Kiedy diagnozuje się osteoporozę?

Osteoporoza nie daje oczywistych objawów. Za chorobą stoi szereg patologicznych zmian w układzie szkieletowym, które rozwijają się w ukryciu przez lata. Przede wszystkim, na pierwszych etapach choroby, następuje utrata równowagi w procesach ubytku tkanki kostnej i jej odbudowy. Prowadzi to do znacznego pogorszenia właściwości kości. Osłabia się ich struktura i gęstość mineralna (parametr określający stan i wytrzymałość kości). Kości stają się bardziej kruche i zdecydowanie bardziej narażone na złamania nawet przy drobnych urazach.

Osteoporoza najbardziej dotyka obszary kręgosłupa, kości przedramienia oraz szyjki kości udowej i właśnie w tych lokalizacjach najczęściej dochodzi do złamań. Kości dotknięte osteoporozą, które uległy uszkodzeniu, niestety nie potrafią już wystarczająco się odbudować. Ponieważ choroba ta występuje często w starszej populacji, takie zdarzenie może doprowadzić do unieruchomienia pacjenta, niosąc za sobą szereg powikłań (przewlekły ból, zmiany zakrzepowe, zanik mięśni, odleżyny czy niedożywienie). [1]

Co jest najważniejsze w leczeniu osteoporozy?

Celem wszystkich dostępnych terapii jest zwiększenie wytrzymałości mechanicznej kości, a przez to zapobieganie złamaniom. [1]

Pomimo dostępności skutecznych metod leczenia redukcji złamań u pacjentów z osteoporozą, nadal istnieje potrzeba opracowania szerszego zakresu terapii. W szczególności potrzebne są środki, które są w stanie zastąpić już utraconą tkankę kostną, a także preparaty, które w dużo większym stopniu zmniejszą ryzyko złamań. [2]

Leki na osteoporozę – dwa kierunki działania

Preparaty stosowane w leczeniu osteoporozy można rozdzielić na dwie podstawowe grupy:

• leki zmniejszające utratę tkanki kostnej (tzw. leki antyresorpcyjne),
• leki stymulujące tworzenie tkanki kostnej (tzw. leki anaboliczne).

Leki antyresorpcyjne vs. leki anaboliczne

W Polsce dostępne są przede wszystkim preparaty z grupy leków antyresorpcyjnych, a dokładniej bisfosfoniany, tj.: alendronian, risendronian w postaci tabletek doustnych, ibandronian w postaci tabletek doustnych i wlewu dożylnego oraz kwas zoledronowy w postaci wlewu dożylnego; a także leki biologiczne tj.: przeciwciało monoklonalne denozumab w zastrzyku (iniekcja podskórna raz na 6 miesięcy).

Leków o działaniu anabolicznym jest znacznie mniej. W tej grupie aktualnie dostępne są 3 substancje:

• teryparatyd (dostępny w Polsce w postaci iniekcji podskórnej),
• abaloparatyd,
• romosozumab.

Preparaty parathormonu – hormonu niezbędnego dla kości

Obydwie substancje – teryparatyd i abaloparatyd należą do tej samej grupy leków anabolicznych. Opierają się na ludzkim hormonie przytarczyc – parathormonie. Parathormon pobudza tworzenie tkanki kostnej, wpływając bezpośrednio na komórki tworzące kości (osteoblasty), dodatkowo zwiększając poziom wapnia w organizmie, który sprzyja odbudowie kości. Teryparatyd to aktywny fragment ludzkiego parathormonu, który jest dostępny w Polsce.

Natomiast abaloparatyd to rekombinowane ludzkie białko podobne do parathormonu, który został zatwierdzony do stosowania w 2017 roku przez FDA (Agencję Żywności i Leków w USA). Wstępne badania sugerują, że abaloparatyd wykazuje zwiększone działanie kościotwórcze, jednak jeszcze nie jest dostępny w Polsce. Obydwie substancje stosowane są u pacjentów z zaawansowaną osteoporozą (u kobiet w wieku pomenopauzalnym i u mężczyzn z wyższym ryzykiem złamań oraz w osteoporozie spowodowanej długotrwałym stosowaniem glikokortykosteroidów o działaniu ogólnoustrojowym). Możliwa jest pojedyncza kuracja jednym z dwóch preparatów (codzienne iniekcje przez okres 2 lat), po której kontynuowana jest terapia lekami antyresorpcyjnymi. [3,4]

Aktualne badania skupiają się na poznaniu ich dokładniejszego mechanizmu, dzięki czemu możliwe będzie stworzenie innej, wygodniejszej dla pacjenta formy podania leku z mniejszym spektrum działań niepożądanych. [4]

Nowy lek biologiczny – romosozumab

Romosozumab jest w pełni ludzkim przeciwciałem monoklonalnym, czyli białkową cząsteczką posiadającą w swojej budowie region wiążący się z konkretnym białkiem. Romosozumab wiąże białko sklerostynę, która hamuje proces odbudowy kości. Dzięki temu kość może się odbudować, a na skutek innych mechanizmów również zmniejsza się tempo utraty tkanki kostnej. Romosozumab łączy zatem działanie anaboliczne i antyresorpcyjne. Preparat został zatwierdzony do stosowania przez FDA w 2019 roku, jest dostępny w Polsce pod nazwą Evenity w formie roztworu do wstrzykiwań. Lek nie jest w Polsce refundowany.

W USA wskazany jest do stosowania u kobiet w wieku pomenopauzalnym z dużym ryzykiem złamań oraz w przypadku niepowodzenia innych terapii. Podawany jest w formie podskórnych iniekcji przez rok. Do najpoważniejszych, choć oczywiście bardzo rzadkich, zagrożeń wynikających ze stosowania leku zalicza się zwiększanie ryzyka zawału, udaru i powikłań sercowo-naczyniowych. Ze względu na krótki czas dostępności preparatu na rynku preparat jest wciąż obserwowany pod względem bezpieczeństwa i dokładnego mechanizmu działania u aktualnie go stosujących pacjentów. [5]

Jakie są inne nowe rozwiązania w leczeniu osteoporozy?

Wiele różnych cząsteczek zostało zbadanych jako potencjalne cele dla rozwoju nowych terapii w osteoporozie, szczególnie z grupy substancji o działaniu anabolicznym. Niektóre z nich przedostały się również do wczesnych badań klinicznych. Jednak większość badanych leków nie przeszła do dalszych etapów, głównie przez ich wąski profil bezpieczeństwa, a także niską skuteczność. [2] Dlatego aktualne badania skupiają się na ulepszeniu struktury chemicznej czy stworzeniu nowych form podania znanych już leków w celu zwiększenia ich skuteczności i bezpieczeństwa stosowania.

Większą skuteczność leczenia osteoporozy można też osiągnąć przez zastosowanie terapii skojarzonych – łączących stosowanie sprawdzonych i dostępnych leków w różnych dawkach. Duże znaczenie w leczeniu osteoporozy może mieć też terapia sekwencyjna. Polega ona na zastosowaniu leków o różnym lub zbliżonym mechanizmie działania w odpowiedniej kolejności, aby zwiększyć skuteczność leczenia (zastosowanie leku anabolicznego po leku antyresorpcyjnym lub na odwrót). [6]