Potrzeba było milionów lat, aby z żywicy drzew iglastych powstał bursztyn w postaci, jaką znamy. Niektóre drzewa liściaste również mogą być jego źródłem. Amber można znaleźć na całym świecie. Ma różne odmiany, kolory i kształty oraz skład chemiczny. Przede wszystkim zawiera węgiel, wodór, tlen, siarkę oraz inne pierwiastki. Taka różnorodność związana jest też z terenem, na którym rosły drzewa, klimatem, nasłonecznieniem, a także erą historyczną, z której rośliny pochodzą.

Bursztyn kojarzy się większości ludzi z piękną biżuterią i ozdobnymi wyrobami. Oko cieszą nie tylko różne kształty i kolory, ale najbardziej inkluzje znajdujące się wewnątrz. We wnętrzu „kamienia” znaleźć można wszystko. Od kawałków roślin, ziarenek piasku i drobnych kamieni, po piękne okazy owadów.

Amber był od wieków ceniony. Już na początku naszej ery (III w.) rozwijały się w Europie warsztaty obróbki sukcynitu. Taką nazwą określa się bursztyn, posiadający dużą zawartość kwasu bursztynowego.

Ten wartościowy „kamień” przyczynił się do utworzenia europejskich szlaków handlowych. Chęć posiadania z niego wyrobów, cechowała nie tylko władców i zamożnych kupców. Również ludzie mniej zamożni chcieli posiadać, choć mały kawałek jantara. Przypisywano mu już wtedy wiele cennych właściwości [1].

Właściwości bursztynu

Dawniej uważano, że amber posiada właściwości magiczne. Tworzono z niego amulety chroniące przed chorobami, złymi duchami i wszelkiemu nieszczęściu, które człowieka mogło spotkać.

W razie choroby, kamienie bursztynowe kładziono w okolice chorego miejsca. Wierzono, że takie działanie przyniesie ulgę. Palono je też, aby odstraszać złe moce i oczyszczać powietrze.

Farmakopea Polska I, opisuje bursztyn jako surowiec, nalewkę, kwas bursztynowy i olej [2]. Badania nad bursztynem potwierdziły, że główną substancją działającą jest kwas bursztynowy i jego sole — sukcyniany.

Co to jest nalewka?

Nalewki (Tincturae) są płynną postacią leków. Otrzymuje się je na drodze wytrawiania różnymi metodami suchych surowców roślinnych. Można też rozpuścić gotowe wyciągi suche. Rozpuszczalnikiem jest z reguły 70% alkohol etylowy. Procentowość alkoholu dobiera się w zależności do właściwości fizykochemicznych poszczególnych surowców, z których nalewka ma być wykonana [4].  Wymagania jakościowe nalewek mających działanie lecznicze, opisuje Farmakopea Polska. Nalewka lecznicza powinna posiadać odpowiednią ilość substancji czynnej oraz właściwe stężenie rozpuszczalnika [5].

Trwałość nalewki

Mimo iż rozpuszczalnikiem jest alkohol etylowy, trwałość nalewek, jest ograniczona. Często wielkocząsteczkowe składniki czynne łączą się ze sobą. W takiej nalewce można zaobserwować wtedy osad na dnie naczynia. Związki czynne, szczególnie te wywierające efekt leczniczy, mogą ulegać adsorpcji na powierzchni osadu. Taka reakcja osłabia działanie nalewki [4].

Nalewka bursztynowa wg przepisu Ojca Klimuszki

1. 50 g nieoszlifowanego bursztynu rozdrobnić delikatnie tak, aby nie spowodować znacznego wzrostu temperatury podczas tej czynności.
2. Zalać 0,5 l spirytusu 95%.
3. Odstawić na 10 dni [6].

Jak działa nalewka bursztynowa?

• Doustne podanie kilku kropli nalewki rozcieńczonej wodą, będzie działało bakteriobójczo w przewodzie pokarmowym. Bursztyn jest naturalnym antybiotykiem (czytaj także: Antybiotyki-9 najczęściej zadawanych pytań).
• Tak podana wspomaga również wydzielanie żółci. Stosowana codziennie w ilości 3 kropli dodanych do wody lub herbaty, wzmocni odporność organizmu. Nalewka bursztynowa działa też uspokajająco (czytaj także: Leki na uspokojenie-bezpieczeństwo stosowania) i obniża ciśnienie krwi (czytaj także: 6 mitów dotyczących nadciśnienia).
• Nalewka działa również bakteriobójczo. Można ją stosować na skórę — pomoże też w szybszym gojeniu ran [6].
• Jej rozgrzewające działanie wykorzystuje się do nacierania klatki piersiowej i pleców podczas przeziębienia, grypy czy zapalenia oskrzeli.
• Stosowana wspomagająco w leczeniu zatok i katarze [7].
• Smarowanie czoła i skroni podczas migreny przynosi to ulgę i przyśpiesza powrót do zdrowia.

Działanie różnych preparatów zawierających bursztyn:

• Wzrost odporności organizmu po długotrwałych chorobach. Takie działanie zapewniają sole kwasu bursztynowego.
• Kwasy poprawiają również sprawność umysłową i koncentrację.
• Jantar działa też przeciwbakteryjnie na bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemnie oraz wykazuje działanie przeciwgrzybicze [3].
• Olejek bursztynowy wcierany w skórę działa przeciwreumatycznie, łagodzi nerwobóle czy bóle mięśni. Przyśpiesza leczenie urazów [7].
• Nieoszlifowany kamień noszony na szyi, przynosi ulgę w chorobach tarczycy i gardła [6].

Ciekawostki historyczne

• 1546 r. Georgius Agricola przeprowadził suchą destylację bursztynu i uzyskał składnik „podobny do soli” o kwaśnym smaku, kalafonię oraz olej bursztynowy
• XVII w. Robert Boyle nazwał po raz pierwszy substancje o kwaśnym smaku kwasem bursztynowym.
• 1728 r. Ephraim Chambers — encyklopedysta pisze: „W czasach epidemii dżumy ci, którzy pracowali przy wydobyciu i obróbce bursztynu w Królewcu — nigdy nie byli zainfekowani”.
• 1858 r. Ludwik Pasteur zwrócił uwagę na lecznicze działanie kwasu bursztynowego.
• 1875 r. N. Lemery również użył określenia kwas bursztynowy, który do tej pory nazywany był sal succini (sól sukcynitowa) lub spirit of amber (duch, energia bursztynu).
• 1877 r. O. Helman lekarz, minerolog, zbadał skład ilościowy kwasu bursztynowego w próbkach bursztynu bałtyckiego.
• 1886 r. noblista Robert Koch — bakteriolog, sprawdził korzystne działanie kwasu bursztynowego na samym sobie.
• Lata 70. XX w. S.S. Sawkiewicz — autorytet w badaniach nad bursztynem stwierdził lecznicze działanie kwasu bursztynowego oraz jego stymulujące działanie na wzrost roślin uprawnych [3].