Co to jest cukrzyca?

Cukrzyca to stan, w którym pacjent zmaga się z hiperglikemią, czyli podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Specjalista stawia diagnozę na podstawie występowania objawów charakaterystycznych dla tej choroby (np. wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, nagła utrata masy ciała, senność itp.), a także badań laboratoryjnych, które są kluczową kwestią.  Niezbędne jest wykonanie badania glikemii na czczo (przygodnej) i, jeśli zachodzi taka konieczność, przeprowadzenie oznaczenia hemoglobiny glikowanej. W przypadku wartości nieprawidłowych zalecana jest modyfikacja diety i stylu życia, a niekiedy również zastosowanie farmakoterapii.

Jak do tej pory wyglądało leczenie cukrzycy?

Lekiem pierwszego rzutu w leczeniu cukrzycy jest metformina (Siofor, Glucophage, Avamina, Symformin). Jeśli jednak okaże się nieskuteczna bądź źle tolerowana przez pacjenta, lekarz może rozważyć wdrożenie innych leków, np. pochodnych sulfonylomocznika: glipizyd (Glipizide BP), gliklazyd (Clazicon, Diaprel MR, Diazidan, Gliclada, Symazide MR), glimepiryd (Amaryl, Glibetic, GlimeHexal, Glitoprel) [2].

Jakie są leki na cukrzycę nowej generacji?

Metformina oraz wymienione wyżej pochodne sulfonylomocznika są kolejno pierwszą i drugą “linią obrony” przed zbyt wysokim stężeniem glukozy we krwi. Bywa jednak, że farmakoterapia jest źle tolerowana lub nie przynosi wystarczających rezultatów. W takim przypadku lekarz może zaproponować stosowanie innych, nowszych substancji, które mają za zadanie nie tylko utrzymać stężenie glukozy “w ryzach”, ale również wspomóc redukcję tkanki tłuszczowej [2].

Flozyny — nowoczesne leki na cukrzycę na listach refundacyjnych

Flozyny stosuje się w leczeniu cukrzycy od 2012 roku. Wśród tego typu leków wymienia się m.in. dapagliflozynę* (Forxiga), kanagliflozynę* (Invokana), empagliflozynę* (Jardiance) oraz najnowszy — ertugliflozynę (Steglatro). Wszystkie te substancje są w Polsce refundowane.

Leki te blokują transporter SGLT-2 znajdujący się w nerkach (dokładniej w kanaliku dystalnym nefronu) — zmniejsza się wówczas tzw. wychwyt zwrotny glukozy, czyli ponowne wchłanianie tego składnika do krwi. Dzięki temu glukoza może być wydalana z moczem, natomiast obniżeniu ulega jej stężenie we krwi.  Flozyny mogą być stosowane zarówno jako leki pierwszego wyboru (gdy istnieją ku temu wskazania), jak i w połączeniu z metforminą oraz insuliną [3].

Gliptyny i analogi GLP-1, czyli nowoczesne leki inkretynowe

Wśród leków inkretynowych wyróżnia się dwie grupy substancji: gliptyny (inhibitory DPP-4) i analogi GLP-1 (inkretynomimetyki). Są to leki występujące w postaci tabletek doustnych lub wstrzykiwaczy, które mogą być stosowane równie w monoterapii bądź w terapii skojarzonej np. z metforminą. Dzięki unikatowemu mechanizmowi działania, inhibitory DPP-4 oraz analogi GLP-1 nie zwiększają ryzyka hipoglikemii. Niektóre z nich mogą przyczynić się do również do spadku masy ciała.

Gliptyny na cukrzycę

W Polsce dostępne są obecnie cztery inhibitory DPP-4 (gliptyny), które przyjmuje się doustnie, najczęściej 1-2 razy dziennie:

• sitagliptyna* (Januvia, Juzina, Lonamo, Maysiglu, Ristaben, Simlerid),
• wildagliptyna* (Anvildis, Galvus, Kwikaton, Viglita),
• saksagliptyna (Onglyza),
• linagliptyna (Trajenta).

Sitagliptyna występuje również w następujących doustnych preparatach skojarzonych:

• sitagliptyna + metformina (np. Janumet*, Jamesi*, Depepsit Met*, Maymetsi*, Metformax SR Combi*),
• sitagliptyna + ertugliflozyna (Steglujan) [4].

Analogi GLP-1 na cukrzycę

Agonisty receptora GLP-1 (glukagonopodobnego peptydu-1) to nowoczesne leki stosowane doustnie (dostępny jest do tej pory jeden preparat) oraz we wstrzyknięciach. Rosnącą popularnością cieszą się zwłaszcza postacie o przedłużonym działaniu, ponieważ można je stosować tylko raz w tygodniu.

Wciąż prowadzone są badania nad opracowaniem analogu GLP-1, który mógłby być dawkowany jeszcze rzadziej, np. raz w miesiącu.

Obecnie w Polsce zarejestrowanych jest kilka preparatów, które zawierają następujące analogi GLP-1:

• eksenatyd (Bydureon);
• liraglutyd (Saxenda, Victoza);
• dulaglutyd (Trulicity)*;
• semaglutyd (Ozempic*).

Leki te podaje się w postaci iniekcji podskórnych — najczęściej raz na dobę (Bydureon, Saxenda, Victoza) lub raz w tygodniu (Trulicity, Ozempic). Warto zaznaczyć, że semaglutyd jest dostępny również w postaci doustnej — występuje w dawce 3 mg, 7 mg i 14 mg (Rybelsus). Niestety żadna z nich nie podlega obecnie refundacji [5,6].

Tirzepatyd — nowy analog GLP-1 oraz GIP zatwierdzony przez FDA

Amerykańska Agencja do spraw Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła w 2022 roku nowy lek — tirzepatyd (Mounjaro), będący jednoczesnym agonistą GLP-1 oraz GIP (glukozależnego polipeptydu insulinozależnego). Lek, podobnie jak inne długo działające analogi GLP-1, może być stosowany raz w tygodniu we wstrzyknięciach.  Zaletą tirzapatydu jest jego wyższa niż w przypadku semaglutydu skuteczność w wyrównywaniu glikemii oraz redukcji masy ciała (tirzapatyd pozwala na nieco szybszą redukcję masy ciała).

Podwójny agonista receptorów GLP-1 i GIP okazał się również bardziej skuteczny w zestawieniu z długo działającym analogiem insuliny (glargine). Podczas gdy pacjenci stosujący tirzapatyd chudli, osoby przyjmujące insulinę zwiększały masę ciała średnio o 1,5 kg [7].

Teplizumab — rewolucja w leczeniu cukrzycy typu I?

Pod koniec 2022 roku FDA zatwierdziła kolejny lek, który już teraz określany jest mianem „prawdziwej rewolucji w leczeniu cukrzycy”. Jest to pierwszy preparat mający opóźnić wystąpienie cukrzycy typu 1 – rozpoznawanej najczęściej u dzieci oraz młodych dorosłych.  Teplizumab (Tzield), bo tak nazywa się substancja czynna, ma przyczyniać się do dezaktywacji komórek układu immunologicznego, które odpowiadają za degradację tzw. wysp trzustkowych produkujących insulinę. Lek będzie podawany za pomocą infuzji dożylnych.

* Preparaty zawierające te substancje są w Polsce refundowane, przy czym aby otrzymać lek na zniżkę, należy spełniać ściśle określone kryteria.