Leki do oczu — charakterystyka podania

W aptece ogólnodostępnej znajdziemy szeroki wybór leków ocznych. Podaje się je do worka spojówkowego. Jest to metoda nieinwazyjna i stosunkowo prosta oraz bezpieczna dla pacjenta. Istnieją również inne drogi podania substancji leczniczych do oczu, takie jak: podanie wewnątrzgałkowe, okołogałkowe, twardówkowe. Co ciekawe leki mogą również oddziaływać na struktury narządu wzroku po podaniu ogólnym, np. Visudyne [1].

Oprócz szeregu korzyści, aplikacja leku do worka spojówkowego posiada również negatywne aspekty. Substancja lecznicza trafia do miejsca działania w zmniejszonej ilości względem tej zawartej, np. w kropli preparatu. Wpływają na to różne czynniki, między innymi: szybkość parowania i odtwarzania filmu łzowego, jego objętość bądź lepkość. Czas kontaktu substancji leczniczej z powierzchnią gałki ocznej również bywa zmienny. Aktualnie konstruuje się rozmaite postacie leku, których celem jest zwiększenie stężenia substancji leczniczej w miejscu działania. Natomiast pomijając stronę technologiczną, ogromne znaczenie w poprawności terapii mamy my sami [1]!

Jakie leki stosuje się w chorobach oczu?

Z lekami ocznymi zapewne kojarzą się głównie krople. W rzeczywistości nawet w aptece wybór preparatów jest szerszy. Możemy spotkać:

• krople do oczu w postaci:
  • roztworu
  • zawiesiny
  • emulsji
• roztwory do oczu
• preparaty półstałe:
  • żele
  • maści
  • kremy
• preparaty stałe
  • minitabletki
  • implanty
  • inserty
• postacie nowoczesne, np. mikroigły

Jak zakraplać oczy, czyli prawidłowa technika podania

W przypadku kropli ocznych aplikacja leku nie polega jedynie na podaniu kropli do oka. Nie wiesz jak wpuszczać krople do oczu? Musisz pamiętać o następujących zasadach:

1. Przed podaniem umyj dokładnie ręce.
   • Jeżeli korzystasz z kropli w formie zawiesiny, to dokładnie wstrząśnij butelką przez kilka sekund.
2. Odkręć nakrętkę butelki.
3. Chwyć za dolną powiekę i odciągnij ją ku dołowi, tworząc kieszonkę.
4. Odwróć pojemnik do góry dnem i nakieruj wylot butelki do zewnętrznej części worka spojówkowego. W celu zminimalizowania drżenia możesz oprzeć rękę delikatnie o twarz.
5. Skieruj wzrok ku górze. Naciśnij lekko na butelkę.
6. Zamknij butelkę i oko.
7. Pamiętaj, aby po aplikacji kropli nie mrugać przez minimum 60 sekund. Trzymaj oko zamknięte i nie wycieraj go. Uciśnij wewnętrzny kącik oka, aby zapobiec odpływowi substancji przez kanalik łzowy.
8. Po minucie otwórz oko i powtórz powyższe punkty, aby zaaplikować lek do drugiego oka.

Podanie substancji leczniczej w formie maści odbywa się podobnie. Do worka spojówkowego zaaplikuj cienki pasek substancji, najczęściej w ilości odpowiadającej szerokości utworzonej kieszonki. We wszystkich sytuacjach pamiętaj o tym, aby nie dotykać końcówką butelki worka spojówkowego. Unikaj również dotykania dłońmi końcówki aplikatora.

Ciekawym przykładem są krople do oczu Catalin, które sporządza się z tabletki. Substancję leczniczą stanowi pirenoksyna. Stosuje się ją do leczenia zaćmy starczej. Preparat otrzymujemy wraz z odpowiednim rozpuszczalnikiem. Jak przygotować taki lek?

1. Umyj ręce i odkręć butelkę.
2. Blister z tabletką zegnij w połowie, a następnie wpuść tabletkę do butelki, nie dotykając jej.
3. Zamknij butelkę i potrząśnij ją do rozpuszczenia tabletki.
4. Przed użyciem odkręć górną część nakrętki i zaaplikuj kroplę do oka [2].

Jak stosować preparaty pielęgnacyjne na okolice oczu?

Preparaty do oczu to również płyny (Demoxoft płyn, Blephasol), żele (Demoxoft Plus lipożel) oraz chusteczki do pielęgnacji brzegów powiek (Blephaclean, Demoxoft Plus Clean, HexaClean). Najczęściej używa się ich do leczenia nużeńca, ale również do codziennej higieny (czytaj także: Nużeniec ludzki — jak pozbyć się pasożyta?). Płyn należy nanieść na jednorazowy wacik bawełniany. Następnie oczyszczamy powieki od strony zewnętrznej do wewnętrznej — tak jakbyśmy myli oczy. Po przemyciu warto potrzymać oczy zamknięte przez około minutę. Roztwór po dostaniu się do oka może mieć działanie drażniące. Podobnie postępujemy z chusteczkami. Żele natomiast aplikujemy na górną powiekę, blisko jej brzegu i dokładnie wmasowujemy.

Niektóre jednostki chorobowe, np. zespół suchego oka możemy leczyć, stosując spray na powieki (Tears Again, Argenton Optic). Preparaty podajemy na zamknięte oko.

Podanie kilku leków ocznych jednocześnie

Niejednokrotnie stan kliniczny pacjenta wymaga stosowania kilku leków jednocześnie. Worek spojówkowy ma ograniczoną pojemność. Podanie wszystkich preparatów łącznie, spowoduje wypłukanie substancji leczniczych z powierzchni oka. Terapia będzie nieefektywna. Kluczem do sukcesu jest odpowiednia kolejność stosowania preparatów.

• Jako pierwsze stosuj zawsze krople w formie roztworu. Po ich podaniu odczekaj minimum 5 minut na aplikację kolejnego leku.
• Jeżeli stosujesz krople w postaci zawiesiny, zachowaj po nich około 15 minut odstępu. Pamiętaj o tym, że zawiesina na kilka minut zaburza widzenie. Nie prowadź w tym czasie pojazdów mechanicznych.
• Po zastosowaniu żelu odczekaj 15 minut w celu podania kolejnego preparatu. Pamiętaj, że przez kilka minut będziesz widział niewyraźnie.
• Na samym końcu zawsze stosuj maści. Są to postacie leku o największej lepkości. Jeżeli stosujesz kilka maści, to kolejną zaaplikuj dopiero po 30 minutach. Te preparaty również zaburzają na pewien czas widzenie.

Substancje pomocnicze w lekach ocznych

Preparaty oczne muszą być jałowe. Jałowość osiągana jest poprzez dodanie konserwantów. Niestety stosowane długotrwale mogą podrażniać oczy. Produktów z konserwantami nie mogą również stosować osoby noszące miękkie soczewki kontaktowe. W takim przypadku soczewki kontaktowe można założyć dopiero po minimum 15 minutach od aplikacji leku.

Problematyczna może być również obecność buforów. Odpowiadają one za utrzymanie odpowiedniego pH kropli. Osoby z uszkodzoną rogówką nie powinny stosować preparatów z fosforanami. Mogą one doprowadzić do zwapnienia rogówki. W takich przypadkach zaleca się korzystanie z produktów, które zawierają bufor cytrynianowy [3].

Największy problem stanowią konserwanty w kroplach przeznaczonych do leczenia suchego oka (czytaj więcej: Zespół suchego oka — diagnoza i leczenie). Chlorek benzalkoniowy potęguję ten problem. Preparaty te często stosują osoby korzystające z soczewek kontaktowych. Czy jest rozwiązanie dla takich pacjentów? Remedium stanowią nowoczesne systemy wielodawkowe Comod (Hylo Comod), Abak (Hyabak, Hydrabak, Thealoz) lub OSD (ApoTears, Droptiva, Umastar, Vizik). Pojemniki te zapewniają jałowe warunki pomimo braku obecności konserwantów. Wszystko za sprawą specyficznej budowy, która zapobiega nadkażeniom przez drobnoustroje. Alternatywę stanowią klasyczne opakowania jednodawkowe — minimsy. Jednak nie mogą być stosowane wielokrotnie. Po aplikacji kropli, nawet jeśli pozostała część roztworu w opakowaniu, należy je wyrzucić [4].

Czy można przedawkować krople do oczu?

Krople do oczu zawierające substancje czynne, np. związki przeciwalergiczne, można przedawkować tak jak każdy inny lek. Niemniej warto zaznaczyć, że leki podawane do worka spojówkowego działają głównie miejscowo i rzadko wywołują znaczny efekt ogólnoustrojowy. Niestety zdarzają się przypadki nadmiernego stosowania leków ocznych, co może skutkować przejściowym zaburzeniem widzenia, świądem czy zaczerwienieniem. Aby tego uniknąć, należy je stosować zgodnie ze wskazaniami i przestrzegać zaleconego dawkowania.