Należy podkreślić, że leków przeciwzakrzepowych nie należy samoistnie odstawiać. Decyzję o zmianie schematu dawkowania czy odstawieniu leku, może podjąć tylko lekarz, upewniając się, że pacjent dobrze zrozumiał nowe instrukcje. W pewnych sytuacjach klinicznych może wystąpić konieczność odstawienia leku (przed zabiegiem operacyjnym, u pacjentki w ciąży, przed porodem).

Jak odstawić leki przeciwzakrzepowe przed zabiegiem?

Zabieg operacyjny może być wskazaniem do odstawienia leków. Decyzję podejmuje lekarz chirurg oraz kardiolog. Rozważają oni czynniki ryzyka odstawienia leków, które mogą skutkować wystąpieniem incydentów sercowo-naczyniowych, ale także krwotokiem podczas zabiegu. Taka decyzja podejmowana jest indywidualnie wobec pacjenta i zależy od stanu ogólnego chorego i rozległości oraz niebezpieczeństwa zabiegu.

Leki przeciwpłytkowe

ASA hamuje COX, czyli cyklooksygenazę kwasu arachidonowego i zmniejsza syntezę prostaglandyn, prostanoidów i tromboksanu A2. Wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. W dawkach od 30 do 325 mg działa na płytki krwi, hamując ich agregację. Lek łączy się nieodwracalnie z płytką krwi, a efekt antyagregacyjny trwa do momentu wytworzenia nowej puli płytek przez organizm. Oznacza to, że lek działa na płytki krwi do końca jej życia, a więc przeciętnie 7-10 dni.

Klopidogrel i tiklopidyna to leki przeciwpłytkowe, stosowane w prewencji wtórnej zawału mięśnia sercowego i udaru.  W przypadku badań diagnostycznych nie ma potrzeby modyfikacji leczenia ASA, a także klopidogrelem i tiklopidyną.  Natomiast w przypadku zabiegów endoskopowych i innych zabiegów operacyjnych jest konieczność odstawienia leków. I tak w przypadku ASA należy odstawić go od 5 do 7 dni przed zabiegiem, a klopidogrel i tiklopidynę od 7 do 10 dni przed procedurą medyczną. Lekarz rozważy włączenie innego leku (najczęściej heparyny drobnocząsteczkowej) w przypadku konieczności wtórnej prewencji zdarzeń sercowo-naczyniowych przed planowanym zabiegiem.

Jeśli pacjent stosuje podwójną terapię przeciwpłytkową (po zabiegach angioplastyki wieńcowej ASA z klopidogrelem) decyzję o odstawieniu leku może podjąć jedynie kardiolog. Klopidogrel bowiem będzie nasilał efekt przeciwpłytkowy ASA i zabieg jest obarczony  jeszcze większym ryzykiem krwotoku.

Leki przeciwzakrzepowe (VKA)

Acenokumarol i warfaryna to często stosowane leki przeciwzakrzepowe. Pacjenci stosują je w  leczeniu żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, po zawale mięśnia sercowego, w migotaniu przedsionków oraz w przypadku biologicznych i sztucznych zastawek serca.

Odstawienie tych leków przed zabiegami jest konieczne na 2-3 dni w przypadku acenokumarolu oraz na 4-5 dni w przypadku pacjentów stosujących warfarynę.  Istotny jest wskaźnik INR (znormalizowany (międzynarodowy współczynnik znormalizowany), który ocenia się 24 godziny przed operacją. Gdy jego wartość przekracza 1,5, należy odczekać jeden dzień do zabiegu lub podaje się, najlepiej doustnie, małą dawkę witaminy K (1-2 mg). W okresie przed zabiegowym lekarz specjalista może zalecić stosowanie innego leczenia przeciwzakrzepowego (najczęściej jest to heparyna drobnocząsteczkowa).

Nowe doustne leki przeciwzakrzepowe (NOAC)

Należą do nich: apiksaban, rywaroksaban i dabigatran. Stosowane są w prewencji chorób zakrzepowo-zatorowych. Hamują one aktywność czynnika Xa krzepnięcia bez udziału antytrombiny.  Zazwyczaj przed zabiegiem powinno się je odstawić na 2-3 dni.  Nie zaleca się stosować antykoagulacji pomostowej (czyli włączenia heparyn), z wyjątkiem chorych z bardzo dużym ryzykiem zakrzepicy i małym ryzykiem krwawienia, u których to,  stosowanie heparyn jest konieczne.  W przypadku nagłego zabiegu pacjentom podaje się koncentrat czynników zespołu protrombiny.

Zazwyczaj NOAC włącza się od 6 do 8 godzin po zabiegu, związanym z małym ryzykiem krwotocznym. Jeśli ryzyko krwotoczne po zabiegu uznaje się za wysokie wówczas można wznowić stosowanie NOAC po 48-72 godzinach od operacji.

Ciąża a leki przeciwzakrzepowe

Jest stanem, w którym lekarz zadecyduje o odpowiedniej kontynuacji leczenia przeciwkrzepliwego. Pacjentki stosujące antagonistów witaminy K (VKA-acenokumarol lub warfarynę) muszą jak najszybciej powiadomić lekarza specjalistę o ciąży. Już podczas starania się o dziecko pacjentki stosujące leki przeciwzakrzepowe powinny zasięgnąć porady lekarza prowadzącego ciąże. Lekarz może zdecydować wówczas o zmiany leczenia na heparyny drobnocząsteczkowe.

Najczęściej lekarz decyduje się na odstawienie VKA i zastąpienie ich heparyną. W  pewnych przypadkach lekarz zachowuje obecne leczenie- zapewnia to mniejsze ryzyko zakrzepicy, ale zwiększa ryzyko wad genetycznych płodu. Pacjentka jest zobowiązana w tej sytuacji do podjęcia świadomej decyzji o zastosowaniu określonego leczenia.

Kolejną opcją jest stosowanie od 6 do 12 tygodnia ciąży heparyny drobnocząsteczkowej a w II i III trymestrze, gdy ryzyko wad jest mniejsze, stosowanie VKA. Najczęściej taki schemat lekarze kontynuują do 36 tygodnia ciąży, a więc do zbliżającego się porodu. Na 36 godzin przed porodem heparyna drobnocząsteczkowa może być zamieniona na heparynę niefrakcjonowaną (HNF) podawaną dożylnie.

Podsumowanie

Leki przeciwzakrzepowe stanowią dużą grupę leków stosowanych w wielu chorobach, a także w profilaktyce zdarzeń sercowo-naczyniowych. Ze względu na wpływ na układ krzepnięcia ich stosowanie musi być bezwzględnie konsultowane z lekarzem. Pacjent powinien regularnie się badać i konsultować z lekarzem prowadzącym. Stosowanie tych leków niezgodnie z ustalonym schematem dawkowania lub samoistne odstawienie, grozić może bardzo poważnymi konsekwencjami.