Najczęstsze objawy alergii to zatkany lub cieknący nos, uczucie pieczenia i swędzenia oraz nadmierne kichanie. Podłoże alergii często bywa skomplikowane i aby potwierdzić wrażliwość na konkretne alergeny potrzeba skomplikowanym badań (np. testy na specyficzne IgE z krwi lub skórne), to jednak większość z nas wie, na co jest ogólnie uczulona. Według badań nawet ponad 30% ludności Niemiec i prawie 20% Amerykanów cierpi na alergię. Czy można sobie z nią jakoś poradzić preparatami bez recepty? Skuteczne mogą okazać się krople do nosa na alergię, które można kupić w aptece bez recepty [1,2].

Czym jest alergiczny nieżyt nosa?

Alergiczny nieżyt nosa jest nadmierną reakcją organizmu na alergeny, czyli czynniki, które wywołują stan zapalny w organizmie. Alergeny należą do różnych grup chemicznych. Ich wspólną cechą jest jedynie to, że wywołują reakcję alergiczną. Oznacza to wzrost wytwarzanych przeciwciał IgE w organizmie [3].

Alergiczny nieżyt nosa występuje zarówno u dorosłych jak i dzieci. Dotyczy 50-70% osób chorujących na astmę [2]. Wyróżniamy dwa rodzaje alergicznego nieżytu nosa: sezonowy i przewlekły. Sezonowy pojawia się okresowo, zwykle w trakcie pylenia drzew. Przewlekły utrzymuje się znacznie dłużej.

Alergiczny nieżyt nosa – objawy. Co może się pojawić?

• częste kichanie,
• obfita, wodnista wydzielina z nosa,
• uczucie zatkania nosa,
• świąd w nosie,
• towarzyszące podrażnienie spojówek i łzawienie oczy, nadwrażliwość na światło,
• bóle głowy,
• zaburzenia snu,
• uczucie zmęczenia,
• problemy z koncentracją [4].

Tabela 1. Objawy alergii z podziałem na częstość ich występowania.

Jak odróżnić katar alergiczny od zwykłego?

Aby odróżnić katar sienny (alergiczny nieżyt nosa) od zwykłego przeziębienia, można wziąć pod uwagę następujące czynniki:

1. Przyczyna: Katar sienny jest spowodowany reakcją alergiczną na alergeny występujące w powietrzu, takie jak pyłki roślin, roztocza czy sierść zwierząt. Z kolei, zwykłe przeziębienie jest spowodowane wirusową infekcją, zazwyczaj rhinowirusem;
2. Czas trwania: Objawy kataru siennego mogą utrzymywać się przez tygodnie lub nawet miesiące, w zależności od czasu ekspozycji na alergeny. Z kolei, zwykłe przeziębzenie zazwyczaj ustępuje w ciągu 7-10 dni;
3. Objawy: Obie te dolegliwości mogą powodować podobne objawy, takie jak katar lub zatkany nos, kichanie oraz zmęczenie. Jednakże, katar sienny często powoduje dodatkowo uporczywe swędzenie oczu, nosa lub gardła. Z kolei przeziębieniu mogą towarzyszyć objawy takie jak ból gardła, kaszel czy bóle ciała.
4. Początek: Objawy kataru siennego zazwyczaj występują po kontakcie z konkretnym alergenem. W przypadku przeziębienia objawy pojawiają się stopniowo przez jeden lub dwa dni po zakażeniu wirusem.

Co może wpływać na zaostrzenie kataru alergicznego?

Czynniki ryzyka kataru alergicznego mogą obejmować:

1. Czynniki genetyczne: Osoby, których najbliżsi krewni cierpią na alergiczny nieżyt nosa, mają większe ryzyko rozwoju kataru alergicznego. Podobnie, jeśli osoba ma inne alergie, takie jak alergia pokarmowa lub astma, istnieje większe ryzyko wystąpienia kataru alergicznego;
2. Składniki środowiskowe: Egzystencja w środowisku, gdzie występują alergeny wziewne, takie jak pyłki roślin, grzyby, roztocza, sierść zwierząt i kurz, zwiększa ryzyko wystąpienia kataru alergicznego;
3. Ekspozycja i kontakt z alergenami: Bezpośredni kontakt z alergenami może prowadzić do wystąpienia kataru alergicznego. Pyłki roślin, zwierzęca sierść, pleśnie i kurz są częstymi alergenami wywołującymi reakcje alergiczne i katar alergiczny;
4. Palenie tytoniu: Palenie tytoniu może zwiększać ryzyko rozwoju kataru alergicznego. Osoby narażone na dym tytoniowy mogą doświadczać pogorszenia objawów alergii;
5. Inne czynniki środowiskowe: Faktory atmosferyczne, takie jak wysoka wilgotność i duże zanieczyszczenie powietrza, mogą również wpływać na ryzyko kataru alergicznego.

Co na katar alergiczny? Jakie są formy leczenia?

W trakcie omawiania możliwości terapii alergii lekami bez recepty skupimy się głównie na, tzw. katarze alergicznym. Do wyboru mamy 3 rodzaje farmakoterapii:

1. Doustne leki przeciwhistaminowe.
2. Krople do nosa na alergię, w postaci aerozoli, ze środkami przeciwhistaminowymi.
3. Sterydy do nosa w formie aerozoli [5].

Które leki na alergie są najlepsze?

Według badań naukowych można stwierdzić, że:

• Krople oraz spraye do nosa na alergię i doustne leki przeciwhistaminowe są mniej efektywne niż donosowe kortykosteroidy. Jednak warto zaznaczyć, że krople do nosa na alergię, jak również tabletki z lekami przeciwhistaminowymi są dobrym wyborem, jeśli cierpimy na łagodną alergię.
• Ciężko stwierdzić, która forma podania leków przeciwhistaminowych jest lepsza. Badania nie potwierdzają jednoznacznie czy lepsze są krople do nosa na alergię, czy leki doustne.
• Jeśli pacjent cierpi na poważną alergię, to lepiej rozpocząć leczenie od donosowych kortykosteroidów niż innych leków.
  • Przy alergii z ciężkim przebiegiem często włącza się dodatkowo donosowy lek przeciwhistaminowy – azelastynę. Badania dowodzą, że najlepiej stosować oba leki jednocześnie niż osobno. Niestety jest to połączenie dostępne jedynie na receptę: Azecort (Azelastyna + Flutikazonu propionian).
• Często stosuje się terapię łączoną z doustnych leków przeciwhistaminowych oraz donosowych kortykosteroidów, jednak nie ma dowodów na jej lepszą efektywność względem pojedynczo stosowanego donosowe kortykosteroidu.

Należy zachować ostrożność przy stosowaniu donosowych sympatykomimetyków, np. ksylometazoliny lub oksymetazoliny [2,6].

Krople i spray do nosa na alergie – co można kupić w aptece?

Wiemy już, jak powinniśmy leczyć alergiczny nieżyt nosa, dlatego dowiedzmy się teraz jakie preparaty wybrać i jak je dawkować.

Krople i spraye do nosa na laergie o działaniu przeciwhistaminowym

Azelastyna

Najczęściej stosowane krople do nosa na alergię zawierają azelastynę. Preparaty występują w postaci aerozoli donosowych, co znacznie ułatwia aplikację leku. Azelastyna jest lekiem przeciwhistaminowym II generacji o długotrwałym działaniu. Dzięki temu, aby skutecznie zredukować objawy alergii, stosuje się ją 2 razy na dobę po 1 aplikacji do każdego nozdrza. Leki z azelastyną można stosować u dzieci od 6. roku życia [7].

Spraye donosowe z azelastyną dostępne bez recepty to:

• Acatar Allergy.
• Allergodil.
• Azelamed.
• Azelastin POS.

Leki te nie zawierają konserwantów i można stosować je 6 miesięcy od otwarcia (lub do końca daty ważności – zależy, co nastąpi najpierw).

Dimetynden

Kolejna substancja, która występuje w kroplach do nosa na alergię bez recepty to dimetynden. Jest to lek przeciwhistaminowy I generacji o działaniu przeciwalergicznym. Preparaty z dimetyndenem mają dodatek fenylefryny. Fenylefryna obkurcza naczynia krwionośne błony śluzowej nosa i zmniejsza jej przekrwienie, dzięki czemu odtyka nos i ułatwia oddychanie.

Połączenie dimetyndenu oraz fenylefryny znajduje się w aerozolu do nosa – Otrivin Allergy. Lek można stosować u dzieci od 6. roku życia. Ze względu na zawartość fenylefryny, która nadużywana może prowadzić do uzależnienia i reakcji z odbicia, takich jak, np. wodnisty katar, nie należy stosować preparatu dłużej niż 7 dni.

Lek stosuje się 3 do 4 razy na dobę, aplikując od 1 do 2 dawek do każdego nozdrza [8].

Mepiramina

Przeciwalergiczne leki donosowe zawierają również mepiraminę. To substancja podobna w działaniu do omawianego wcześniej dimetyndenu. Występuje również w połączeniu z fenylefryną.

Lek można stosować u dzieci od 6. roku życia. Preparat dawkuje się co 4 do 6 godzin po 2 aplikacje do każdego nozdrza, jednak nie więcej niż 5 razy na dobę i nie dłużej niż 3 dni [9].

Leki z mepiraminą oraz fenylefryną dostępne w aptekach to:

• Sinumedin.
• Envil katar.

Difenhydramina

Krople do nosa na alergię mogą zawierać również inną substancję przeciwalergiczną – difenhydraminę. Preparaty z tym lekiem przeciwhistaminowym I generacji mają w składzie również nafazolinę, która powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych i zmniejsza stan zapalny w nosie oraz ułatwia oddychanie [10].

Bez recepty dostępne są jedynie krople Betadrin WZF. Można je stosować u osób od 12. roku życia. Standardowe dawkowanie to 1 do 3 kropli do każdego nozdrza co 4 do 6 godzin. Leku nie można stosować dłużej niż 5 dni [10].

Spray do nosa na alergię z glikokortykosteroidem

Mometazon

Kolejna grupa preparatów to te, które zawierają w swoim składzie mometazon. Mometazon to glikokortykosteroid o silnym działaniu przeciwzapalnym i przeciwalergicznym. W aptece dostępne są aerozole donosowe, jednak bez konsultacji z lekarzem mometazon można stosować jedynie od 18. roku życia.

Aerozole z mometazonem stosuje się w następujący sposób:

1. Początkowo aplikuje się dwie dozy do każdego nozdrza raz na dobę.
2. Po ustabilizowaniu objawów dawkę zmniejsza się do 1 dozy do każdego nozdrza raz na dobę [8].

W przypadku donosowych glikokortykosteroidów pierwsze efekty terapeutyczne mogą być zauważalne dopiero po kilku dniach stosowania [2,11]!

W aptece mometazon można znaleźć w aerozolach bez recepty, takich jak:

• Nasometin Control.
• Pronasal Control.
• Momester Nasal.
• Aleric Spray.

Kromoglikan w kroplach do nosa na alergie

Na sam koniec chciałbym przedstawić inną niż dotychczas substancję o działaniu przeciwalergicznym. To kromoglikan sodowy. Działa on przeciwalergicznie, ale nie jest lekiem przeciwhistaminowym. Kromoglikan zapobiega degranulacji komórek tucznych, a w wyniku tego uwalnianiu substancji odpowiedzialnych za rozwój reakcji alergicznej, np. histaminy [12].

Ze względu na swój mechanizm działania kromoglikan stosuje się zapobiegawczo – minimum 1 tydzień przed potencjalnym narażeniem na alergen. Produkt powinno używać się regularnie [9].

Kromoglikan sodowy można używać od 3. roku życia. Przyjmuje się 1 dawkę do każdego nozdrza od 4 do 6 razy na dobę [12].

W aptece dostępny jest aerozol donosowy z kromoglikanem sodowy o nazwie: Polcrom 2%.

Spray do nosa na alergię: xylometazolina i oxymetazolina

Te substancje obkurczają miejscowo naczynia krwionośne, dlatego zmniejszają obrzęk, wysięk i przekrwienie. Ułatwiają oddychanie. Nie należy stosować ich długotrwale. Występują w kroplach do nosa: Xylometazolin, Sudafed, Nasic, Xylogel, Xylodex, Otrivin (xylometazolina) oraz Nasivin, Acatar, Afrin (oxymetazolina).

Jak stosować krople do nosa na alergię? Porównanie tabelaryczne

Poniższa tabela zawiera zbiorcze zestawienie kropli do nosa na alergię, z różnymi substancjami leczniczymi oraz zalecane dawkowanie.

Tabela 2. Leki przeciwalergiczne dostępne bez recepty.

Co zamiast kropli na katar sienny? Poznaj tabletki na katar alergiczny

Katar alergiczny jak sama nazwa wskazuje, bierze się z reakcji alergicznej. Możemy się go spodziewać najczęściej w sezonie wiosenno-letnim, kiedy w powietrzu pojawiają się pyłki roślin. Oprócz kropli do nosa można stosować doustne leki przeciwalergiczne. Zawierają one substancje przeciwhistaminowe takie jak:

• desloratadyna;

• cetyryzyna;

• loratadyna;

• fexofenadyna.

Powyższe substancje hamują mediatory reakcji alergicznej, czego konsekwencją jest zahamowanie wodnistego kataru. Oprócz tego można stosować pseudoefedrynę w tabletkach. Jest to substancja zmniejszająca przekrwienie błony śluzowej nosa. Dzięki temu mniejsza ilość wydzieliny jest produkowana i katar ustępuje. Warto pamiętać, że pseudoefedryna jest substancją psychoaktywną, która może powodować zaburzenia koncentracji, a jej najczęstsze działanie niepożądane to podnoszenie ciśnienia tętniczego.

Jeśli katar alergiczny dotyka nas co roku, warto zastanowić się nad wykonaniem testów alergicznych i wdrożeniem leczenia odczulającego [13,14].

Jakie są domowe sposoby na katar alergiczny?

Katar sienny jest odpowiedzią na reakcję alergiczną organizmu. Jeśli nie chcemy stosować żadnych środków chemicznych dających nam ulgę, można spróbować odseparować się od alergenu. Jest to najlepsza metoda, jednak w przypadku alergii na pyłki roślin bardzo ciężko się do niej zastosować. Pylenie roślin rozpoczyna się pod koniec lutego i trwa do września. Oczywiście nie oznacza to, że katar utrzymuje się przez cały ten czas, jednak pyłki unoszą się w powietrzu przez większość roku, więc narażenie na nie jest nieuniknione.

W warunkach domowych można przeprowadzać inhalację z wykorzystaniem soli hipertonicznej, fizjologicznej lub olejków eterycznych. Zwłaszcza sól hipertoniczna na zasadzie różnicy osmolarności będzie zmniejszać katar.

6 praktycznych porad dla pacjentów z katarem alergicznym

Oto kilka wskazówek dla pacjentów z katarem alergicznym:

1. Unikaj alergenów: Staraj się unikać alergenów, które wywołują twoje objawy alergii. Jeśli reagujesz na pyłki roślin, unikaj kontaktu z nimi na tyle, na ile to możliwe. Jeśli jesteś uczulony na sierść zwierząt, unikaj miejsc, gdzie są obecne. Staraj się też ograniczyć ekspozycję na roztocza i pleśnie, utrzymując czystość i wilgotność w pomieszczeniach.
2. Monitoruj prognozy pyłków: Sprawdzaj codzienne raporty na temat poziomów pyłków roślin w Twojej okolicy, aby wiedzieć, kiedy spodziewać się większego nasilenia objawów. W okresach, gdy pyłki są w powietrzu w większych ilościach, można zastosować dodatkowe środki ostrożności, takie jak noszenie okularów ochronnych lub maseczki.
3. Czyść nos i oczy: Regularne czyszczenie nosa solą fizjologiczną może pomóc oczyścić alergeny z nosa i złagodzić objawy. Jeśli oczy są podrażnione, można stosować nawilżające krople do oczu lub kompresy zimne, aby złagodzić swędzenie i zaczerwienienie.
4. Utrzymuj czystość w domu: Staraj się utrzymać czystość w domu i zminimalizować obecność alergenów. Regularnie odkurzaj, zwłaszcza dywany i tapicerkę, aby usunąć kurz i roztocza. Przestrzenie sypialniane utrzymuj wolne od kurzu, staraj się też zapewnić odpowiednią wentylację i kontrolować wilgotność.
5. Skonsultuj się z lekarzem: Jeśli objawy kataru alergicznego są utrudniające codzienne funkcjonowanie i nie można ich złagodzić środkami dostępnymi bez recepty, warto skonsultować się z lekarzem. Lekarz może przepisać odpowiednie leki przeciwhistaminowe lub kortykosteroidowe, które pomogą kontrolować objawy.
6. Rób regularne testy alergiczne: W celu identyfikacji konkretnych alergenów, na które reagujesz, warto rozważyć wykonanie testów alergicznych. To może pomóc w unikaniu alergenów i skutecznym zarządzaniu objawami.

Skuteczny lek na katar alergiczny – podsumowanie

Jak widać, wybór kropli do nosa w alergicznym nieżycie nosa, jest dość spory. Zawiera zarówno substancje przeciwalergiczne, jak i zmniejszające miejscowo stan zapalny czy zmniejszające wysięk i obrzęk. Wybór kropli do nosa dostępnych bez recepty, jest duży. Dzięki temu chory może uzyskać poradę i pomoc w aptece, bez konieczności natychmiastowej wizyty i lekarza.