Leki przeciwzakrzepowe, jak działają?

Leki przeciwzakrzepowe spowalniają, utrudniają lub hamują krzepnięcie krwi. Jest to proces kaskadowy, w którym biorą udział tzw. czynniki krzepnięcia krwi. Proces ten jest skomplikowany, uczestniczą w nim płytki krwi, jony, liczne receptory znajdujące się na powierzchni komórek [3].

Udar — czy wiesz, jak się objawia i jak udzielić pierwszej pomocy?

Jakie są wskazania do ich stosowania?

Leki przeciwzakrzepowe stosuje się w następujących przypadkach:

• W profilaktyce i leczeniu żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej; wskazania do profilaktyki są dość szerokie (od długiej podróży samolotem po rehabilitację przy złamaniu stawu biodrowego). W przypadku profilaktyki ważną rolę odgrywa także leczenie niefarmakologiczne — terapia uciskowa kończyn dolnych;
• U chorych z zatorowością płucną bądź zakrzepicą żył głębokich;
• W przypadku migotania przedsionków w celu ochrony pacjenta przed wystąpieniem udaru mózgu;
• U osób z wadami zastawek lub sztucznymi zastawkami serca;
• Przy ostrym niedokrwieniu kończyn;
• U chorych na trombofilię [3].

Jakie leki przeciwzakrzepowe wyróżniamy?

• Podstawowym lekiem przeciwzakrzepowym jest heparyna niefrakcjonowana. Stosowana jest ona jedynie w warunkach szpitalnych, ponieważ podawana jest najczęściej we wlewie ciągłym i dodatkowo wymaga stałego monitorowania  czasu częściowej tromboplastyny po aktywacji (APTT). Heparyna niefrakcjonowana jest polisacharydem. Poprzez oddziaływanie na antytrombinę (AT) hamuje czynniki krzepnięcia, Xa i IIa. 

Lekami o podobnym mechanizmie działania jak heparyna niefrakcjonowana, są heparyny drobnocząsteczkowe:

• nadroparyna (Fraxiparine), 
• enoksaparyna (Clexane, Neoparin), 
• dalteparyna (Fragmin). 

Leki te stanowią grupę cząsteczek zbliżonych budową do fragmentów heparyny niefrakcjonowanej. Wykazują one aktywność na czynniki krzepnięcia Xa i IIa. Heparyny drobnocząsteczkowe stosuje się w iniekcji podskórnej najczęściej 1 lub 2 razy na dobę. Ich zaletą w porównaniu do heparyny niefrakcjonowanej jest fakt, że nie wymagają monitorowana APPT [1,2,4].

Doustne leki przeciwzakrzepowe

• Antagoniści witaminy K — witamina K jest niezbędna do syntezy niektórych czynników krzepnięcia (II, VII, IX, X).  Zastosowanie leków takich jak warfaryna (Warfin) czy acenokumarol (Acenocumarol WZF) powoduje niedobór wspomnianych czynników krzepnięcia i w związku z tym zahamowanie kaskady krzepnięcia. Częstym problemem w przypadku tej grupy leków jest ich dawkowanie oraz liczne interakcje, zwiększające bądź hamujące ich aktywność. Dotyczą one nie tylko leków, ale także spożywanych pokarmów. Terapię w tym przypadku należy prowadzić pod kontrolą czasu protrombinowego, najczęściej przedstawionego jako współczynnik INR. 
• Wspomnianych wad nie mają tzw. nowe doustne antykoagulanty (NOAC). Działają one jako bezpośrednie inhibitory trombiny lub czynnika X. Ich dawkowanie nie wymaga kontrolnych badań laboratoryjnych (INR). Jednak wskazania do ich użycia są jeszcze ograniczone. Nowych doustnych antykoagulantów nie stosuje się np. u pacjentów ze sztucznymi zastawami serca. Ich wadą jest także dużo wyższa cena od wspomnianych wcześniej antagonistów witaminy K.

Do leków tej grupy zaliczamy:

• rywaroksaban (Xarelto),
• apiksaban (Eliquis),
• dabigatran (Pradaxa) [1,2,4].

Warto pamiętać, że kiedy stosujemy leki przeciwzakrzepowe, jesteśmy narażeni na poważne w skutkach krwawienia pourazowe bądź spontaniczne. Należy więc zachować szczególną ostrożność i unikać sytuacji urazowych szczególnie podczas przyjmowania leków przeciwzakrzepowych i przeciwpłytkowych jednocześnie (czytaj także: Vaxzevria (szczepionka AstraZeneca) a ryzyko zakrzepicy).

Przed każdym zabiegiem operacyjnym należy poinformować lekarza o przyjmowanych z tej grupy lekach (czytaj także: Braki leków — skąd się biorą?).