Jakie są czynniki powstania zakrzepicy?

W obu schorzeniach czynniki ryzyka są bardzo podobne. Do najczęstszych przyczyn powstania zakrzepicy żył powierzchownych lub głębokich należą:

• otyłość,
• bardzo ograniczona aktywność fizyczna,
• spędzanie dużej ilości czasu w pozycji siedzącej (już sama kilkugodzinna podróż samolotem lub samochodem w bezruchu może przyczynić się do powstania skrzeplin),
• niedawna operacja,
• urazy (wielonarządowe, złamania w obrębie kończyny dolnej),
• długotrwałe unieruchomienie kończyny dolnej,
• stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych oraz hormonalnej terapii zastępczej,
• ciąża i okres połogu,
• zaawansowany wiek,
• żylaki kończyn dolnych,
• czynne, złośliwe nowotwory,
• trombofilia (genetycznie uwarunkowana nadkrzepliwość).

Zakrzepica żył — do czego może doprowadzić?

W 80-90% przypadków żylaki kończyn dolnych są przyczyną powstania zakrzepicy żył powierzchownych. Zaburzony przepływ krwi i uszkodzone ściany naczyń krwionośnych prowadzą do powstania stanu zapalnego w otaczających żyły tkankach. Pacjent obserwuje wtedy u siebie wyraźnie zgrubiałe (na skutek obecnych w światłach naczyń skrzeplin), zaczerwienione, wrażliwe i bolesne zmiany w objętych chorobą naczyniach żylnych. W zależności od wielkości i umiejscowienia skrzepliny podejmuje się różne rodzaje leczenia.

Jak rozpoznać zakrzepicę żył głębokich?

Ból oraz tkliwość kończyny, uczucie pieczenia, ciężkość nóg i obrzęki to objawy wielu chorób układu żylnego, nie tylko zakrzepicy żył głębokich (ZŻG). Spektrum możliwych przyczyn zgłaszanych objawów jest naprawdę szerokie. Mogą one świadczyć o niewydolności żylnej, niedokrwieniu kończyny, ale również o schorzeniach dotyczących narządu ruchu (złamanie, uraz mięśnia). Zakrzepica żył głębokich często przebiega bezobjawowo. Dopiero w późniejszym okresie, kiedy zmiany zakrzepowe są większe i powodują istotne utrudnienia w przepływie krwi, pacjent zaczyna odczuwać dolegliwości. Dlatego rozpoznanie opiera się nie tylko na wywiadzie lekarskim, ale też dodatkowych badaniach krwi i badaniach obrazowych (USG Doppler).

Jak leczyć zakrzepicę żylną?

Jeśli zaobserwowana skrzeplina jest niewielka, leczenie opiera się przede wszystkim na zastosowaniu uciskających wyrobów medycznych (rajstopy bądź pończochy) oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych w postaci miejscowo stosowanych maści lub doustnej terapii (ibuprofen, diklofenak).

Jednak w niektórych przypadkach takie leczenie może by niewystarczające. Czasami skrzeplina jest większa lub może znajdować się w żyłach odstrzałkowej lub odpiszczelowej, które są w bliskiej odległości od ujścia żyły udowej. Gdy taka skrzeplina ulegnie oderwaniu, może dostać się do żył głębokich, a w następnej kolejności do naczyń płucnych (powodując ostrą zatorowość płucną) lub do naczyń mózgowych (udar niedokrwienny). Obie te choroby to stany bezpośredniego zagrożenia życia. W tych przypadkach konieczne jest wprowadzenie leczenia farmakologicznego bądź operacyjnego.

Jakie leki stosuje się w leczeniu zakrzepicy?

Leczenie farmakologiczne opiera się głównie na zastosowaniu środków przeciwzakrzepowych, zapobiegających powstaniu kolejnych skrzeplin i zmniejszeniu tych już obecnych. W zależności od etiologii zakrzepicy żył głębokich, ryzyka nasilenia objawów czy prawdopodobieństwa wystąpienia powikłań krwotocznych u pacjenta stosuje się różne opcje terapeutyczne w ustalonych przez lekarza konfiguracjach — podskórne zastrzyki heparyną drobnocząsteczkową (Clexane, Neoparin), doustną terapię antagonistami witaminy K (acenokumarol i warfaryna) lub innymi lekami przeciwzakrzepowymi — dabigatranem (Pradaxa), apiksabanem (Eiquis), rywaroksabanem (Xarelto).

Czy można stosować leczenie wspomagające?

W przypadku zaobserwowania u siebie jakichkolwiek zmian na skórze przy naczyniach żylnych (pojawienie się pajączków czy żylaków) lub odczucia nieprzyjemnych objawów w obrębie kończyn dolnych (obrzęki, bolesność i skurcze) warto już wcześniej wprowadzić leczenie wspomagające pracę układu żylnego. Wśród opcji terapeutycznych wymienia się przede wszystkim doustną terapię preparatami zawierającymi w składzie składniki uszczelniające i uelastyczniające ściany naczyń żylnych, np.: diosmina (Diosmnex Max, Diohespan Max), hesperydyna, ekstrakt z ruszczyka kolczastego (Cyclo 3 Fort). Jako leczenie wspomagające w przypadku chorób żył powierzchniowych (m.in. zakrzepowym zapaleniu żył) można również zastosować maści i żele z heparyną (Lioton 1000, Heparin-Hasco Forte) o działaniu przeciwzakrzepowym, przeciwobrzękowym i przeciwzapalnym.

Czy zakrzepicy można zapobiec?

Zakrzepica żył powierzchownych może prowadzić do powstania zmian również w żyłach głębokich, a w konsekwencji doprowadzić do żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ). Schorzenie to obejmuje dwie jednostki chorobowe – zakrzepicę żył głębokich i jej następstwo, jakim jest zator tętnicy płucnej spowodowany przedostaniem się skrzepliny do światła naczyń płuc (zatorowość płucna). Zwężenie bądź zamknięcie światła tętnicy płucnej powoduje nagłe przerwanie dostarczania krwi do płuc, co objawia się bólem w klatce piersiowej, dusznością, przyspieszonym biciem serca i krwiopluciem. W Polsce żylna choroba zakrzepowo-zatorowa dotyka blisko 50 tys. osób (dane z 2019 r.), z czego prawie u połowy wystąpi zator tętnicy płucnej, który powoduje 10% wszystkich zgonów w szpitalu. Dlatego tak istotna jest profilaktyka, by zapobiegać powikłaniom mogącym mieć istotny wpływ na jakość życia lub mu bezpośrednio zagrażać.

Zakrzepica żylna i jej profilaktyka

Na pierwszym miejscu stawiana jest aktywność fizyczna. Nacisk stawia się tutaj głównie na gimnastykę kończyn dolnych i trenowanie mięśni łydek. Nawet krótkie, ale regularne, codzienne spacery pozytywnie wpłyną na funkcjonowanie układu żylnego w kończynach. Pacjentom wymagającym profilaktycznego leczenia, a jednocześnie posiadającym duże ryzyko epizodów krwawień na skutek stosowania leków przeciwzakrzepowych, należy wprowadzić leczenie uciskowe. Odpowiednio dobrane rajstopy, pończochy czy podkolanówki elastyczne o stopniowanym ucisku również korzystnie wpłyną na pracę układu żylnego.

Na co dzień przede wszystkim należy unikać długiego siedzenia, stania czy pozostawania w bezruchu oraz dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu. Dłuższa podróż powinna być zawsze przerywana krótkimi spacerami (najlepiej z napinaniem mięśni łydek). W przypadku osób obarczonych większym ryzykiem wystąpienia zakrzepicy (szczególnie u kobiet w ciąży, pacjentów otyłych, z innymi chorobami współistniejącymi, mającymi żylaki lub u osób, u których w bliskiej rodzinie wystąpiły przypadki zakrzepicy i zatorowości płucnej) warto każde niepokojące zmiany omówić jak najszybciej z lekarzem w celu dobrania jak najlepszych metod leczenia i profilaktyki ciężkich powikłań.