Po porodzie następuje okres połogu, trwa on około 6 tygodni. W tym czasie obkurcza się macica, goi się błona śluzowa kanału rodnego. W tym okresie współżycie nie jest zalecane. Karmienie piersią sprzyja szybszemu powrotowi do formy. Przyspiesza obkurczanie się macicy. Po okresie połogu kobieta może zacząć współżycie. Należy pamiętać jednak, że szybkość gojenia się ran i gotowość do zbliżeń są indywidualne dla każdej kobiety i mogą wymagać więcej czasu.

Zazwyczaj do 10 tygodnia po porodzie kobieta, która karmi, nie może zajść w ciążę. Jednak już sześć miesięcy po porodzie, mimo karmienia piersią, zajście w ciążę jest możliwe (po tym czasie w ciążę zachodzi około 20 % kobiet niestosujących antykoncepcji). Jeżeli kobieta nie planuje kolejnej ciąży, powinna zadbać wspólnie z lekarzem o wybór właściwej metody antykoncepcyjnej.

Antykoncepcja przy karmieniu piersią — co można stosować?

Na rynku dostępne są hormonalne środki antykoncepcyjne (tabletki, plastry, krążki dopochwowe, wkładki uwalniające lewonorgestrel, implanty i zastrzyki antykoncepcyjne), a także niehormonalne wkładki wewnątrzmaciczne (zawierające miedź lub miedź posrebrzaną, a także antykoncepcja mechaniczna – prezerwatywy).

Niemniej, tabletki antykoncepcyjne przeznaczone dla karmiących mam nie powinny zawierać estrogenów, (tzw. tabletki dwuskładnikowe), które przenikają do mleka i wywierają wpływ na niemowlę. Bezpieczne są natomiast tabletki zawierające progesteron (jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne). Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe mogą być stosowane u młodych mam karmiących piersią i są najczęściej wybieraną metodą obok wkładek wewnątrzmaciccznych.

Jakie substancje czynne zawierają jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne?

Jednoskładnikowe leki antykoncepcyjne, czyli bezpieczna antykoncepcja dla karmiących, hamują owulację (niekiedy podczas ich stosowania dochodzi jednak do owulacji), zwiększają lepkość śluzu szyjkowego, co utrudnia plemnikom poruszanie się i dotarcie do jamy macicy oraz wpływają na błonę śluzową macicy-endometrium, zmniejszając możliwość zagnieżdżenia się zarodka.

Dezogestrel

Jest progestagenem, czyli hormonem steroidowym, stosowanym w antykoncepcyjnych lekach. Najczęściej stosowanie rozpoczyna się między 21. a 28. dniem po porodzie. W przypadku późniejszego rozpoczęcia stosowania należy dobrać dodatkową metodę antykoncepcyjną (np.prezerwatywę, kapturek naszyjkowy) przez pierwsze siedem dni od rozpoczęcia stosowania tabletek antykoncepcyjnych. Tabletkę należy stosować raz na dobę, z zachowaniem 24-godzinnych odstępów, najlepiej o tej samej porze. W przypadku przerwy między dawkami dłuższej niż 12 godzin należy przyjąć jak najszybciej pominiętą dawkę i stosować dodatkowe metody zapobiegania ciąży przez siedem dni (prezerwatywa). Podobnie gdy wystąpią wymioty 3-4 godziny po przyjęciu dawki należy dla pewności stosować dodatkową metodę antykoncepcji.

Kiedy nie stosować leku?

Przeciwwskazaniami do stosowania są:

• ciężka niewydolność wątroby i jej nowotwór;
• uczulenie na lek;
• krwawienia z dróg rodnych z niewiadomej przyczyny;
• czynna choroba zakrzepowo-zatorowa;
• podejrzenie ciąży;
• obecność lub podejrzenie choroby nowotworowej hormonozależnej;
• silna depresja, myśli samobójcze w przeszłości.

Dezogestrel nie powoduje znamiennie większego zachorowania na nowotwór sutka czy szyjki macicy w porównaniu do populacji kobiet stosujących jako zabezpieczenie wkładkę wewnątrzmaciczną niehormonalną.

Pacjentki chore na cukrzycę i nadciśnienie powinny pozostać pod opieką lekarza specjalisty. W przypadku wzrostu ciśnienia tętniczego krwi, niepoddającego się leczeniu należy rozważyć odstawienie leku.

Na co należy uważać?

Tradycyjne środki antykoncepcyjne zawierające wyłącznie progestageny nie zabezpieczają tak skutecznie jak leki dwuskładnikowe przed ciążą pozamaciczną. Gdy pacjentka skarży się na ból brzucha przy braku miesiączki,  należy przeprowadzić badanie w kierunku ewentualnej ciąży pozamacicznej.

U pacjentek, u których w okresie ciąży wystąpiła ostuda (silna alergia, objawiająca się zmianami skórnymi), należy spodziewać się, że może również wystąpić podczas stosowania leków antykoncepcyjnych. Podobnie u pacjentek, u których w przeszłości wystąpiła choroba zakrzepowo-zatorowa jest możliwość ponownego jej wystąpienia. Jednoczesne stosowanie dezogestrelu przy długotrwałym unieruchomieniu (po urazie) może wiązać się również ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia objawów choroby zakrzepowo-zatorowej i niebezpiecznych jej konsekwencji.

Należy jednak dodać, że stosowanie leku w okresie karmienia piersią nie wpływa na ilość i jakość wytwarzanego przez matkę pokarmu. Jest bezpieczny dla niemowlęcia i skutecznie chroni przed ponownym zajściem w ciążę.

Jakie są tabletki antykoncepcyjne z dezogestrelem?

Preparaty: Azalia 75 ug, Cerazette 75 ug.

Drospirenon

Podobnie jak dezogestrel podaje się od 21 do 28 dni po porodzie. W przypadku późniejszego zastosowania należy wykluczyć możliwą ciążę i stosować dodatkową metodę antykoncepcji przez pierwsze siedem dni. Jeśli pacjentka zapomni o przyjęciu tabletki po 24 godzinach, powinna jak najszybciej przyjąć pominiętą dawkę, nawet jeśli oznaczałoby to przyjęcie dwóch tabletek jednocześnie. Kolejne dawki należy przyjmować o zwykłej porze. Gdy wystąpią wymioty w 3-4 godziny po przyjęciu dawki hormonu, należy przyjąć kolejną dawkę. Wchłanianie leku może nie być całkowite i stąd istnieje ryzyko niepełnej ochrony antykoncepcyjnej.

Należy uwzględnić poniższe stany, decydując się na przyjmowanie tabletek progestagenu:

• czynna choroba zakrzepowo-zatorowa żył;
• ciężka niewydolność wątroby i nerek;
• nadwrażliwość na substancję czynną;
• nowotwory hormonozależne;
• krwawienie z dróg rodnych o nieznanej przyczynie;
• hiperkaliemia.

Na co należy uważać?

Drospirenon jest antagonistą aldosteronu. Ma właściwości oszczędzania potasu. Należy zachować wobec tego ostrożność u pacjentek z niewydolnością nerek i stosujących leki oszczędzające potas (Inhibitory konwertazy angiotensyny, spironolakton). W pierwszym cyklu u takich pacjentek należy monitorować stężenie potasu.

Lek jest na ogół dobrze tolerowany u pacjentek z cukrzycą, mimo że hormony steroidowe mogą wpływać na zmniejszenie tolerancji glukozy i zmniejszenie jej wykorzystania przez komórki. Nie zaobserwowano jak dotąd zwiększonego zachorowania na raka piersi i szyjki macicy u kobiet stosujących doustną antykoncepcję w porównaniu z kobietami jej nie stosującymi. Wpływ na gęstość mineralną kości też nie jest negatywny w toku dostępnych badań. Tak więc lek nie przyspiesza wystąpienia osteoporozy.

Jakie są tabletki antykoncepcyjne z drospirenonem?

Preparaty: Daylette (dwuskładnikowy), Slinda.

Hormonalna wkładka antykoncepcyjna dla kobiet karmiących piersią

Wkładka antykoncepcyjna należy do jednej z najbardziej skutecznych metod zapobiegania ciąży. Jej kształt jest zbliżony do wkładki antykoncepcyjnej niehormonalnej (kształt litery T). Zawiera ona wbudowany zbiorniczek, uwalniający stopniowo syntetyczny hormon — lewonorgestrel. Działanie leku opiera się na zwiększeniu lepkości śluzu szyjkowego i utrudnieniu plemnikom migracji, ale też wpływa na endometrium i blokuje możliwość zagnieżdżenia się zarodka w macicy. Wkładka wewnątrzmaciczna ze względu na swój skład może u niektórych kobiet hamować owulację.

Lewonorgestrel w niewielkim stopniu przenika do pokarmu kobiecego. Nie wpływa zatem na rozwijający się organizm dziecka ani na skład i ilość pokarmu. Ta forma antykoncepcji może być stosowana w okresie karmienia piersią i jest ona jedną z najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży. Wskaźnik Pearla wynosi 0,1-0,2. Oznacza to,że na 100 kobiet stosujących wkładkę szansa na zajście w ciążę dotyczy zaledwie 0,1 kobiet.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania wkładki antykoncepcyjnej?

Należy pamiętać, że istnieją przeciwwskazania do założenia wkładki antykoncepcyjnej i tylko lekarz może zadecydować o określonym wyborze leku antykoncepcyjnego. Nie zaleca się zakładać wkładki hormonalnej u kobiet:

• z nadwrażliwością na lewonorgestrel i inne składniki wkładki;
• planowanie ciąży i ciąża;
• krwawienie z dróg rodnych o nieznanej przyczynie;
• stany zapalne narządów miednicy;
• zapalenie szyjki macicy;
• nowotwory wątroby i nowotwory dróg rodnych.

Kiedy można założyć wkładkę domaciczną po porodzie?

Tylko lekarz decyduje o rodzaju wkładki i zakłada ją pacjentce. Może być ona założona po porodzie lub po okresie połogu. Należy przestrzegać ściśle czasu stosowania wkładki. Najczęściej zakłada się ja na okres od 3 do 5 lat i po tym okresie musi być ona wyjęta lub wymieniona na nową.

Zakładanie i wyjmowanie wkładki nie jest bolesne, może wiązać się jedynie z lekkim dyskomfortem u niektórych kobiet. Do wkładki zamontowany jest zwykle nylonowy sznureczek, którego położenie kobieta stosująca tą metodę antykoncepcji powinna kontrolować po miesiączce.

Niekiedy podczas stosowania wkładki mogą występować nawracające stany zapalne oraz obfitsze krwawienia. U niektórych kobiet krwawienie menstruacyjne jest niewielkie lub całkowicie ustaje.

Interakcje hormonalnych leków antykoncepcyjnych. Co trzeba wiedzieć?

Tabletki antykoncepcyjne wyjątkowo często mogą wchodzić w interakcje. Podczas jednoczesnego stosowania leków będących induktorami enzymów mikrosomalnych wątroby (w tym Cytochromu P-450) może dojść do zmniejszenia działania i skuteczności antykoncepcyjnej. Należy w tym czasie zabezpieczać się innymi metodami antykoncepcyjnymi przed niechcianą ciążą. Leki wchodzące w interakcje z antykoncepcją hormonalną to:

• barbiturany;
• leki przeciwpadaczkowe (karbamazepina, fenytoina);
• gryzeofulwina;
• rytonawir;
• ryfampicyna;
• leki ziołowe zawierające dziurawiec.

Tabletka dzień po a karmienie piersią. Czy istnieje niebezpieczeństwo dla dziecka?

Po zastosowaniu tabletki „dzień po” (takiej jak np. EllaOne) kobieta powinna wstrzymać się z karmieniem piersią przez okres jednego tygodnia. Aby uniknąć problemów z laktacją, zaleca się korzystanie z laktatora do odciągania mleka. Ważne jest, aby nie podawać odciągniętego mleka dziecku i wylać je. Wpływ karmienia naturalnego na dziecko w ciągu tych 7 dni nie jest dotychczas znany, ale istnieje potencjalne ryzyko związane z bezpieczeństwem dziecka.

Zamiast tego, jako alternatywę, można rozważyć antykoncepcję awaryjną, taki jak lek Escapelle, który wymaga jedynie 8-godzinnego odstawienia dziecka od piersi. W przypadku Escapelle, substancja czynna przenika do mleka, dlatego przez 8 godzin należy odciągać mleko i je wylewać, aby uniknąć dostarczenia substancji dziecku.

Podsumowanie

Antykoncepcja hormonalna podczas laktacji jest możliwa i bezpieczna zarówno dla matki i jak i karmionego piersią dziecka. Nie wpływa na skład, ilość i jakość pokarmu kobiecego ani nie wpływa negatywnie na rozwijające się niemowlę. Należy jednak przestrzegać ważnych zasad, aby leczenie było skuteczne (systematyczne przyjmowanie leków, kontrolne wizyty lekarskie, obserwowanie zmian zachodzących w organizmie, reagowanie na niepokojące sygnały, np. krwawienie, spadki nastroju).