrzeniania się na osoby postronne.