Tężec – co to jest?

Tężec to choroba wywoływana przez bakterię – Laseczka tężca (łac. Clostridium tetani). Neurotoksyny produkowane przez nią są niebezpieczne dla człowieka. Atakują układ nerwowy, co generuje poważne objawy, które zostaną omówione w dalszej części artykułu. Bakteria odpowiedzialna za tężec jest tak naprawdę cały czas w naszym otoczeniu. Możemy się nią zarazić przez kontakt skażonego środowiska z naszym organizmem. Jednak jak wygląda tężec i co on powoduje [1]?

Jak rozpoznać tężec?

W jaki sposób rozpoznać tężec? Czy istnieją testy diagnostyczne jednoznacznie potwierdzające chorobę? Tężec rozpoznaje się na podstawie objawów, do których możemy zaliczyć:

• Silne i bolesne skurcze mięśni.
• • Skurczom ulegają głównie mięśnie związane z twarzą i głową (np. mięśnie żwaczy i szyi), ale często pacjenci doświadczają kurczliwości mięśni tułowia (głównie jako nadmierna sztywność).
• Szczękościsk
• Drgawki [2,3].

Nasilenie objawów jest związane z intensywnością choroby. W łagodnym przebiegu dominuje głównie sztywność mięśni, ale nie ma problemów z oddychaniem u pacjentów. Natomiast przy poważnych objawach choroby dochodzi nawet do porażenia mięśni oddechowych, problemów z mówieniem i jedzeniem pokarmu. Mogą pojawić się również problemy dotyczące układu sercowo-naczyniowego, np. podwyższone ciśnienie tętnicze krwi lub tachykardia albo bradykardia [1].

Jak można zarazić się tężcem?

Jak już zostało wspomniane, tężec jest chorobą bakteryjną. Do zakażenia dochodzi przez rany na naszym ciele, które mają kontakt z nadkażonym materiałem, np. ziemią. Mogą być to ostre rany, ale również otarcia lub zadrapania. Co ciekawe, jedną z możliwości zarażenia się tężcem u noworodków jest pępowina. Zanieczyszczenie kikuta pępowinowego, może doprowadzić do choroby [1,2].

Tężec i objawy – po jakim czasie się pojawiają?

Okres inkubacji choroby, czyli czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów wynosi od 3 do 21 dni. Im zranienie było dalej od centralnego układu nerwowego, tym teoretycznie okres inkubacji będzie dłuższy. Średnio objawy pojawiają się po około tygodniu od zranienia [2].

Różne formy tężca

Tabela 1. przedstawia 3 najczęściej występujące rodzaje tężca.

Tabela 1. Charakterystyka różnych rodzajów tężca [2,3].

Jak długo trwa tężec?

Czas trwania choroby zależy od jej intensywności. Średnio można określić, że tężec trwa około miesiąca [3].

Szczepienie przeciw tężcowi

Najlepszą formą prewencji jest szczepienie przeciw tężcowi. Warto o tym pamiętać, gdyż nawet przechorowanie nie daje odporności na przyszłość. Tężec jest poważną chorobą, gdzie śmiertelność wynosi od 30% do 50% [4].

Szczepionka na tężec – kiedy podawać?

W Polsce szczepienia przeciw tężcowi są obowiązkowe. Schemat przedstawia Tabela 2.

Tabela 2. Schemat szczepień przeciwko tężcowi [4].

Warto pamiętać, że szczepienie przeciwko tężcowi nie daje odporności na całe życie, nawet po pełnym schemacie szczepień podstawowych i przypominających. U dorosłych zaleca się przyjmowanie dawki przypominającej co 10 lat.

Szczepienie na tężec a alkohol

Jak wygląda sytuacja ze szczepieniem na tężec a alkoholem? Czy przed lub po szczepieniu można wypić alkohol?

Teoretycznie nie ma żadnej interakcji pomiędzy tymi dwoma substancjami. Wypicie alkoholu nie spowoduje tego, że szczepionka nie zadziała. Natomiast nadmierna ilość alkoholu może negatywnie wpłynąć na samopoczucie i inne objawy, które pojawiają się po szczepieniu. Rozsądnym będzie nie spożywać alkoholu w ten sam dzień co szczepienie.

Zastrzyk przeciw tężcowi po zranieniu

Co zrobić, jeśli ulegniemy poważnemu zranieniu i istnieje duże ryzyko zarażenia się tężcem? Czy istnieje zastrzyk przeciw tężcowi, który podaje się po zranieniu w celu ochrony? Wszystko zależy od tego, czy i kiedy byliśmy szczepieniu przeciwko tężcowi.

Jeśli pacjent przeszedł całą serię szczepień ochronnych – podstawowych i przypominających, a od ostatniego szczepienia upłynęło mniej niż 5 lat, to taką osobę uznają się chronioną przed tężcem i nie potrzeba wprowadzać dodatkowych działań [2].

W przypadku ostatniego szczepienia w terminie dłuższym niż 5 lat temu zaleca się podać dawkę przypominającą [2].

Co, jeśli nie wiadomo czy dana osoba była zaszczepiona przeciwko tężcowi? W takiej sytuacji traktuje się ją jak osobę nieszczepioną i należy przeprowadzić kompletny schemat szczepień [2].

W niektórych przypadkach można skorzystać z zastrzyku przeciw tężcowi po zranieniu w formie antytoksyny. Dochodzi wtedy do zneutralizowania niezwiązanej toksyny, jednak nie dotyczy to toksyny, która już połączyła się z nerwami [3].