Jak działa adrenalina?

Zastrzyk zawierający adrenalinę (znaną również pod nazwą epinefryna) jest lekiem przeciwwstrząsowym podawanym podczas anafilaksji. Powoduje skurcz naczyń krwionośnych, podnosi ciśnienie krwi, hamuje perystaltykę jelit, ułatwia wysycenie tlenem mózgu i tkanek oraz co najważniejsze, rozluźnia mięśnie gładkie oskrzeli (pozwala oddychać pacjentowi, który ma wstrząs anafilaktyczny). W Polsce epinefrynę do samodzielnego podania można dostać albo w formie ampułkostrzykawki np. Andrenalinum WZF albo jako pen np. EpiPen Senior czy EpiPen Junior. Czym się różnią? Ampułkostrzykawki, to jak sama nazwa wskazuje, połączenie strzykawki z ampułką z lekiem. Są one gotowe do natychmiastowego użycia. Z kolei Pen to przypominający długopis automatyczny wstrzykiwacz zawierający adrenalinę. Peny są dużo prostsze w użyciu, dlatego zaleca się je do stosowania przez dzieci [1,2]. 

Czy mogę nosić przy sobie adrenalinę?

Pacjenci, u których występuje ryzyko wstrząsu anafilaktycznego, zdecydowanie powinni mieć ze sobą gotowy zestaw z adrenaliną. Oczywiście potrzebują na nią receptę i posiadają stosowną dokumentację medyczną. Należy pamiętać o regularnym sprawdzeniu daty ważności takiego zestawu. Jeżeli zastrzyk się przeterminuje, należy udać się do lekarza po nową receptę [2,3]. 

Dodatkowo, pacjenci narażeni na wystąpienie wstrząsu anafilaktycznego, powinni poinformować swoje najbliższe otoczenie (w szczególności rodzinę, współpracowników, nauczycieli w szkole w przypadku dzieci) o takiej możliwości. Pozwoli to na szybką reakcję i w wielu przypadkach pomoże uratować życie takiemu pacjentowi. Czas odgrywa kluczową rolę w przypadku wstrząsu anafilaktycznego. Ważne jest również, aby pacjent nosił przy sobie 2 dawki leku. W przypadku gdy pierwsze podanie się nie uda lub będzie nieskuteczne, po ok 15 minutach po pierwszej należy podać 2 dawkę [2,3]. 

Kto może podać adrenalinę w nagłej sytuacji?

Adrenalinę powinien zaaplikować sobie samodzielnie pacjent. Jeżeli pacjent sam nie jest w stanie tego zrobić (jest nieprzytomny) należy zadzwonić na numer alarmowy i postępować zgodnie z zaleceniami dyspozytora. W przypadku sytuacji ratowania życia można podać pacjentowi adrenalinę, pod warunkiem, że ten zastrzyk został wypisany przez lekarza dla tego konkretnego pacjenta oraz udzielający pierwszej pomocy został przeszkolony, w jaki sposób, w nagłej sytuacji zagrażającej życiu, podać zastrzyk z adrenaliną [2,3].

Jak zrobić zastrzyk z adrenaliną?

1. Należy chwycić ampułkostrzykawkę ręką używaną do pisania tak, aby kciuk znajdował się po przeciwległej stronie igły Jeśli używasz pena, chwyć go tak, aby kciuk znajdował się blisko niebieskiej nakładki, a dłoń była zaciśnięta w pięść wokół preparatu.
2. Następnie trzeba zdjąć nasadkę z igły (ampułkostrzykawka) lub niebieską nakładkę ochronną (pen);
3. W kolejnym kroku trzymając ampułkostrzykawkę, należy wbić igłę głęboko w udo pod kątem prostym (może być również przez ubranie) i naciskać tłok tak długo, aż wyczuwalny będzie wyraźny opór, następnie wyciągnąć igłę. 
4. Ten krok jest prostszy w przypadku pena, ponieważ automat sam wbija igłę po umiarkowanie silnym przyłożeniu go pod kątem prostym do uda, a później wyciąga igłę;
5. W ostatnim kroku należy przez ok. sekund masować miejsce wstrzyknięcia [2,3].

Wybrane preparaty zawierające adrenalinę 

Adrenalina WZF 0.1%, iniekcje, 300 mcg / 0,3 ml, 1 ampułko – strzykawka 1 ml

• lek na receptę;
• jedna dawka zawiera 300 mikrogramów adrenaliny w 0,3 ml roztworu;
• substancje pomocnicze: sodu pirosiarczyn, sodu chlorek, woda do wstrzykiwań;
• ampułkostrzykawkę powinno przechowywać się w lodówce w temperaturze 2-8°C. 
• preparat można przechowywać poza lodówką przez 6 miesięcy w temperaturze poniżej 25°C [4].

EpiPen Jr, 0.15 mg/dawkę i EpiPen Senior, 0.30 mg/dawkę,roztwór do wstrzykiwań, 1 wstrzykiwacz

• leki na receptę;
• jedna dawka zawiera 150 mikrogramów (EpiPen Jr) ub 300 mikrogramów (EpiPen Senior) adrenaliny w 0,3 ml roztworu; 
• substancje pomocnicze to chlorek sodu, pirosiarczyn sodu, kwas solny i woda do wstrzykiwań;
• EpiPeny przechowuje się w temperaturze pokojowej  (do 25°C) w oryginalnym opakowaniu (zabezpiecza przed dostępem światła); 
• z tego względu są lepsze do noszenia przy sobie przez pacjentów w porównaniu do ampułkostrzykawek [5, 6]. 

Ile kosztuje zastrzyk z adrenaliny?

Zastrzyk z adrenaliną jest dostępny wyłącznie z przepisu lekarza. Ceny różnią się w zależności od preparatu. Znacznie droższy jest EpiPen. Jego cena waha się w zależności od apteki od 250-350 zł za 1 sztukę. Znacznie tańsza jest adrenalina produkcji WZF dostępna w ampułko-strzykawce. Za jedną sztukę zapłacisz około 50-70 zł. W aptece adrenalina przechowywana jest w lodówce, jednak produkt jest przeznaczony do przechowywania zawsze pod ręką. Warto pamiętać, że można go nosić przy sobie w temperaturze poniżej 25॰C przez 18 miesięcy [4,5,6].

Zastrzyk z adrenaliny w serce

Zastrzyk adrenaliny w serce wykonuje się wyłącznie w przypadku silnego zagrożenia śmiercią, kiedy następuje zatrzymanie krążenia. Na efekt działania adrenaliny nie trzeba czekać, swoje działanie na układ krążenia rozpoczyna natychmiastowo. Metoda ta ma jednak swoje ograniczenia i powinna być stosowana wyłącznie przez personel fachowy. Podanie adrenaliny prosto do serca zwiększa ryzyko powstawania groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca. W związku z tym jedynie lekarz może ocenić bilans korzyści i strat dla pacjenta po takim podaniu.

Jaka działania niepożądane powoduje adrenalina? 

• kołatanie serca, przyspieszenie czynności serca; 
• nadmierna potliwość i osłabienie;
• nudności, wymioty;
• trudności w oddychaniu; 
• bladość skóry; 
• zawroty i ból głowy;
• drżenie mięśni; 
• stany lękowe i uczucie niepokoju;
• zimne kończyny;
• omamy i omdlenia; 
• podwyższone stężenia glukozy oraz obniżone stężenia potasu we krwi; 
• kwasica metaboliczna;
• rozszerzenie źrenic; 
• trudności w oddawaniu moczu z zatrzymaniem moczu włącznie [6].

Podsumowanie 

Zastrzyk z adrenaliną może uratować życie, dlatego tak ważne jest, aby osoby, u których występuje ryzyko wstrząsu anafilaktycznego, miały ją zawsze przy sobie. Pojawienie się penów znacznie ułatwiło przechowywanie oraz samą procedurę podania adrenaliny. Warto zatroszczyć się, aby osoby z otoczenia takiego pacjenta były przeszkolone z prawidłowego podawania adrenaliny. Należy pamiętać, że w takich przypadkach kluczowy jest czas.