Jeżówka purpurowa — co to za roślina?

Jeżówka purpurowa (łac. Echinacea purpurea) należy do grupy roślin z rodziny astrowatych, w której znajdziemy również tak popularne gatunki, jak nagietek, ostropest, arnika czy rumianek. Cechą charakterystyczną jeżówki purpurowej są języczkowate, różowo-purpurowe kwiaty z mocno wystającym, kolczastym środkiem (przypominającym jeża). Substancje lecznicze koncentrują się w zielu (całej nadziemnej części rośliny razem z kwiatostanem) oraz korzeniu.

Jakie substancje czynne zawiera jeżówka?

Skład chemiczny ziela i korzenia jeżówki purpurowej jest bardzo złożony. Do substancji o właściwościach leczniczych zalicza się:

• Alkiloamidy;
• Pochodne kwasu kawowego;
• Kwas cykoriowy;
• Echinakozyd;
• Polisacharydy.

Jakie właściwości ma jeżówka purpurowa?

Lecznicze właściwości jeżówki purpurowej zaczęły być stopniowo odkrywane przez rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej już w XVII wieku. Początkowo była stosowana w łagodzeniu stanów zapalnych dziąseł, schorzeniach skórnych, ugryzieniach węży, leczeniu ran czy chorobach jelit. Kolejne stulecia stosowania rośliny odkryły jej dominującą wartość leczniczą – wsparcie organizmu podczas walki z infekcją. [1,2]

Jeżówka purpurowa posiada także właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze oraz przeciwzapalne. Dlatego też głównym jej zastosowaniem jest łagodzenie objawów infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych. Dodatkowo jeżówka purpurowa znalazła również zastosowanie w terapii infekcji dróg moczowych oraz jako preparat wspomagający leczenie trudno gojących się ran i zmian skórnych (oparzeń, owrzodzeń, egzemy czy świądu towarzyszącemu ukąszeniom owadów). Stąd obecność wyciągów z jeżówki purpurowej nie tylko w preparatach doustnych, ale również w produktach do stosowania miejscowego. [1,2,3] Co więcej, jeżówka purpurowa znajduje zastosowanie także w produktach kosmetycznych ze względu na właściwości przeciwstarzeniowe (antyoksydacyjne – zwalczające wolne rodniki przyspieszające proces starzenia) oraz nawilżające. [6]

Jeżówka purpurowa na infekcje

W momencie wniknięcia do naszego organizmu chorobotwórczych drobnoustrojów dochodzi do zakażenia organizmu, czyli tzw. infekcji. Jej rozwój może zatrzymać układ odpornościowy, który pełni rolę ochronnej tarczy dla organizmu. Złożony jest on z wielu narządów, które posiadają różnorodne mechanizmy obronne chroniące organizm przed zagrożeniem z zewnątrz. Jeżówka purpurowa posiada właściwości immunostymulujące, czyli mobilizuje wspomniany układ odpornościowy do walki z patogenami (czynnikami odpowiedzialnymi za wywołanie infekcji, do których należą też powszechnie znane drobnoustroje — wirusy, bakterie czy grzyby). Głównym kierunkiem działania jeżówki purpurowej jest pobudzanie układu odpornościowego do zwalczenia infekcji przez zwiększenie napływu komórek obronnych (makrofagów i granulocytów) do miejsca infekcji. Komórki te są zdolne do fagocytozy – „pochłaniania” drobnoustrojów wywołujących chorobę. [1,2]

Jeżówka purpurowa na odporność

Dotychczasowe badania wskazują, że preparaty na bazie nadziemnych części jeżówki purpurowej, mogą być skuteczne we wczesnym leczeniu przeziębienia u dorosłych i skracać czas trwania infekcji, jednak wyniki te nie są w pełni spójne. Istnieją także doniesienia o korzystnych efektach stosowania preparatów z roślin z rodzaju Echinacea (głównie jeżówki purpurowej) w celach zapobiegawczych i wzmocnienia odporności, ale również nie zostało to nadal solidnie udowodnione. [4,5] Aktualnie większość badań wskazuje na większą korzyść jeżówki purpurowej w leczeniu przeziębienia niżeli w zapobieganiu jego występowania.

Jakie są preparaty z jeżówką purpurową?

Na polskim rynku dostępny jest preparat roślinny o statusie produktu leczniczego w postaci tabletek (Esberitox N), który w składzie zawiera wyciąg z korzenia jeżówki purpurowej oraz wyciągi z dzikiego indygo i żywotnika zachodniego. Wskazaniem do jego stosowania jest leczenie przeziębień jako środek wspomagający, skracający czas infekcji i łagodzący jej przebieg.

W sprzedaży znajduje się również suszone ziele jeżówki purpurowej do sporządzania naparów oraz sok ze świeżego ziela jeżówki (Succus Echinacea PhytoPharm).

Kto może stosować preparaty z jeżówki purpurowej?

Preparaty z jeżówką purpurową mogą być stosowane przez dorosłych oraz dzieci od 12. roku życia. Stosowanie u młodszych dzieci nie jest zalecane ze względu na brak przeprowadzonych badań odnośnie bezpieczeństwa jej stosowania. Ze względu na bezpośredni wpływ jeżówki purpurowej na układ odpornościowy przeciwskazane jest jej stosowani u osób z postępującymi chorobami ogólnoustrojowymi (gruźlicą, białaczką, AIDS, stwardnieniem rozsianym, kolagenozą, zakażeniem wirusem HIV), chorobami autoimmunologicznymi (kiedy układ odpornościowy atakuje i niszczy własne komórki, np.: AZS) oraz u pacjentów stosujących leki immunosupresyjne (np.: po przeszczepie, leki onkologiczne).

Szczególną ostrożność powinni zachować również alergicy. Rośliny z rodziny astrowatych, do której należy również jeżówka purpurowa, często wywołują reakcje nadwrażliwości. Mogą one mieć różne nasilenie – od świądu i wysypki do utrudnionego oddychania i wstrząsu anafilaktycznego, który jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu.

Osoby stosujące dużą ilość leków (szczególnie pacjenci starsi z wieloma schorzeniami) również powinni zachować szczególną ostrożność przy stosowaniu jeżówki purpurowej. Niektóre substancje wchodzące w skład rośliny oddziałują na enzymy wątrobowe wpływające na ilości leków w organizmie, czego konsekwencją może być nasilone działanie niektórych leków, bardziej odczuwalne ich działania niepożądane lub interakcje. [2]