Co to jest zawał serca?

Zawał serca to obszar martwicy mięśnia sercowego, powstały w wynik jego niedokrwienia. W zawale dochodzi do zamknięcia tętnicy wieńcowej, która zaopatruje serce w tlen i niezbędne składniki odżywcze, a także usuwa produkty metabolizmu. Za znaczną część przypadków zawału serca odpowiada miażdżyca tętnic wieńcowych [5].

Jak rozpoznać, że to zawał?

Objawy zawału serca:

• Silny ból za mostkiem, który może promieniować do lewej ręki, barku, a także żuchwy; najczęściej trwa co najmniej 20 minut — jest to najbardziej charakterystyczny objaw zawału serca,
• Blada skóra,
• Zimne poty,
• Uczucie silnego strachu,
• Ból brzucha, mdłości wymioty, ogólne złe samopoczucie — są to mniej charakterystyczne objawy. Mogą się one pojawić, kiedy występuje tzw. niemy zawał serca; osoby, które go przeszły nie wiedzą o tym, gdyż niespecyficzne objawy nie wzbudzają żadnych podejrzeń. Niemy zawał serca można wykryć m.in. w badaniu EKG [5]. Występuje szczególnie u chorych na cukrzycę.

Zawał serca — pierwsza pomoc

Odpowiednie postępowanie osób z otoczenia chorego podczas zawału serca zwiększa jego szansę na przeżycie i na mniejsze komplikacje zdrowotne. Postępowanie będzie uzależnione od stanu świadomości chorego (osoba przytomna lub nieprzytomna). Pierwsza pomoc powinna zostać udzielona natychmiast.

Jak pomóc choremu podczas zawału?

1. Ułóż chorego w komfortowej dla niego pozycji półsiedzącej, tak aby jego plecy opierały się o coś stabilnego; taka pozycja ułatwi mu oddychanie. Powiedz choremu, żeby nie wykonywał nagłych i gwałtownych ruchów. 
2. W razie potrzeby rozluźnij krępujące części garderoby chorego np. krawat. 
3. Wezwij pogotowie ratunkowe.
4. Ciepło okryj chorego.
5. Zawałowi serca zazwyczaj towarzyszy silny lęk i uczucie niepokoju, dlatego bądź przez cały czas z chorym, uspokajaj go aż do momentu przyjazdu karetki pogotowia. 
6. Kontroluj czynności życiowe chorego, jeśli straci przytomność, postępuj zgodnie z procedurami resuscytacyjnymi [5].

Zawał serca a aspiryna

Czy można podać kwas acetylosalicylowy (aspirynę) choremu na zawał? Można to zrobić tylko i wyłącznie, jeśli osoba jest przytomna. Lek należy podać w dawce 300 mg, jeśli chory wcześniej go nie przyjmował [3].

Jak wygląda leczenie zabiegowe zawału serca?

W przypadku rozpoznania zawału serca chory jak najszybciej powinien znaleźć się w szpitalu w pracowni hemodynamiki, gdzie zespół medyczny podejmie leczenie zabiegowe. W pierwszym etapie u chorego wykonuje się koronarografię. Badanie to ma na celu wykryć, która tętnica odpowiada za objawy. Następnie przeprowadzany jest zabieg, który ma spowodować jej udrożnienie.

• Angioplastyka tętnic wieńcowych, czyli wprowadzenie specjalnego balonika do tętnicy, a następnie jego rozprężenie; w wyniku tego zabiegu poszerza się światło uszkodzonego naczynia wieńcowego. Kolejno poprawia się przepływ przez zwężone miejsce, implantując specjalny stent.
• Pomostowanie aortalno-wieńcowe (operacja wytworzenia bajpasów)  — polega na ominięciu zablokowanej podczas zawału tętnicy wieńcowej poprzez utworzenie nowego połączenia pomiędzy aortą i naczyniem wieńcowym; do utworzenia wspomnianego połączenia stosuje się najczęściej naczynia własne chorego (zazwyczaj jest to żyła odpiszczelowa, którą pobiera się z podudzia pacjenta [6].

Na czym polega farmakologiczne leczenie po zawale?

Chory po przebytym zawale serca znajduje się w grupie wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego, co oznacza, że z dużym prawdopodobieństwem w przyszłości może u niego wystąpić ponowny zawał lub też udar. Dlatego też osoba po zawale powinna pozostawać pod ścisłą kontrolą kardiologa i już do końca życia przyjmować leki, które pozwolą zmniejszyć to ryzyko. Jakie leki na zawał serca przyjmuje się po jego wystąpieniu?

• Leki przeciwpłytkowe — to podstawowe leki, które powinny stosować osoby po przebytym zawale serca. U wszystkich chorych, którzy nie mają przeciwwskazań, po zawale serca powinien zostać włączony kwas acetylosalicylowy w dawce 75-100 mg (Acard, Polocard) i lek ten powinien być stosowany już do końca życia. Dodatkowo stosuje się również drugi lek o działaniu przeciwpłytkowym (tikagrelor, prasugrel, klopidogrel, przez okres 6-12 miesięcy po zawale lub dłużej, zależnie od metody leczenia).
• Statyny, czyli leki obniżające poziom cholesterolu (np. atorwastatyna, fluwastatyna, lowastatyna)  — powinny zostać podane pacjentowi jeszcze  w ostrej fazie zawału, a następnie chory powinien je przyjmować stale, jako prewencję wtórną zawału serca, aby zapobiegać podobnym incydentom w przyszłości.
• Leki b-adrenolityczne (np. bisoprolol, atenolol)  — podawanie tych leków podobnie jak w przypadku statyn, również należy rozpocząć u każdego chorego bez przeciwwskazań już w ostrej fazie zawału i kontynuować do końca życia.
• Inhibitory konwertazy angiotensyny (np.  enalapryl, lizynopryl) Szczególną korzyść z ich przyjmowania odnoszą pacjenci z cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym i przewlekłą chorobą nerek [2,4].

Jakie są niefarmakologiczne działania profilaktyczne po zawale?

Po przebytym zawale serca nie tylko stosowanie leków, ale także inne działania niefarmakologiczne mają znaczenie w zapobieganiu kolejnym. Należą do nich:

• Zaprzestanie palenia tytoniu,
• Odpowiednia dieta, 
• Utrzymanie prawidłowej masy ciała,
• Aktywność fizyczna,
• Zaprzestanie spożywania alkoholu [1].