Co to są leki prokinetyczne?

Leki prokinetyczne (prokinetyki) to grupa leków działających na motorykę górnego odcinka przewodu pokarmowego (zdolność do aktywnego ruchu w reakcji na położenie i objętość trawionego pokarmu). Pobudzają one skurcze mięśniówki przewodu pokarmowego, co prowadzi do stymulacji perystaltyki przełyku, żołądka oraz dwunastnicy. Działają także na zwieracz przełyku, stymulując opróżnianie żołądka i pasaż jelitowy przyspieszając w ten sposób opróżnianie żołądka.

Kiedy stosuje się prokinetyki?

Leki prokinetyczne stosowane są w następujących chorobach przewodu pokarmowego: pierwotne i wtórne zaburzenia motoryki przełyku (schorzenia, podczas których dochodzi do zmniejszenia częstotliwości skurczów przełyku), choroba refluksowa przełyku, dyspepsja czynnościowa oraz gastropareza (zespół objawów klinicznych wywołanych przewlekłym opóźnianiem opróżniania żołądka). Leki prokinetyczne znajdują również zastosowanie w leczeniu zaparć czynnościowych, zaparciowej postaci zespołu jelita nadwrażliwego oraz w pewnych wyjątkowych sytuacjach, na przykład przed gastroskopią u pacjentów z ostrym krwawieniem z górnego odcinka przewodu pokarmowego [1,2].

Jak działają leki prokinetyczne?

Leki prokinetyczne to grupa leków, które przyspieszają pasaż treści pokarmowej przez przewód pokarmowy.
Można wyróżnić trzy główne mechanizmy działania leków prokinetycznych:

1. Blokowanie receptorów dopaminowych — przykładem leku blokującego te receptory jest metoklopramid. Działanie tego leku polega na blokowaniu receptorów dopaminowych, co pobudza uwalnianie neuroprzekaźnika zwanych acetylocholiną. Acetylocholina jest odpowiedzialna za przekazywanie sygnałów motorycznych w układzie pokarmowym, a w efekcie zwiększa motorykę jelit.
2. Zwiększenie wrażliwości receptorów serotoninowych — przykładem leku dzialającego poprzez zwiększenie wrażliwości receptorów serotoninowych na jelitach jest prukalopryd. Receptory te, pod wpływem tego leku, zwiększają skurcze mięśni jelit, prowadząc do przyspieszenia perystaltyki.
3. Hamowanie enzymów — przykładem leku hamującego enzymy jest itopryd. Hamowanie tych enzymów zwiększa stężenie acetylocholiny w przewodzie pokarmowym, co z kolei prowadzi do pobudzenia skurczów mięśniowych.

Jakie są leki prokinetyczne na receptę?

Lekami prokinetycznymi dostępnymi na podstawie przepisu lekarza są:

1. itopryd (Prokit, Zirid) – pobudza perystaltykę oraz przyspiesza opróżnianie żołądka. Substancja ta posiada także działanie przeciwwymiotne. Itopryd stosuje się w leczeniu niestrawności związanej z chorobą wrzodową, uczuciem pełności, dyskomfortu i wzdęciami. Lek ten przeznaczony jest do stosowania tylko u dorosłych pacjentów [3].
2. metoklopramid (Metoclopramidum Polpharma) – lek o działaniu przeciwwymiotnym
   i prokinetycznym jednak wskazany jest tylko do krótkotrwałego stosowania w zapobieganiu oraz leczeniu nudności i wymiotów związanych z chemioterapią, radioterapią, zabiegami chirurgicznymi lub migreną [3].
3. cisapryd (Gasprid) – lek pobudzający perystaltykę całego przewodu pokarmowego. Zmniejsza zaleganie pokarmu w przełyku oraz w żołądku, oraz przyspiesza pasaż treści pokarmowej w jelitach. Aktualne wskazanie do stosowania tego leku to leczenie zaostrzeń objawów gastroparezy idiopatycznej lub cukrzycowej i stosuje się go tylko u dorosłych pacjentów [3].
4. trimebutyna (Debretin, Debridat, Ircolon, Ircolon Forte, Tribux, Tribux Forte) – lek, który może być stosowany w przypadku osłabionej aktywności skurczowej przewodu pokarmowego (jako prokinetyk), ale i w sytuacji nadmiernie pobudzonej perystaltyki. Charakteryzuje się dobrą tolerancją i bezpieczeństwem, dlatego stosowany jest także u dzieci [3].

Jakie są leki prokinetyczne bez recepty?

Preparatem dostępnym bez recepty, zawierającym w swoim składzie wspomnianą wyżej trimebutyne jest Tribux Bio – lek w postaci tabletek stosowany w zaburzeniach czynności układu pokarmowego oraz w zaburzeniach trawienia. Innymi lekami na poprawę perystaltyki jelit są: Butiner 500 mg, Debutir, Debutir Forte oraz Duspatalin Gastro. Płynnym preparatem posiadającym działanie prokinetyczne jest Iberogast – lek ziołowy (naturalny prokinetyk) zawierający w swoim składzie mieszankę 9 ziół: rumianek, melisa, mięta, kminek, lukrecja, ostropest, ubiorek gorzki, glistnik jaskółcze ziele, arcydzięgiel.

Jak bezpiecznie stosować leki prokinetyczne? 7 wskazówek

W celu bezpiecznego stosowania leków prokinetycznych, warto przestrzegać poniższych wskazówek:

1. Konsultuj się z lekarzem: Przed rozpoczęciem stosowania jakichkolwiek leków prokinetycznych, zawsze skonsultuj się z lekarzem. On dobierze odpowiedni preparat i ustali dawkowanie dostosowane do Twojego stanu zdrowia.
2. Przestrzegaj zaleceń: Ważne jest, aby dokładnie przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących dawkowania i częstotliwości przyjmowania leku. Nie należy przekraczać zalecanej dawki ani zmieniać sposobu podawania leku bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
3. Informuj lekarza o innych lekach: Przed rozpoczęciem stosowania leków prokinetycznych, poinformuj lekarza o wszystkich innych lekach, suplementach i ziołach, które obecnie przyjmujesz. Niektóre leki mogą wchodzić w interakcje z lekami prokinetycznymi, co może wpływać na ich skuteczność lub bezpieczeństwo.
4. Uważaj na działania niepożądane: W czasie stosowania leków prokinetycznych, zwracaj uwagę na ewentualne działania niepożądane. Mogą to być np. ból głowy, nudności, biegunka czy osłabienie. Jeśli wystąpią jakiekolwiek objawy niepożądane, natychmiast skontaktuj się z lekarzem.
5. Unikaj alkoholu: Spożywanie alkoholu podczas stosowania leków prokinetycznych może zwiększyć ryzyko działań niepożądanych. Dlatego zaleca się zachowanie umiaru lub całkowite unikanie alkoholu podczas leczenia.
6. Informuj o ciąży lub karmieniu piersią: Jeśli jesteś w ciąży, planujesz zajście w ciążę lub karmisz piersią, poinformuj o tym lekarza przed rozpoczęciem stosowania leków prokinetycznych. Niektóre preparaty mogą być przeciwwskazane w tych okolicznościach lub wymagać szczególnej ostrożności.
7. Przestrzegaj terminów ważności leków: Sprawdzaj daty ważności leków prokinetycznych i nie stosuj preparatów po upływie terminu ważności. Nieprawidłowe działanie leków po przekroczeniu terminu ważności może zagrażać Twojemu zdrowiu.

Jak naturalnie przyspieszyć opróżnianie żołądka?

Bardzo istotne znaczenie ma leczenie żywieniowe. Zalecane jest:

• częstsze spożywanie posiłków o małej objętości;
• dokładne i powolne przeżuwanie pokarmu;
• zmniejszenie ilości spożywanych pokarmów tłustych;
• zwiększenie ilości spożywania produktów bogatych w błonnik;
• przebywanie w pozycji pionowej co najmniej godzinę po zakończeniu posiłku;
• rozpoczynanie dnia od szklanki ciepłej wody z cytryną i miodem.

Dieta zamiast leków prokinetycznych?

Zdrowa i zrównoważona dieta odgrywa istotną rolę w skuteczności opróżniania żołądka i właściwej perystaltyki przewodu pokarmowego.

Bogactwo błonnika w diecie jest kluczowe, ponieważ błonnik dodaje objętości stolcowi, co przyczynia się do pobudzenia ruchów perystaltycznych jelit i prawidłowego wypróżniania. Starajmy się zatem spożywać odpowiednią ilość błonnika, znajdującego się w produktach takich jak pełnoziarniste pieczywo, kasze i nasiona.

Warzywa i owoce są także niezwykle ważne w diecie. Pełne witamin, minerałów i przeciwutleniaczy, pomagają one w utrzymaniu zdrowej flory bakteryjnej w jelitach. W szczególności warto sięgnąć po produkty bogate w witaminę C, np. paprykę, porzeczki czy cytrusy, które działają przeciwzapalnie i wspierają funkcję układu trawiennego.

Odpowiednie nawodnienie jest równie istotne dla optymalnej kinetyki przewodu pokarmowego. Płyny pomagają w utrzymaniu odpowiedniej konsystencji stolca, co ułatwia przesuwanie go przez jelita. Warto pamiętać o spożywaniu odpowiedniej ilości wody i unikać nadmiernego spożycia napojów zawierających kofeinę lub alkohol.

Kiedy należy udać się do lekarza?

W przypadku, gdy pacjent przyjmuje leki prokinetyczne, a objawy nie ustępują lub nasilają się, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem. Może to oznaczać, że lek nie działa wystarczająco skutecznie lub że istnieją inne przyczyny objawów, które wymagają różnego podejścia do leczenia. Lekarz jest najlepiej wyposażony, aby ocenić sytuację i dostosować dawkowanie lub zmienić lek prokinetyczny, jeśli to konieczne.

Warto również udać się do lekarza, jeśli występują jakiekolwiek niepokojące objawy po rozpoczęciu stosowania leku prokinetycznego, takie jak nudności, wymioty, trudności w oddychaniu, wysypka lub obrzęk. Te objawy mogą wskazywać na możliwość reakcji alergicznej lub działań niepożądanych leku, które wymagają natychmiastowej interwencji medycznej.

Jak zapobiegać zaburzeniom perystaltyki jelit?

Zapobieganie zaburzeniom perystaltyki przewodu pokarmowego jest ważne dla utrzymania zdrowia układu pokarmowego. Oto kilka zaleceń, które mogą pomóc w tym procesie:

1. Zrównoważona dieta: Spożywanie zdrowej i zróżnicowanej diety pełnej błonnika, warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz kwasów omega-3 (takich jak oleje rybne);
2. Regularne spożywanie posiłków: Ważne jest, aby regularnie spożywać posiłki w ustalonych porach, aby utrzymać prawidłowe tempo perystaltyki;
3. Picie odpowiedniej ilości wody: Spożywanie wystarczającej ilości wody jest kluczowe dla utrzymania prawidłowej konsystencji stolca i utrzymania odpowiedniej perystaltyki przewodu pokarmowego;
4. Unikanie stresu: Stres może wpływać na pracę przewodu pokarmowego. Wprowadzanie technik relaksacyjnych, takich jak medytacja, joga lub oddychanie głębokie, może pomóc w zmniejszeniu stresu i wpływu na perystaltykę;
5. Aktywność fizyczna: Regularna aktywność fizyczna, tak jak codzienny spacer, może pomóc w utrzymaniu prawidłowej perystaltyki jelitowej.

Podsumowanie

Przyjmowanie leków prokinetycznych lub naturalnych prokinetyków zgodnie z zaleceniami lekarza i równoczesne wprowadzenie zmian w diecie, takich jak zwiększenie spożycia błonnika, warzyw i owoców, oraz odpowiednie nawodnienie organizmu, może przyczynić się do optymalizacji perystaltyki jelit i poprawy funkcjonowania układu trawiennego. Dlatego ważne jest, aby pacjenci otrzymywali kompleksowe i spersonalizowane zalecenia dotyczące diety, wspierające leczenie farmakologiczne i naturalne metody prokinetyczne.