Laktoferyna jest glikoproteiną wiążącą jony żelaza, należącą do białek z grupy transferyn. Bierze udział we wchłanianiu żelaza w jelicie. Wykazuje działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwutleniające, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne. Wspomaga ona również wzrost bakterii probiotycznych zasiedlających jelita [1]

Jednym z naturalnych źródeł laktoferyny jest mleko. To białko cieszy się wciąż niegasnącym zainteresowaniem naukowców, badających jego działanie i możliwe zastosowanie.

Gdzie w organizmie produkowana jest laktoferyna?

Laktoferyna występuje w małych ilościach w większości płynów ustrojowych, takich jak ślina, łzy, katar i płyny jelitowe (np. żółć). Jest wytwarzana i wydzielana przez błonę śluzową oraz neutrofile (komórki układu odpornościowego). W najwyższym stężeniu (ok. 7 g/l) znajduje się w ludzkiej siarze (pierwsze mleko matki). Uwalnianie laktoferyny pobudzają bodźce zapalne [2].

Kiedy warto stosować laktoferynę?

Właściwości przeciwbakteryjne laktoferyny

Laktoferyna wykazuje działanie bakteriostatyczne dzięki zdolności wiązania żelaza, które jest niezbędne do wzrostu bakterii. Działanie bakteriobójcze wynika z wiązania lipopolisacharydu (LPS) — endotoksyny bakteryjnej wywołującej stan zapalny. Zapobiega to uwolnieniu cytokin prozapalnych, produkcji wolnych rodników i powstania stresu oksydacyjnego. Dzięki temu nie dochodzi do uszkodzenia tkanek gospodarza [3].

Destabilizacja błony komórkowej bakterii przez laktoferynę zwiększa jej przepuszczalność, umożliwiając przenikanie innych substancji przeciwbakteryjnych, takich jak lizozym. Nasila także fagocytozę, indukuje apoptozę oraz blokuje wejście drobnoustroju do komórek gospodarza. Stwierdzono, że laktoferyna wykazuje również działanie przeciwpasożytnicze i przeciwgrzybicze [4].

Właściwości immunomodulujące laktoferyny

Laktoferyna odgrywa również rolę w różnicowaniu, dojrzewaniu, aktywacji, migracji i proliferacji komórek układu odpornościowego, takich jak limfocyty B, neutrofile, makrofagi i komórki dendrytyczne [5] (czytaj także: 10 sposobów na wzmocnienie odporności). Po jej podaniu zaobserwowano zmniejszenie częstości występowania infekcji u dzieci. Przy czym nie wykazywała ona działań niepożądanych nawet u noworodków [6].  

Laktoferyna a SARS-CoV-2

Szybkie rozprzestrzenianie się pandemii SARS-CoV-2 stało się na świecie poważnym problemem zdrowotnym. Naukowcy wciąż szukają środków terapeutycznych skutecznych w zapobieganiu i leczeniu infekcji SARS-CoV-2. Laktoferyna wykazuje szerokie spektrum aktywności przeciwwirusowej, co wskazuje, że może znaleźć zastosowanie w przypadku zachorowania na SARS-CoV-2.

Immunoregulacyjne i przeciwzapalne właściwości laktoferyny również mogą okazać się przydatne w leczeniu SARS-CoV- 2 i zapobieganiu jego niszczycielskim skutkom w zainfekowanych narządach. Ponadto laktoferyna wykazuje lepszy profil bezpieczeństwa w porównaniu z innymi lekami przeciwwirusowymi [7].

Podczas infekcji wirusowych dochodzi do zaburzenia równowagi stężenia żelaza między miejscem zakażenia a zdrowymi tkankami. Nagromadzenie żelaza sprzyja rozwojowi wirusa i zaostrza procesy zapalne. Laktoferyna zmniejsza poziom żelaza w płucach w zakażeniu bakterią Pseudomonas aeruginosa, co może stanowić obiecujący kierunek badań także w innych infekcjach [8].

Laktoferyna może przeciwdziałać zakażeniu koronawirusem, chroniąc przed wniknięciem wirusa. Poprzez zmniejszenie produkcji cytokin prozapalnych, zapobiega burzy cytokinowej, która może pogorszyć rokowanie pacjentów z cukrzycą chorujących na Covid-19 [8,9].

Niektóre badania wykazały, że laktoferyna może chronić przed zachorowaniem na COVID-19 [10]. Dlatego sądzi się, że mleko matki, które zawiera znaczne ilości tego białka, może zapewnić noworodkowi ważną ochronę przed nowym koronawirusem SARS-CoV-2 [11]. Nadal potrzebne są badania, które potwierdziły aktywność i skuteczność laktoferyny.

Połączenie laktoferyny i difenhydraminy w leczeniu Covid-19

Amerykańscy naukowcy badali wpływ leków przeciwhistaminowych na rozwój zakażenia wirusem SARS-CoV-2. W badaniach szczególną uwagę zwrócono na difenhydraminę. Jest to lek przeciwalergiczny, który występuję jako pojedyncza substancja w leku Nodisen oraz w połączeniu z paracetamolem w tabletkach Apap Noc. Difenhydramina działa na receptor histaminowy H1, ale także na receptor sigma-1. Receptor sigma-1 bierze udział w regulacji stanu zapalnego w ludzkim organizmie. Natomiast wirus SARS-CoV-2 wykorzystuje ten receptor w procesie replikacji.

Obiecujące wyniki hamowania replikacji wirusa przez difenhydraminę skłoniły naukowców do przetestowania jej z innymi związkami o działaniu przeciwwirusowym, które łączą się z innym receptorem. Do badań wybrano laktoferynę, ponieważ już wcześniejsze badania mówiły o jej aktywności hamującej zakażenie SARS-CoV-2. Badania prowadzono na komórkach płuc małp i ludzi. Każdy ze związków podany indywidualnie hamował replikację SARS-CoV-2 na poziomie około 30%. Połączenie tych dwóch składników spowodowało redukcję aż o 99%. Wyniki te pokazują, że badane substancje mają efekt synergistyczny, czyli podane razem wykazują silniejszy efekt terapeutyczny.

Dane sugerują, że terapia laktoferyną i difenhydraminą może zahamować infekcję SARS-CoV-2 lub skrócić czas choroby. Jednak niezbędne są dalsze badania, żeby to potwierdzić [12].

Laktoferyna w schorzeniach skórnych

Laktoferyna bada się także pod kątem przydatności w leczeniu chorób skóry (czytaj także: Niacynamid (witamina PP) w redukcji przebarwień i trądziku). Dzięki zdolności hamowania produkcji melaniny w melanocytach jest ona potencjalnym kandydatem do zastosowania jako środek redukujący przebarwienia [13].

Laktoferyna stymuluje proliferację i migrację komórek skóry oraz nasila syntezę składników macierzy zewnątrzkomórkowej, takich jak kolagen i hialuronian. Obserwacja in vitro wskazuje, że laktoferyna wspiera wiele procesów biologicznych związanych z gojeniem się ran [14]. Wykazano również, że suplementacja laktoferyną przynosi korzyści w przypadku schorzeń dermatologicznych, takich jak trądzik, łuszczyca i owrzodzenia cukrzycowe [15].

Gdzie możemy znaleźć laktoferynę?

Laktoferyna do stosowania doustnego występuje jako suplement diety zarówno w kroplach, saszetkach i kapsułkach. Została też dodana do pastylek na gardło Fiorda. Laktoferyna do aplikacji na skórę jest głównym składnikiem kremu Keladerm, a także jej 6% stężenie deklaruje producent Endvir Simlex — kremu na opryszczkę. Na rynku dostępny jest również GripStop — krople do nosa.

Mimo że na rynku brakuje zarejestrowanego leku zawierającego laktoferynę i wciąż czekamy badania potwierdzające jej skuteczność u dorosłych, dotychczasowe doniesienia są bardzo obiecujące. Być może ta naturalnie produkowana w organizmie cząsteczka przy dodatkowej suplementacji może nas ochronić jeszcze bardziej.