Glukozamina – co to za substancja?

Glukozamina to naturalna substancja wytwarzana w organizmie z cząsteczek glukozy i glutaminy (aminokwasu) przy udziale enzymu syntetazy glukozaminy. Chemicznie należy do grupy aminocukrów i jest niezbędnym składnikiem tkanek oraz wydzielin ludzkiego organizmu. Największe ilości glukozaminy znajdują się przede wszystkim w chrząstce stawowej. Glukozamina jest niezbędna do wytwarzania glikozaminoglikanów i proteoglikanów, które są głównymi składnikami chrząstki stawowej. Stąd suplementy glukozaminy znalazły zastosowanie w procesie odbudowy chrząstki i leczeniu objawów zapalenia i choroby zwyrodnieniowej stawów.

Glukozamina nie występuje w żadnym z podstawowych produktów żywnościowych i nie jest niestety możliwym, by przyjmować ją wraz z codzienną dietą. Dlatego w celu dostarczenia aminocukru do organizmu konieczna jest jego suplementacja. Zbadano, że u ludzi wytwarzanie endogennej glukozaminy utrzymuje się na poziomie 4-20 g/dzień i wraz z wiekiem ilość ta maleje, a w związku z tym pogłębiają się zmiany degeneracyjne chrząstki stawowej.

Glukozamina a choroba zwyrodnieniowa stawów – czy jest skuteczna?

Zdecydowanie bardziej na zmiany zwyrodnieniowe narażone są osoby starsze, ale też dorośli w średnim wieku, szczególnie Ci zmagający się z nadwagą lub zupełnie na odwrót – sportowcy. Stopniowe przeciążenie stawów prowadzi do obumierania komórek chrząstki, uszkodzeń łańcuchów glikozaminoglikanów i włókien kolagenowych (będących „rusztowaniem” chrząstki stawowej), zwiększonego tarcia w stawach, a w konsekwencji  do powstania ubytków w chrząstce. Rozwijający się w obrębie stawu stan zapalny powoduje ból nie tylko podczas aktywności ruchowej, ale również w spoczynku.

Choroba zwyrodnieniowa stawów postępuje przewlekle przez wiele lat, a zmienione chorobowo stawy (najczęściej staw biodrowy, kręgosłupa oraz staw kolanowy), znacznie obniżają jakość życia pacjenta przez współwystępujące dolegliwości bóle i ograniczenia w poruszaniu się. Wśród leków zalecanych w chorobie zwyrodnieniowej stawów oprócz niesteroidowych leków przeciwzapalnych, leków przeciwzapalnych, glikokortykosteroidów i koksybów zalicza się również substancje łagodzące objawy zwyrodnienia (przez korzystne działanie na skład chrząstki) z tzw. grupy SYSADOA (ang. Symptomatic Slow Acting Drugs for Osteoarthritis). Do tej grupy leków chondroprotekcyjnych należy m.in. glukozamina.

Glukozamina na stawy – czy dobrze się wchłania?

Najczęściej glukozamina obecna w preparatach leczniczych występuje w formie siarczanu, ale też w postaci chlorowodorku lub jako N-acetyloglukozamina. Otrzymywana jest z chityny, polisacharydu budującego m.in. szkielet zewnętrzny organizmów morskich (skorupiaków) oraz ściany komórkowe grzybów lub na drodze syntetycznej.

Glukozamina bardzo dobrze wchłania się przy podaniu doustnym – z jelita cienkiego absorbowana jest w 80-90%. Wchłanianiu glukozaminy sprzyja jej niska masa cząsteczkowa i dobra rozpuszczalność w wodzie. Następnie wolna glukozamina ulega dystrybucji w obrębie nerek, wątroby i przede wszystkim – chrząstkach stawowych.

Dokładny mechanizm jej działania nie jest nadal do końca poznany, ale na dzień dzisiejszy możemy stwierdzić, że cząsteczka glukozaminy po wchłonięciu jest m.in. wbudowywana w mukopolisacharydy – glikozaminoglikany, które odpowiadają za odpowiednią elastyczność i wytrzymałość chrząstki stawowej.

Kontrowersje wokół glukozaminy

Ze względu na wiele sprzecznych i niejasnych wyników badań klinicznych glukozamina nie jest obecnie dostępna jako produkt leczniczy w terapii choroby zwyrodnieniowej stawów m.in. w Stanach Zjednoczonych przez decyzję Agencji Żywności i Leków FDA.

Istnieje wiele badań wskazujących na korzystne działanie wielomiesięcznej kuracji siarczanu glukozaminy (najczęściej w dawce 1500 mg oraz w połączeniu z chondroityną) na proces regeneracji chrząstki stawowej oraz na łagodzenie dolegliwości bólowych. Ukazało się również  5-letnie badanie kliniczne LEGS (ang. Long-term Evaluation of Glucosamine Sulphate Study) przeprowadzone przez Uniwersytet w Sydney na 600 pacjentach z bólami stawu kolanowego. Stwierdzono w nim jednak, że działanie przeciwbólowe glukozaminy lub chondroityny (jednego z głównych składników chrząstki stawowej) jest porównywalne z placebo.

W Polsce dostępne są dwa produkty lecznicze wskazane w leczeniu zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego oraz szereg preparatów dostępnych bez recepty.

Glukozamina – działania niepożądane. Co może wystąpić?

Najbardziej przebadanym związkiem jest siarczan glukozaminy. Jego dłuższa suplementacja jest bezpieczna i dobrze tolerowana. Najczęściej zgłaszane działania niepożądane to dolegliwości ze strony układu pokarmowego:

• biegunki lub zaparcia,
• nudności,
• wzdęcia,
• niestrawność,
• bóle brzucha.

Zdecydowanie rzadziej (u jednego na sto do jednego na tysiąc pacjentów) występują również bóle głowy lub łagodne reakcje alergiczne w postaci zaczerwienia, lub wysypki i świądu na skórze. Ze względu na częste pozyskiwanie glukozaminy ze skorupiaków pacjenci ze stwierdzoną alergią na owoce morza powinni unikać takich preparatów i zwracać uwagę na pochodzenie substancji czynnej. Alternatywą są preparaty, gdzie glukozamina pozyskiwana jest syntetycznie bądź ze ścian grzybów.

Osoby poniżej 18 r.ż., kobiety w ciąży lub karmiące przed zastosowaniem preparatu z glukozaminą powinny skonsultować się z lekarzem ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania i skuteczności w tych grupach pacjentów.

Glukozamina a insulinooporność. Jaka jest zależność?

Wstępne badania na modelach zwierzęcych wykazały, że suplementacja glukozaminy i chondroityny (w dawkach odpowiednio 1500 mg i 1200 mg) wywołuje insulinooporność. Jest to stan, kiedy komórki są zdecydowanie mniej wrażliwe na insulinę, która ma za zadanie regulować poziom glukozy w organizmie. Jej osłabione działanie powoduje jednocześnie jej zwiększoną syntezę przez trzustkę, co prowadzi do przybierania na wadze a w konsekwencji do rozwoju stanu przedcukrzycowego czy nawet cukrzycy typu 2. Stąd coraz częściej pojawiają się doniesienia o wpływie glukozaminy na gospodarkę węglowodanową w organizmie i tycie.

Co mówią badania? Kolejne z nich, przeprowadzone już na ludziach (pacjentach z zaburzonym metabolizmem glukozy lub osobach zdrowych), pokazują różnorodne wyniki – od pojawienia się zaburzonej tolerancji glukozy i niedostateczną kontrolę jej stężenia we krwi po brak istotnego wpływu na krótkoterminowy poziom glikemii.

Trzeba też podkreślić fakt, że osoby zmagające się ze zmianami zwyrodnieniowymi stawów to właśnie bardzo często pacjenci otyli, a wyraźna nadwaga indukuje insulinooporność.  Niestety wciąż brakuje badań na większych i bardziej jednorodnych grupach pacjentów, by jednoznacznie stwierdzić wpływ suplementacji glukozaminy na glikemię. Pacjenci, którzy znajdują się w grupie ryzyka, powinni rozważyć przyjmowanie preparatów z glukozaminą z lekarzem w zależności od aktualnego stanu zdrowia.

Przegląd preparatów na stawy z glukozaminą. Co możesz kupić w aptece?

Flexove 625 mg

tabletki, preparat dostępny na receptę

• Każda tabletka zawiera 625 mg glukozaminy (w postaci glukozaminy chlorowodorku).
• Wskazania: łagodzenie objawów łagodnego i umiarkowanego zapalenia stawu kolanowego.
• Dawkowanie: 1250 mg glukozaminy (2 tabletki) raz na dobę w celu złagodzenia objawów.
• Dodatkowe informacje i zalecenia od producenta: Glukozamina nie jest zalecana do leczenia w przypadku ostrego bólu. Złagodzenie objawów (szczególnie bólu) nastąpi dopiero po kilku tygodniach leczenia, a w niektórych przypadkach nawet później. Jeśli po 2–3 miesiącach nie nastąpi złagodzenie objawów, należy ponownie rozważyć leczenie glukozaminą.

Arthryl 1500mg

proszek do sporządzania roztworu doustnego, preparat dostępny na receptę

• Wskazania: leczenie objawów łagodnej lub umiarkowanej choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych.
• Dawkowanie: leczenie objawów łagodnej lub umiarkowanej choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych.
• Dodatkowe informacje i zalecenia od producenta: wykazano skuteczność produktu leczniczego podczas stosowania przez okres do 3 miesięcy. Skuteczność
  i bezpieczeństwo potwierdzono również w kluczowym badaniu klinicznym dotyczącym stosowania przez okres do 3 lat. Nie można zalecić ciągłego podawania produktu leczniczego przez okres dłuższy niż 3 lata, ponieważ nie ustalono bezpieczeństwa stosowania dłużej niż 3 lata.

Artresan Optima

90 kapsułek – suplement diety

• Skład: siarczan glukozaminy (zawiera skorupiaki), L-askorbinian wapnia, amid kwasu nikotynowego, tlenek cynku, siarczan manganu, kolagen typu II, ekstrakt z korzenia imbiru (Zingiber officinalis), siarczan chondroityny (zawiera ryby), ekstrakt z kłącza ostryżu długiego (Curcuma longa), ekstrakt z owoców dzikiej róży, żelatyna (kapsułka), barwnik kapsułki: dwutlenek tytanu, substancja przeciwzbrylająca: stearynian magnezu.
• Dawkowanie: 3 razy dziennie 1 kapsułka. Stosować przez 6-8 tygodni. Cykl przyjmowania preparatu można powtarzać co 2 miesiące.
• Polecany do stosowania u osób narażonych na zmiany zwyrodnieniowe i obciążenia stawów (podeszły wiek, sportowcy, osoby z nadwagą).
• Komentarz: w kładzie oprócz glukozaminy i chondroityny zawarte są inne substancje, które posiadają właściwości chondroprotekcyjne, tj.: ekstarkt z korzenia imbiru, kłącza kurkumy czy owoców dzikiej róży oraz kolagen typu II wchodzący w skład włókien kolagenowych stanowiących „rusztowanie” tkanki chrzęstnej. L-askorbinian wapnia (witamina C) jest naturalnym antyoksydantem oraz wspiera syntezę kolagenu. Preparat zawiera również amid kwasu nikotynowego (niacyna, wit. B3, wit. PP), którego mechanizm nie jest do końca poznany, jednak istnieją doniesienia o jego korzystnym wpływie na elastyczność, ruchomość stawów oraz zmniejszenie stanu zapalnego.

Arthron Complex

60 tabl. – suplement diety

• Skład: 2 tabletki zawierają: siarczan glukozaminy – 1000 mg (w tym glukozamina – 785 mg), siarczan chondroityny – 600 mg (w tym chondroityna – 456 mg), L-cysteinę – 200 mg
• Stosowanie: 2–3 tabletki dziennie, najlepiej rano, popijając wodą.
• Przeznaczony dla osób prowadzących aktywny tryb życia (obciążających stawy) oraz dla osób (także starszych), które zmagają się z łagodnymi dolegliwościami bólowymi i sztywnością stawów jako leczenie wspomagające. Wzbogacony o siarczan chondroityny (związek chemiczny z grupy glikozoaminoglikanów) będącym jednym z głównych składników chrząstki stawowej. Natomiast L-cysteina korzystnie wpływa na syntezę kolagenu.

Naturell Glukozamina + C

100 tabl. – suplement diety

• Skład: 4 tabletki zawierają 1500mg siarczanu glukozaminy oraz 80 mg kwasu L-askorbinowego (wit. C).
• Stosowanie: 4 tabletki dziennie przez co najmniej 6-8 tygodni.
• Komentarz: prosty skład opierający się na dwóch istotnych składnikach wspierających regenerację chrząstki stawowej. Przez konieczność częstego dawkowania (w celu dostarczenia odpowiedniej dawki glukozaminy) jedno opakowanie starcza na 25 dni kuracji.

Olimp Arthroblock Forte

60 kapsułek – suplement diety

• Składniki aktywne: siarczan glukozaminy, siarczan chondroityny, hialuronian sodu, ekstrakt Boswellia serrata, ekstrakt imbiru (Zingiber officinale L.), kwas L-askorbinowy, chelat aminokwasowy manganu Albion®
• Stosowanie: 1 kapsułka 1-2 dziennie przez 2-3 miesiące.
• Komentarz: na tle innych preparatów wyróżnia się obecnością ekstraktu z żywicy kory kadzidłowca indyjskiego (Boswellia serrata), który wykazuje działanie przeciwzapalne. Kwas hialuronowy, który w dużej ilości występuje w chrząstce stawowej oraz płynie maziowym, wpływa przede wszystkim na utrzymanie właściwej gęstości i lepkości płynu stawowego, redukcję tarcia i zahamowanie stanu zapalnego, a w związku z tym zmniejszenie dolegliwości bólowych wynikających z obciążeń stawów. Preparat zawiera również chelat aminokwasowy manganu. Aktualne badania wskazują na istotną zależność niedoboru lub nadmiaru manganu u osób ze zmianami zwyrodnieniowymi stawów. Jak wykazano pierwiastek ten wpływa na procesy tworzenia kości oraz warunkuje prawidłową aktywność enzymów antyoksydacyjnych, a zmniejszenie wolnych rodników skutecznie obniża procesy zapalne zachodzące w obrębie zmienionych chorobowo stawów.

Jak długo stosować glukozaminę?

Czas trwania terapii glukozaminą może się różnić w zależności od różnych czynników, takich jak wiek osoby, rodzaj schorzenia i zalecenia lekarza. Ogólnie zaleca się stosowanie dawkowania zgodnie z informacjami zawartymi w ulotce dołączonej do opakowania, jednak najlepiej skonsultować się z lekarzem, aby określić odpowiedni czas trwania terapii, dostosowany do Twojego stanu zdrowia.

7 wskazówek dla pacjentów stosujących glukozaminę na stawy

Poniżej znajdują się wskazówki dla pacjentów, którzy stosują suplementy diety zawierające glukozaminę:

1. Konsultuj się z lekarzem przed rozpoczęciem stosowania, szczególnie jeśli masz jakieś szczególne schorzenia lub przyjmujesz inne leki.
2. Przestrzegaj zaleceń dotyczących dawkowania podanych na opakowaniu lub zgodnie z instrukcjami lekarza.
3. Aby zwiększyć skuteczność glukozaminy, warto zastosować ją razem z chondroityną.
4. Przestrzegaj zasad zdrowego stylu życia, takich jak regularna aktywność fizyczna i odpowiednia dieta.
5. Zwróć uwagę na możliwe skutki uboczne związane ze stosowaniem glukozaminy, na przykład zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zmęczenie, bóle głowy i reakcje skórne.
6. W przypadku pojawienia się niepokojących objawów, takich jak problemy trawienne, zawroty głowy lub problemy z oddychaniem, skontaktuj się z lekarzem.
7. Nie stosuj glukozaminy bez konsultacji z lekarzem, jeśli jesteś w ciąży lub karmisz piersią, ponieważ brak jest odpowiednich badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania glukozaminy w tych przypadkach.

Pamiętaj, że każde stosowanie leku lub suplementu diety powinno być skonsultowane z lekarzem w celu oceny korzyści i ryzyka dla Twojego zdrowia.